U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koja je od odredaba ovog zakona, na koje se revizijom ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je uknjižena u Katastru nepokretnosti kao vlasnik kat.parc. .. KO Novi Sad 1, površine 15 ari 52 m2, koja je po vrsti i načinu korišćenja upisana kao njiva 2. klase, zemljište u građevinskom području. Predmetnu nepokretnost je nasledila od pokojne majke rešenjem o nasleđivanju Opštinskog suda u Novom Sadu O 3681/04 od 28.01.2005. godine. Roditelji tužilje su nepokretnost, koja je bila njiva - obradivo poljoprivredno zemljište kupili sredinom prošlog veka, od koje su oko 1970. godine, parcelacijom dobijene kat.parcele prodavali kao placeve za gradnju. Predmetna parcela nastala navedenom parcelacijom nije prodata, odnosno ostala je u svojini roditelja tužilje.

U planskim aktima tuženog od 1980. godine do danas sporno zemljište je planirano za javnu namenu - park, odnosno zelenu površinu. Prema važećem planskom aktu tuženog Planu generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list Grada Novog Sada'', br. 27/15...9/20) ovo zemljište je u celosti namenjeno za javnu površinu - zaštitno zelenilo, zaštitni pojas hidrotehničkog objekta i koridor dalekovoda. U prirodi, na toj kat.parceli nema nikakvih energetskih objekata, dalekovoda, stubova, bandera i sl., niti hidrotehničkih objekata, dok se kanal nalazi na susednoj kat.parceli br. .. KO Veternik. Na nepokretnosti nije dozvoljena stambena gradnja, ne samo iz razloga što se radi o javnom zemljištu predviđenom za javnu namenu utvrđenu planskim aktom, već i zbog toga što kat.parcela ne ispunjava uslove za građevinsku parcelu. Spornu nepokretnost, koja je po geometrijskom obliku trougao, u celosti nesmetano koristi neograničen broj lica, kao javnu površinu, tako što preko iste slobodno prolaze, prvenstveno kao pešaci, kada se kreću između ulice ... i ulice ... u Veterniku. Tužilji ništa nije isplaćeno na ime naknade za zemljište koje je faktički prevedno javnoj nameni. Prema proceni veštaka građevinske struke tržišna vrednost predmetne kat.parcele u vreme presuđenja iznosi 5.644,49/m2 dinara. Nije vođen postupak eksproprijacije i tužilja se nije odrekla prava svojine u korist javne svojine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nakon ocene neosnovanosti prigovora nedostatka pasivne legiimacije na strani tuženog, pravilno su nižestepeni sudovi ocenili da je tuženi u obavezi da isplati tužilji tržišnu vrednost predmetne parcele, kao naknadu za faktički eksproprisanu nepokretnost, u iznosu utvrđenom iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Članom 1. Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je pravo na zaštitu neometanog uživanja imovine. Primena ovog člana u pogledu mešanja u neometano uživanje imovine, zahteva uspostavljanje ravnoteže između opšteg interesa zajednice i interesa pojedinca. Lišavanje nekog lica njegove imovine bez isplate novčanog iznosa koji odražava vrednost svojine svakako predstavlja nesrazmerno mešanje javne vlasti i vodi povredi prava na imovinu.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/2009...145/2014) koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 27/15), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013, 105/2014), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prilazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetna parcela u vlasništvu tužilje je u celoj svojoj površini faktički prevedna javnoj nameni za park, odnosno zelenu površinu, zaštitno zelenilo, zaštitni pojas hidrotehničkog objekta i koridor dalekovoda i to tako što je u celosti nesmetano koristi neograničen broj lica kao javnu površinu, koji preko iste slobodno prolaze, prvenstveno kao pešaci, kada se kreću između ulice ... i ulice ... u Veternik. Na taj način izvršena je faktička ekspoprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni objekti, trgovi, javni parkovi, granični prilazi i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o ekspropirajciji zemljišta, odnosno o njegovom izuzimanju iz poseda. Na taj način je tužilja kao vlasnik onemogućena u vršenju svojih vlasničkih prava iz Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i nije u obavezi da trpi štetne posledice zato što nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda), koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Takođe, na pravo tužilje na novčanu naknadu nije od uticaja ni to što prenos prava vlasništva na spornoj parceli nije izvršen i formalno-pravno, jer se parcela u javnim evidencijama nepokretnosti i dalje nalazi u svojini tužilje. Ovo zbog toga što je sporna parcela u trenutku formiranja zelene površine po sili zakona prešla u javnu svojinu. U planskim aktima tuženog od 1980. godine do danas predmetno zemljište je planirano za javnu namenu - park, odnosno zelenu površinu. Prema važećem planskom aktu tuženog Planu generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list Grada Novog Sada'', br. 27/15...9/20) to zemljište je u celosti namenjeno za javnu površinu - zaštitno zelenilo, zaštitni pojas hidrotehničkog objekta i koridor dalekovoda, na parceli nema nikakvih energetskih objekata, dalekovoda, stubova, bandera i sl., niti hidrotehničkih objekata, na njoj nije predviđena izgradnja objekata i privedena su nameni za javnu zelenu površinu.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenom materijalog prava, shodno odredbi člana 42. Zakona o eksproprijaciji utvrdili visinu naknade za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti utvrđene iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka i na tako određeni iznos naknade dosudili zakonsku zateznu kamatu od dana presuđenja pa do isplate, u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Na visinu naknade koja je dosuđena tužilji nije od uticaja činjenica da je sporno zemljište u katastru nepokretnosti upisano kao njiva druge klase, budući da je upisana i kao zemljište u građevinskom području i da je kao takvo donošenjem planskih akata i po samom Zakonu o planiranju i izgradnji prešlo u režim građevinskog zemljišta (promenjena je namena i pravni režim zemljišta) Stoga, kod činjenice da je pravni prethodnik tužilje bio vlasnik sporne parcele u vreme kada su se stekli uslovi za postojanje faktičke eksproprijacije, nije od značaja dotadašnja namena i stanje zemljišta, niti isto utiče na visinu naknade za eksproprisano zemljište, s obzirom da se visina naknade određuje u visini tržišne vrednosti zemljišta prema cenama u vreme donošenja sudske odluke.

Naknada tržišne vrednosti eksporprisane nepokretnosti koju je procenila Poreska uprava predstavlja najniži iznos naknade za eksproprisanu nepokretnost, koju može odrediti sud, a u postupku određivanja naknade sud može, pored procene koju je dala Poreska uprava, izvesti i druge dokaze koje učesnici predlože, ukoliko oceni da su od značaja za određivanje visine naknade. Ovakav stav zauzet je i u brojnim odlukama Ustavnog suda Republike Srbije.

Vrhovni sud je cenio i ostale navode revizije, kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude. Odluka o tužbenom zahtevu je doneta pravilnom primenom materijalnog prava, za koju su dati dovljni i jasni razlozi, koje u svemu kao pravilne prihvata i ovaj sud. U reviziji se ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a drugostepeni sud je u obrazloženju pobijane presude ocenio sve žalbene navode tuženog koji su bili od značaja za pravilnu odluku o izjavljenoj žalbi. U preostalom delu revizija osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavlja primedbe na ocenu dokaza, zbog čega se revizija ne može izjaviti prema članu 407. stav 2. ZPP.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković