U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., opština ..., čiji je punomoćnik Nebojša Milosavljević, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, koju zastupa Državno pravobranilaštvo Beograd, Odeljenje u Nišu, radi utvrđenja prava svojine, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2196/2022 od 10.01.2023. godine, u sednici veća održanoj 08.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2196/2022 od 10.01.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kuršumliji P 1232/21 od 23.05.2022. godine usvojen je tužbeni zahtev i utvrđeno pravo svojine tužioca, kao pravnog sledbenika pokojnog AA (.... – 1942.), bivšeg iz ..., ranijeg vlasnika oduzetog poljoprivrednog zemljišta rešenjem Narodnog odbora Sreza Jastrebačkog broj ... od 08.12.1954. godine, u skladu sa tada važećim Zakonom o PZF i konfiskaciji, a u smislu docnije donetog Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava po osnovu poljoprivrednog zemljišnog fonda i konfiskacije zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih prozvoda („Službeni glasnik RS“ br. 18/91 ... 42/98), i to na nepokretnosti katastarskoj parceli ... (privremeni broj 1) u KO ..., površine 0.79,32 ha (voćnjak III klase), u bliže označenim merama i granicama detaljnim tačkama, te je tužena obavezana da ovo pravo prizna i po pravnosnažnosti presude trpi pravne posledice predajom nepokretnosti u državinu tužiocu i upisom prava tužioca kod RGZ, SKN u Blacu. Tužena je obavezana da tužiocu nadoknadi parnične troškove u iznosu od 129.800,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2196/2022 od 10.01.2023. godine preinačena je prvostepena presuda, tako što je u celosti odbijen tužbeni zahtev sadržine kao u izreci te presude kao neosnovan, te je odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, iz svih dozvoljenih razloga određenih u ZPP.

Revizija je dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 10/23), pa je Vrhovni sud ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parcele broj ... površine 0.58,10 ha i broj ... površine 1.62,00 ha, livada i šuma u ataru sela ... su oduzete od oca tužioca u korist poljoprivrednog zemljišnog fonda rešenjem Narodnog okruga Sreza Jastrebačkog od 08.12.1954. godine. Deo ovog zemljišta, parcela koja aktuelno nosi broj .../... nakon oduzimanja nije izuzeta iz poseda i upisana je kao svojina sina tužioca, koji ima isto ime kao deda. Pravnosnažnim rešenjem Agencije za restituciju od 08.05.2014. godine odbijen je zahtev tužioca, kao pravnog sledbenika oca za vraćanje u svojinu oduzetog zemljišta na osnovu člana 47. stav 12. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011 i 108/2013), pošto po odredbama člana 2. tog zakona ne postoji osnov za vraćanje imovine oduzete po propisima o formiranju poljoprivednog zemljišnog fonda.

Prvostepeni sud nalazi da su se stekli uslovi za vraćanje imovine iz člana 1. Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava i vraćanju zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po osnovu poljoprivredog zemljišnog fonda i konfiskacijom zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih prozvoda („Službeni glasnik RS“ br. 18/91 ... 42/98), pa usvaja postavljeni tužbeni zahtev pozivom na odredbu člana 20. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Drugostepeni sud ne prihvata kao pravilnu primenu materijalog prava na kojoj je zasnovana prvostepena presuda, iz razloga što navedeni Zakon o vraćanju poljoprivrednog zemljišta detaljno reguliše uslove i postupak za ostvarivanje prava na vraćanje zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po propisima i poljoprivrednom zemljišnom fondu, te oročava podnošenje zahteva za vraćanje na 10 godina od dana njegovog stupanja na snagu. Imajući u vidu činjenice na kojima je tužba zasnovana, tužilac pravo na imovinu ne može ostvariti u redovnoj parnici. Osim toga, u smislu člana 231. ZPP tužilac nije dokazao da su ispunjeni drugi uslovi da mu se na spornoj nepokretnosti prizna pravo svojine po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanja u skladu sa članom 20. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je našao da tužilac ne uživa zaštitu prava na imovinu u postupku pred redovnim sudom.

Prema činjeničnim navodima tužbe i utvrđenju suda, pravnom prethodniku tužioca su u uslovima kolektivizacije, rešenjem nadležnog državnog organa oduzete iz svojine parcele poljoprivrednog zemljišta i prenete u poljoprivredni zemljišni fond, na kom aktu javne vlasti tužilac zasniva zahtev za povraćaj imovine i utvrđenje svojine na odgovarajućoj površini poljoprivrednog zemljišta u svojini tužene države.

Pravo na povraćaj oduzetog poljoprivrednog zemljišta po članu 1. stav 1. Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava i vraćanju zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po osnovu poljoprivrednog zemljišnog fonda i konfiskacijom zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih prozvoda („Službeni glasnik RS“ br.18/91 ... 42/98), pripada za zemljište koje je oduzeto po osnovu Zakona o poljoprivrednom zemišnom fondu društvene svojine i dodeljivanjem zemlje poljoprivrednim organizacijama („Službeni list FNRJ“ br. 22/53 sa kasnijim izmenama) i za zemljište konfiskovano zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih proizvoda po propisima o obaveznom otkupu, pod uslovima, na način i u postupku utvrđenim tim zakonom.

Po članu 2. tog zakona postupak po zahtevu za vraćanje zemljišta vodi i rešenje donosi komisija koju obrazuje ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede na predlog skupštine opštine, a po članu 3. stav 1. raniji sopstvenik podnosi zahtev komisiji preko opštinskog organa uprave nadležnog za imovinskopravne poslove prema mestu gde se zemljište nalazi, najdocnije u roku od 10 godine od dana stupanja na snagu tog zakona.

Navedenim zakonskim odredbama regulisan je način ostvarivanja zajemčenog prava na imovinu članom 1. Protokola broj 1. uz Evropsku Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i članom 58. Ustava Republike Srbije. Pravnom prethodniku tužioca privatna svojina je oduzeta 1954. godine odlukom nadležnog državnog organa, nakon tog vremena poljoprivredno zemljište je bilo u društvenoj svojini, a pravo na vraćanje zemljišta u privatnu svojinu on je mogao ostvariti pod uslovima koji su propisani napred navedenim zakonom. Zakonodavac je oročio mogućnost ostvarivanja prava na povraćaj imovine podnošenjem zahteva nadležnom upravnom organu u roku od 10 godina, koji je počeo da teče stupanjem na snagu zakona 27.03.1991. godine i istekao dana 27. marta 2001. godine. Stoga, tužilac je zbog nastupanja prekluzije izgubio pravo na povraćaj oduzetog zemljišta i ne može ga ostvariti po opštim pravilima o sticanju svojine iz člana 20. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa u parnici koju je pokrenuo tužbom podnetom 19.09.2016. godine.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković