Prema utvrđenom činjeničnom stanju, otac tužioca sada pok. BB, je 27.12.1951. godine kao oficir JNA uhapšen od strane istražnih vojnih organa i presudom Vojnog suda u Skoplju 100/52 od 26.07.1952. godine oglašen krivim zbog krivičnog dela iz člana 100. KZ i osuđen na kaznu strogog zatvora u trajanju od 5 godina. Na izdržavanju kazne zatvora je bio od 27.12.1951. do 27.06.1955. godine. Tužilac AA je rođen ... godine. Otac tužioca, BB je kod Višeg suda u Novom Sadu 13.07.2012. godine podneo zahtev za rehabilitaciju. BB je preminuo 03.12.2012. godine i postupak pred Višim sudom u Novom Sadu je nastavio njegov sin AA ovde tužilac. Viši sud u Novom Sadu je rešenjem Reh 110/2013 od 10.07.2014. godine usvojio zahtev za rehabilitaciju u to vreme već pok. BB i utvrdio da je presuda Vojnog suda u Skoplju 100/52 od 26.07.1952. godine ništava od njenog donošenja i da su ništave sve njene posledice.

Sudovi odbijaju zahtev tužioca za naknadu materijalne i nematerijalne štete, jer pravo na naknadu štete po svim vidovima ima rehabilitovano lice a ne i naslednici.

S obzirom na ovako utvrđeno činjenično stanje pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su zaključili da zahtev tužioca za naknadu nematerijalne i materijalne štete nije osnovan.

Neosnovano se revizijom tužioca ukazuje da je materijalno pravo pogrešno primenjeno.

Tužilac zasniva svoj tužbeni zahtev na odredbama Zakona o rehabilitaciji („Službeni glasnik RS“, broj 92/11) kojim su propisani uslovi za rehabilitaciju, krug lica, aktivna legitimacija za podnošenje zahteva za rehabilitaciju kao i uslovi i krug lica legitimisanih za ostvarenje prava na vraćanje imovine odnosno obeštećenje za tu imovinu i pravo na rehabilitaciono obeštećenje.

Pema članu 26. stav 1. citiranog zakona, rehabilitovano lice ima pravo na obeštećenje za materijalnu štetu nastalu zbog povrede prava i sloboda, u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Stavom trećim istog člana propisano je da rehabilitovano lice i lice iz člana 7. tačka 5. Zakona (deca lica koje su iz političkih, verskih, nacionalnih i ideoloških razloga lišena života, slobode i drugih prava do dana stupanja na snagu zakona, kao i lica ako je sudska ili administrativna odluka doneta protivno načelima pravne države i opšte prihvaćenim standardima ljudskih prava i sloboda, kao i lica koja se smatraju borcima narodno oslobodilačkog rata, koja su za vreme trajanja povrede prava i sloboda roditelja, rođena u ustanovama za izvršenje sankcija odnosno koja su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili su za to vreme rasla bez roditeljskog staranja jednog drugog ili oba roditelja) imaju pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode u skladu sa zakonom kojom se uređuju obligacioni odnosi. Stavom trećim ovog člana je propisano da lica iz člana 21. stav 2. (bračni drug, deca i roditelji, odnosno braća, sestre i vanbračni partner rehabilitovanog lica) imaju pravo na naknadu i nematerijalne štete za duševne bolove zbog smrti rehabilitovanog lica, pod uslovom da je između njih i umrlog rehabilitovanog lica postojala trajnija zajednica života u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi.

Prava drugih lica na rehabilitacionalno obeštećenje su propisana članom 21. stav 2. Zakona o rehabilitiaciji prema kome pravo na rehabilitaciono obeštećenje imaju i bračni drug, deca i roditelji, odnosno braća, sestre i vanbračni partner rehabilitovanog lica u skladu sa odredbom člana 26. stav 4. Zakona.

Tužilac nema pravo na naknadu nematerijalne štete kako to pravilno zaključuju nižestepeni sudovi na osnovu člana 21. a u vezi člana 26. stav 3. i člana 7. tačka 5. Zakona, jer je otac tužioca pušten 27.06.1955. godine, a tužilac je rođen ... godine. Kako je tužilac rođen nakon što mu je otac pušten na uslovni otpust tužilac ne spada u krug lica iz člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji, da bi ostvario prava na naknadu nematerijalnte štete. Osim toga, ocu tužioca nije za života priznato pravnosnažnom presudom pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode, zbog čega to pravo nije moglo ni preći na tužioca u smislu člana 204. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, prema kojoj odredbi potraživanje naknade nematerijalne štete prelazi na naslednika samo ako je priznato pravnosnažnom odlukom ili pismenim sporazumom.

Neosnovano se u reviziji tužioca ističe da ima pravo na naknadu materijalne štete, jer je njegov pokojni otac BB za života rehabilitovan i za života započeo postupak naknade materijalne štete, usled čega je materijalno pravo pogrešno primenjeno.

Nasuprot ovim tvrdnjama revidenta, nižestepeni sudovi su pravilno odbili zahtev tužioca za naknadu materijalne štete za obavljeni a neplaćeni rad u radno vreme, za obavljen, a neplaćen obavljeni rad, za gubitak plata za vreme zaposlenosti po prestanku lišenja slobode, na razliku u ličnom dohotku pre i posle štetnog događaja, za naknadu na ime gubitka penzija, benificiranog radnog staža, razlike u penzijama, jer pravo na ove vidove štete, u skladu sa odredbama Zakona o rehabilitiaciji ima isključivo rehabilitovano lice a ne i njegovi naslednici. Imajući u vidu da je otac tužioca preminuo 03.12.2012. godine, te da rehabilitovano lice nije za života steklo imovinsko pravo na naknadu materijalne štete, posle toga to pravo ne ulazi u njegovu zaostavštinu, niti može da bude predmet nasleđivanja. To pravo bi moglo da bude predmet nasleđivanja jedino u slučaju da je posebnim propisom ili posebnom odredbom Zakona o rehabilitiaciji propisano da se po stupanju navedenog zakona, tj. po pravnosnažnosti rešenja o rehabilitaciji, pravo na naknadu štete smatra imovinskim pravom rehabilitovanog lica i da ulazi u njegovu zaostavštinu i da može biti predmet nasleđivanja. Kako to nije slučaj, to ni pravo na naknadu materijalne štete, ne pripada tužiocu, jer nije utvrđeno u sudskom postupku koji je za života pokrenulo rehabilitovano lice. Zakon o rehabilitiaciji u članu 21. stav 3. kao specijalni propis, predviđa da pravo na vraćanje konfiskovane imovine ili imovine oduzete po osnovu propisa iz člana 2. stav 1. ovog zakona odnosno obeštećenje za tu imovinu imaju i naslednici rehabilitovanog lica u skladu sa odredbom člana 25. Zakona. Zbog toga je neosnovano ukazivanje u reviziji tužioca da mu kao zakonskom nasledniku rehabilitovanog lica pripadaju sva prava propisana odredbom člana 26. stav 1. – 3. Zakona o rehabilitiaciji, jer član 21. stav 3. Zakona, predviđa za naslednike samo pravo na vraćanje konfiskovane imovine odnosno oduzete imovine i obeštećenje za tu imovinu, dok u pogledu imovinskog prava na naknadu utuženih vidova rehabilitacione materijalne štete, ista ne mogu biti predmet nasleđivanja, po automatizmu jer u tom delu nisu utvrđena u sudskom postupku koji je za života pokrenulo rehabilitovano lice.

Neosnovano u reviziji tužilac ističe i da su nižestepene odluke zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava, jer u konkretnom slučaju nije primenjen član 14. Zakona o ratifikaciji konvencije protiv torture i drugih surovih neljudskih i ponižavajućih kazni ili postupaka UN („Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 9/91 i „Službeni list SCG - Međunarodni ugovori broj 16/05 i 2/06).

Članom 14. navedene Konvencije propisano je da svaka država članica u svom pravnom sistemu, garantuje žrtvi nekog akta torture pravo dobijanja naknade i pravednog i odgovarajućeg obeštećenja, uključujući sredstva potrebna za njegovu što potpuniju rehabilitaciju. U slučaju smrti žrtve akta torture, imaoci prava te žrtve polažu prava na obeštećenje. Ovaj član ne isključuje nikakvo pravo na obeštećenje koje bi imala žrtva ili bilo koje drugo lice u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom (stav drugi).

Nasuprot revizijskom isticanju, tužiocu kao nasledniku pokojnog BB, koji je nesporno bio žrtva učinjenog akta torture, ne pripada pravo na obeštećenje iz razloga što tužilac nije imalac prava žrtve, da bi polagao pravo na obeštećenje, jer po nacionalnom zakonodavstvu (Zakon o rehabilitiaciji, u vezi sa odredbama o naknadi štete iz Zakona o obligacionim odnosima) nema pravo na rehabilitaciono obeštećenje ni po jednom osnovu postavljenom u tužbenom zahtevu kako to zaključuju pravilno nižestepeni sudovi.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Predrag Trifunović,s.r

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić