Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1087/22 od 25.05.2022. godine, delimično je usvojena, delimično odbijena žalba i prvostepena presuda potvrđena u delu odluke o tužbenom zahtevu kojim je utvrđeno da je tuženi nosilac javne svojine na faktički eksproprisanim nepokretnostima u delu od 4785/5079 parcele broj .. površine 5079 m2, upisane u list nepokretnosti broj .. KO ... i celih parcela broj .. površine 117 m2, broj .. površine 42 m2 i broj .. površine 183 m2, upisanih u listu nepokretnosti broj .. KO ..., koje predstavljaju sastavni deo ulica ... i ... u Novom Sadu na Adicama; delu kojim je tuženi obavezan da tužiocu na ime naknade za faktički eksproprisane nepokretnosti u delu od 4785/5079 parcele broj .. površine 5079 m2, upisane u list nepokretnosti broj .. KO ..., celih parcela broj .. površine 117 m2, broj .. površine 42 m2 i broj .. površine 183 m2, upisanih u listu nepokretnosti broj .. KO ... isplati iznos od 43.533.930,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja prvostepene presude 24.02.2022. godine do isplate, a ukinuta u preostalom pobijanom delu odluke kojim je usvojen zahtev koji se tiče glavne stvari i odlučeno o troškovima postupka i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br 72/11 ... 18/20) i ocenio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ZPP, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, roditelji tužioca su 1962. godine kupili k.p. br. .. KO ..., koju sa objektom, koji su izgradili na njoj, poklonili tužiocu 1979. godine. Deobom k.p. br. .. KO ... nastale su sporne parcele. Tužilac je suvlasnik sa 4940/5079 dela k.p. br. .. površine 5079 m2 i objekta sagrađenog na njoj površine 38 m2 sve upisane u list nepokretnosti broj .. KO ..., vlasnik k.p. br. .. površine 117 m2, k.p. br. .. površine 42 m2 i k.p. br. .. površine 183 m2 sve upisane u list nepokretnosti broj .. KO ... . Detaljnim urbanističkim planom „Adice“ („Službeni list Grada Novog Sada“, broj 13/95) parcela broj .. prvi put je planirana za javnu površinu, a Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada („Službni list Grada Novog Sada“, broj 34/2017) i Planom detaljne regulacije Adica u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“, broj 22/2019) predmetne parcele su planirane za javnu saobraćajnu površinu – ulicu ... . Parcele broj .., .. i .. su u celosti privedene nameni. Parcela broj .. se nalazi unutar regulacije ulice ..., parcela broj .. unutar regulacije ulica ... i ..., a parcela broj .. unutar regulacije ulica ... i ... . Parcela broj .. je delimično privedena planiranoj nameni. Njen krajnji istočni i južni deo je ušao u sastav asfaltiranog kolovoza ulice ..., deo uz asfaltirani kolovoz i prilaze građevinskim parcelama sa zapadne strane, a severni deo parcele je nasut tucanikom. Deo parcele od 117 m2, neposredno ispred parcela broj .. i .. koristi se kao deo dvorišta tih parcela, a deo od 38 m2 je pod objektom broj 1. Preostali deo predstavlja zelenu površinu. Tuženi nije sproveo postupak eksproprijacije, niti tužiocu isplatio novčanu naknadu. Tužilac od 1986. godine živi u inostranstvu. Više puta se obraćao Zavodu za urbanizam i Zavodu za izgradnju grada, sa molbama da se planski akti izmene, a tuženom sa zahtevom da mu se isplati novčana naknada za oduzeto zemljište. Njegovim traženjima nije udovoljeno. Tržišna vrednost predmetnih parcela po m2 je 9.098,00 dinara, a tržišna vrednost objekta na parceli broj .. obračunata uz koeficijent amortizacije od 50% je 843.612,80 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, suprotno navodima revizije nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu za predmetno zemljište.

Članom 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom u zakonu, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2), da se zakonom može ograničiti način korišćenja imovine (stav 3). Iz navedene ustavne odredbe proizlazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Članom 1. stav 1. Protokola uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na nesmetano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelom međunarodnog prava. Stavom 2. istog člana propisano je da prethodne odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Članom 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09) propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr.). Prema članu 10. stav 2. Zakona o javnom svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi, tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr.). Shodo stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa i ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritorji nalaze.

U konkretnom slučaju Detaljnim urbanističkim planom „Adice“ parcela broj .. prvi put je planirana za javnu površinu, a Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada i Planom detaljne regulacije Adice u Novom Sadu, sporne parcele, koje su nastale cepanjem parcele broj .., planirane su za javnu saobraćajnu površinu – ulicu ... . Predmetne parcele broj .., .. i .. su u celosti privedene planiranoj nameni, dok je parcela broj .. delimično privedena planiranoj nameni. U takvoj situaciji, kada zemljište planskim aktima jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, ono tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini, zbog čega tuženi ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini ekspropriše od tužioca radi njegovog privođenja nameni predviđenoj urbanističkim planom i da za isto isplati odgovarajuću naknadu. Predmetno zemljište je faktički privedeno nameni predviđenoj Detaljnim urbanističkim planom „Adice“, a kasnije Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada i Planom detaljne regulacije Adice u Novom Sadu i po sili zakona je postalo javna svojina, sa kojih razloga tužilac, kao nominalni vlasnik i suvlasnik tog zemljišta, ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji, koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su predmetne parcele broj .., .. i .. u celosti privedene nameni (parcela broj .. se nalazi unutar regulacije ulice ..., parcela broj .. unutar regulacije ulica ... i ..., a parcela broj .. unutar regulacije ulica ... i ...), dok je parcela broj .. delimično privedena nameni. S obzirom na to da su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze, to su neosnovani navodi revizije da tuženi nijednom radnjom nije uznemiravao ili oduzeo državinu tužioca na predmetnim parcelama.

Suprotno navodima revizije, pravilno je odlučeno i o visini naknade za oduzeto zemljište prema tržišnoj vrednosti zemljišta, utvrđenoj veštačenjem na osnovu konkretizovanih i obrazloženih parametara koji utiču na formiranje vrednosti parcela u vreme presuđenja.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić