Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Biserke Živanović, članova veća, u parnici AA iz ..., čiji su punomoćnici Andreja Čivtelić i Milan Jakšić, advokati iz ..., protiv tuženog „BB“ AD ..., čiji je punomoćnik Nemanja Novokmet, advokat iz ..., radi utvrđenja povrede autorskog prava i naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž4 133/18 od 11.12.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 19.09.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž4 133/18 od 11.12.2018. godine i predmet vraća tom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tuženog.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P4 35/18 od 10.09.2018. godine, stavom prvim izreke utvrđeno je da je tuženi povredio autorsko pravo tužioca na način što je dana ... .2016. godine na naslovnoj strani magazina „VV“ neovlašćeno javno saopštio u nepotpunoj i izmenjenoj formi tužiočevo autorsko delo – fotografiju „...“, čime je tužiocu prouzrokovao imovinsku i neimovinsku štetu. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da isplati tužiocu iznos od 30.703,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.10.2017. godine do isplate na ime naknade imovinske štete zbog povrede imovinskog autorskog prava izvršenim neovlašćenim javnim saopštavanjem autorskog dela tužioca. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da isplati tužiocu iznos od 70.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.10.2017. godine do isplate na ime naknade neimovinske štete zbog povrede moralnog prava autora izvršenim javnim saopštavanjem autorskog dela tužioca u izmenjenoj i nepotpunoj formi. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da naknadi tužiocu troškove postupka u iznosu od 74.530,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.09.2018. godine do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž4 133/18 od 11.12.2018. godine, preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P4 35/18 od 10.09.2018. godine i odbijen je kao neosnovani tužbeni zahtev tužioca za utvrđenje povrede autorskog prava, kao i za naknadu imovinske i neimovinske štete. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 58.922,50 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio posebnu reviziju (član 404. ZPP) zbog pogrešne primene materijalnog prava i potrebe da se razmotre pravna pitanja od opšteg interes i u interesu ravnopravnosti građana, kao i zbog potrebe za novim tumačenjem prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju tužioca.

S' obzirom na to da je pobijanom drugostepenom presudom preinačena prvostepena presuda i odlučeno o tužbenom zahtevu, revizija je dozvoljena prema članu 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14 i 87/18 – u daljem tekstu: ZPP), pa nema zakonskih uslova za odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. stav 1. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka propisana članom 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji se ne ukazuje na bitne povrede postupka koje mogu biti revizijski razlog u smislu člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na kojem je zasnovana pobijana odluka, tužilac je autor fotografije „...“. Predmetna fotografija je sačinjena 1968. godine i prvi put je objavljena u koloru na naslovnoj strani „VV“ dana ... .1968. godine uz znanje i odobrenje tužioca kao autora. Ista je ponovno objavljena od strane tuženog dana ... .2016. godine na naslovnoj strani magazina „VV“, ali ovoga puta bez znanja i odobrenja tužioca za njeno javno saopštavanje, bez plaćanja autorske naknade i u izmenjenoj i nepotpunoj formi, jer je preko fotografije glumca GG stavljen veliki naslov: „...“, pri čemu su izmenje boje i tuženi je stavio svoj logo u prvi plan, dok ... koja je u pozadini nije objavljena u celini na fotografiji, čime je narušena celokupna koncepcija i likovna kompozicija predmetne fotografije.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev u celosti smatrajući da je tuženi na opisani način (neovlašćenim javnim objavljivanjem fotografije u izmenjenoj i nepotpunoj formi) povredio tužiočeva imovinska i moralna prava kao autora predmetne fotografije. Prvostepeni sud je stanovišta da nije prestalo autorsko imovinsko pravo tužioca do dana stupanja na snagu važećeg Zakona o autorskim i srodnim pravima, iz razloga što je isto bilo zajemčeno ranije važećim zakonima, te da tužilac ima osnova da traži utvrđenje povrede autorskih prava (imovinskih i moralnih), kao i naknadu štete zbog tih povreda.

Drugostepeni sud nije prihvatio pravno stanovište prvostepenog suda. Polazeći od činjenice da je fotografija tužioca nastala i da je prvi put objavljena 1968. godine, u vreme važenja Zakona o autorskim pravima koji je objavljen u „Službenom listu SFRJ“ broj 30/68 i koji je u članu 82. propisivao da autorsko imovinsko pravo na fotografska dela prestaje po isteku 25 godina po objavljivanju dela, a koji rok se, shodno članu 84. istog zakona, računa od 01. januara one godine koja dolazi neposredno posle objavljivanja dela, drugostepeni sud smatra da je shodno tome imovinsko autorsko pravo tužioca, kao autora predmetne fotografije, prestalo još 01.01.1994. godine i da je stoga bespredmetno tumačenje i primena pravnih normi iz Zakona o autorskim i srodnim pravima koji je objavljen u „Službenom listu SRJ“ broj 24/98, kao i kasnijih zakona koje regulišu ovu pravnu oblast.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tužioca ukazuje na pogrešnu primenu relevantnog materijalnog prava i pogrešno pravno stanovište drugostepenog suda izraženo u pobijanoj presudi u pogledu isteka tužiočevog autorskog imovinskog prava, zbog čega je drugostepeni sud propustio da utvrdi činjenice od kojih zavisi visina postavljenog koneksnog zahteva za naknadu štete.

Naime, u vreme nastanka i objavljivanje predmetne fotografije na snazi je bio Zakon o autorskom pravu („Službeni list SFRJ“ broj 30/68), koji je u članu 82. vremenski ograničavao trajanje imovinskog autorskog prava na fotografskom delu na 25 godina od dana objavljivanja dela. Identičnu odredbu sadržao je u članu 84. i sledeći Zakon o autorskom pravu („Službeni list“ SFRJ“ broj 19/78, 24/86 i 21/90). Međutim, navedene odredbe su derogirane odredbama člana 96. Zakona o autorskim i srodnim pravima („Službeni list SRJ“ broj 24/98), kojima je bilo propisano da imovinska prava autora traju za života i 50 godina posle njegove smrti, dok moralna prava autora traju i po prestanku trajanja imovinskih prava autora. Prelaznim i završnim odredbama ovog zakona, u članu 189., bilo je propisano da interpretator čije je trajanje prava isteklo do dana stupanju na snagu ovog zakona ne može tražiti utvrđivanje prava po ovom zakonu, što ukazuje na intenciju zakonodavca da iz obuhvata ponovno uspostavljene pravne zaštite isključi samo interpretatore čije je pravo isteklo po odredbama ranijeg zakona, ali ne i druge titulare autorskih i srodnih prava. Time je tužiocu kao autoru fotografije zajemčena doživotna zaštita imovinskog autorskog prava, uz zaštitu ovog prava i 50 godina nakon njegove smrti. Stupanjem na snagu Zakona o autorskim i srodnim pravima („Službeni list SGC“ broj 61/2004), u članu 100. stav 1. produženo je trajanje imovinskih autorskih prava na 70 godina posle smrti autora, dok je u prelaznim i završnim odredbama tog zakona, u članu 191., zadržana identična odredba kao iz člana 189. prethodnog zakona u pogledu isključivog ograničenja prava samo interpretatorima. Tek važeći Zakon o autorskim i srodnim pravima („Službeni glasnik RS“ broj 104/2009, 99/2011, 119/2012 i 29/2016 – odluka US), u članu 218. uskraćuje pravnu zaštitu i autorima, pod uslovom da im je pravo isteklo do dana stupanja na snagu ovog zakona.

Dakle, jezičkim, logičkim i ciljnim tumačenjem citiranih odredbi navedenih zakona, a posebno prelaznih i završnih odredaba, može se zaključiti da je stupanjem na snagu Zakona o autorskim i srodnim pravima iz 1998. godine jedino interpretatorima čija su imovinska prava istekla do dana stupanja na snagu tog zakona, bilo uskraćeno da traže utvrđivanje prava po tom zakonu, dok je autorima fotografskih dela, čija su autorska imovinska prava istekla nakon 25 godina od objavljivanja dela po prethodno važećim zakonima o autorskim pravima iz 1968. i 1978. godine, ponovo uspostavljena imovinskopravna zaštita sa novim rokom trajanja i zaštite prava za života i 50 godina posle smrti. Na ovakvo tumačenje prelaznih i završnih odredbi posebno ukazuje odredba člana 218. trenutno važećeg Zakona o autorskim i srodnim pravima (iz 2009. godine sa kasnijim novelama), koji prvi put izričito postavlja šire ograničenje u utvrđivanju i zaštiti prava i to svim autorima kojima je do dana stupanja na snagu ovog zakona isteklo pravo, a ne samo interpretatorima, koje uže ograničenje je postojalo u vreme važenja ranijih saveznih zakona o autorskim i srodnim pravima iz 1998. i 2004. godine.

Imajući u vidu navedeno tumačenje relevantnih zakonskih propisa, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je drugostepeni sud zbog pogrešne primene materijalnog prava propustio da u pobijanoj odluci u potpunosti utvrdi sve relevante činjenice potrebne za donošenje pravilne i zakonite odluke o tužbenom zahtevu tužioca. Ovo posebno u situaciji kada se zbog pogrešnog stanovišta da je tužiocu isteklo trajanje prava nije ni bavio pitanjem visine novčane naknade imovinske i neimovinske štete. Stoga je potrebno da drugostepeni sud u ponovnom postupku postupi po primedbama iz ovog rešenja, te da pravilnom primenom materijalnog prava ponovo odluči o žalbi tuženog. Kako odluka o parničnim troškovima zavisi od konačnog ishoda spora, ista je takođe morala biti ukinuta, shodno odredbi člana 165. stav 3. ZPP.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 3. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić