U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka se revizijom ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je na osnovu darovnog ugovora od 16.08.1955. godine, bio uknjižen kao vlasnik nepokretnosti – kat. parcele .., ukupne površine 5 katastarskih jutara, KO Veternik. Parcela je 21.10.1960. godine cepana na 38 katastarskih parcela kojima je tužilac raspolagao tako što ih je prodavao kao placeve za gradnju, izuzev kat. parcela .. i .. (koje su se zemljišno-knjižnoj evidenciji vodile kao put) i kat. parcele .. koja se u zemljišno-knjižnoj evidenciji vodila kao kanal). Kat. parcela .. KO Veternik starog premera, površine 513 hvati (1845m2) danas u celosti predstavlja ulicu dr ... u Novom Sadu, odnosno kat. parcelu .. KO Veternik novog premera (površine 1902m2), upisanu u Listu nepokretnosti .. KO Veternik, kao gradsko-građevinsko zemljište, zemljište pod zgradom i drugim objektom, javna svojina, nosilac prava svojine Grad Novi Sad sa 1/1 dela. Kat. parcela .. KO Veternik starog premera, površine 65 hvata (234 m2) odgovara celim katastarskim parcelama novog premera .. (koja je u celosti u sastavu ulice dr ...) i .. KO Veternik (koja je celosti u sastavu ulice ... u Veterniku), čija je ukupna površina 234 m2, obe upisane u Listu nepokretnosti .. KO Veternik, po vrsti gradsko-građevinsko zemljište, javna svojina, nosilac prava svojine Grad Novi Sad sa 1/1 dela. Kat. parcela .. starog premera KO Veternik, površine 275 hvata (odnosno 1025 m2) sada u celosti predstavlja deo kat. parcela: .. novog premera, ukupne površine 1179 m2 (koja u celosti predstavlja ulicu ...), .. novog premera, ukupne površine 619 m2 (koja u celosti predstavlja ulicu dr ...) i .. novog premera, ukupne površine 133m2 (koja u celosti takođe predstavlja ulicu ...), upisanih u List nepokretnosti .. KO Veternik kao gradsko-građevinsko zemljište, zemljište pod zgradom i drugim delom objekta, javna svojina, nosilac prava svojine Grad Novi Sad sa 1/1 dela.

Prema Informacijama o lokaciji od 16.09.2021. godine i 22.09.2021. godine, predmetne kat. parcele novog premera se nalaze u zoni porodičnog stanovanja, nisu namenjene za izgradnju, tako da na njima nije određena građevinska linija, a regulaciona linija je određena važećom situacijom, predstavljaju deo planiranih javnih saobraćajnih površina – ulice, odnosno izdvojene su za javnu površinu – regulaciju ulica Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 34/17) i Planom detaljne regulacije Adica u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 22/19), kat parcele .., .. i .. KO Veternik novog premera predstavljaju Ulicu dr ... u Novom Sadu i kat. parcela .. KO Veternik novog premera ulicu ... i opremljene su sa vodnom (vodovod i kanalizacija), elektroenergetskom, gasnom i telekomunikacionom infrastrukturom, a saobraćajna površina izgrađena od asfaltnog zastora, dok su kat. parcele novog premera .. i .. KO Veternik kao javne saobraćajne površine – Ulica ... delimično opremljene sa infrastrukturom (elektroenergetskom i telekomunikacionom infrastrukturom), a saobraćajna površina je delom izgrađena od asfaltnog zastora, a delom je trotoar i melioracioni kanal. Postupak eksproprijacije kat. parcela .., .., .., .., .. i .. KO Veternik, koje se sada vode na tuženog Grad Novi Sad nije vođen, niti je za te parcele koje su ranije bile u njegovom vlasništvu isplaćena bilo kakva naknada. Prema proceni Poreske uprave – Grada Novog Sada od 22.11.2021. godine, tržišna vrednost predmetnih parcela iznosi 14.213,21 dinara/m2. Veštačenjem preko veštaka građevinske struke je utvrđeno da tržišna cena 1 m2 navedenih katastarskih parcela na dan izrade nalaza i mišljenja 28.12.2021. godine iznosi 119,56 evra/m2, odnosno 14.055,84 dinara/m2, što na dan zaključenja rasprave 21.04.2022. godine iznosi 14.067,42 dinara/m2 (prema srednjem kursu NBS na taj dan), što za ukupnu traženu površinu od 2877m2 (od ukupno oduzete površine od 3104m2) iznosi 40.471.967,34 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, krećući s eu granicama postavljenog tužbenog zahteva (koji glasi na iznos od 40.438.651,68 dinara), ocenivši kao neosnovan istaknuti prigovor zastarelosti potraživanja tužioca.

Neosnovani su navodi i razlozi revizije tuženog kojima se pravnosnažna presuda pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije između ostalog propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/09... 145/14) koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 34/17) i Plana detaljne regulacije Adica u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 22/19), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013, 105/2014) propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.), a stavom 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, sporno zemljište, čiji je tužilac svojevremeno bio vlasnik, nakon parcelacije i donošenja Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 34/17) i Plana detaljne regulacije Adica u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 22/19), upisano je kao javna svojina, nosilac prava svojine tuženi Grad Novi Sad, jer je planskim aktom predviđeno za javnu površinu – ulicu i saobraćajnicu koju koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj i u prirodi jesu ulice koje imaju svoje nazive (ulice dr ..., ... i ... u Novom Sadu). U situaciji kada zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine izuzme iz poseda ranijeg korisnika i da mu za to isplati odgovarajuću naknadu.

Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima), na taj način izvršena je tzv. faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, što je ovde slučaj, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda, to je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak nižestepenih sudova da, kada je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilac kao raniji vlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Naime, na ovakav način tužiocu je povređeno pravo na imovinu, pa zato ima pravo na naknadu za faktički oduzetu imovinu u visini novčane naknade odmerene prema tržišnoj vrednosti nepokretnosti, shodno članu 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kako je utvrđeno da se predmetne katastarske parcele koriste kao ulice, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Zbog toga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava, odnosno da tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioca, te da je sporno zemljište određeno za javnu - saobraćajnu površinu planskim aktom koji je donet posle formiranja i izgradnje ulice.

Revizijski sud nije cenio ostale navode revizije, kojima se osporava utvrđeno činjenično stanje, što nije dopušteno u smislu člana 407. stav 2. ZPP .

O troškovima postupka odlučeno je pravilnom primenom članova 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković