Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Revizija je dozvoljena primenom člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS", br. 72/2011… 10/2023, u daljem tekstu: ZPP), zbog čega nije bilo mesta oceni dozvoljenosti izuzetne revizije primenom člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio nosilac prava korišćenja na kat. parc. .., površine 11 ari i 60m2 (novi broj ..), kat.parc. .., površine 92 m2 (novi broj ..), kat.parc. .., površine 93 m2, (novi broj ..), kat.parc. .., površine 92 m2 (novi broj ..), kat.parc. .., površine 82 m2 (novi broj ..), kat.parc. .., površine 92 m2 (novi broj ..), kat.parc. .., površine 92 m2 (novi broj ..) i kat.parc. .., površine 92 m2 (novi broj ..), sve upisane u stari ZKUL broj .. KO Futog, odnosno LN broj .. i .. KO Futog. Na predlog Opštine Podunavlje, pravnog prethodnika tuženog od 15.10.1984. godine, Gradski komitet za komunalne poslove, urbanizam i saobraćaj - Uprava za imovinsko-pravne poslove je 26.10.1984. godine doneo je rešenje kojim je obavezan tužilac da preda Opštini Podunavlje u Novom Sadu neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište upisano u ZKUL broj .. KO Futog odnosno navedene parcele, radi izgradnje saobraćajnice i individualne stambene izgradnje. To rešenje je postalo pravnosnažno 06.05.1985. godine. Potom su pravni prethodnik tuženog Opština Podunavlje u Novom Sadu i tužilac zaključili poravnanje pred Opštinskim sudom u Novom Sadu R 983/86 od 24.11.1986. godine, kojim se Opština Podunavlje obavezala da tužiocu isplati naknadu za višegodišnje zasade, odnosno useve u iznosu od 77.734,00 tadašnjih dinara i na ime neamortizovane građevinske vrednosti bušenog bunara koji se nalazio na preuzetom zemljištu iznos od 95.826,00 tadašnjih dinara. Istim poravnanjem tužiocu je na ime naknade za preuzeto zemljište, svih parcela osim parcele .., koja omaškom nije obuhvaćena, dato na korišćenje zemljište društvene svojine - kat.parc. .. KO Futog, površine 9452 m2. U to vreme pravo korišćenja te parcele imala je Poljoprivredna organizacija Novi Sad OOUR „Irmovo“ iz Novog Sada, pa je Savet kooperanata OOK „Podunavlje“ iz Futoga donelo odluku od 22.03.1985. godine o davanju saglasnosti Skupštini opštine „Podunavlje“ da se parcela .., u površini od 34 ara 52 m2, dodeli tužiocu na ime naknade za oduzeto zemljište za izgradnju OŠ „Heroj Pinki“ u Futogu i saobraćajnica. Parcela .. KO Futog tužiocu nikada nije predata u posed, a on nije podnosio zahtev za upis prava korišćenja na toj parceli. Sada je parcela .. KO Futog upisana kao zemljište u državnoj svojini, vlasništvo Republike Srbije - Ministarstvo za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu (list nepokretnosti .. KO Futog). Tržišna vrednost parcela oduzetih tužiocu u površini od 18 ari i 77 m2 na dan 22.05.2017. godine iznosi 6.928.235,99 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je najpre ocenio da tužilac nema pravni interes za utvrđenje da je pravni prethodnik tuženog - Opština Podunavlje u Novom Sadu, na osnovu poravnanja sačinjenog kod Opštinskog suda u Novom Sadu R1 983/86 od 24.11.1986. godine, stekla pravo svojine i korišćenja na građevinskom zemljištu tužioca, u površini od 18 ari i 77m2 u KO Futog, zbog čega je tužbu u ovom delu odbacio, a potom je nakon ocene neosnovanosti prigovora zastarelosti potraživanja, zaključio da je poravnanje zaključeno između tužioca i pravnog prethodnika tuženog od 24.11.1986. godine ništavo u delu o zameni nepokretnosti, jer je pravni prethodnik tuženog zaključenjem tog poravnanja vršio raspolaganje nepokretnosti čiji titular u vreme zaključenja poravnanja nije bio, budući da je pravo korišćenja parcele .. u to vreme imala Poljoprivredna organizacija Novi Sad OOUR „Irmovo“ iz Novog Sada. U toj situaciji je povređeno tužiočevo pravo na imovinu, pa je tuženi primenom odredbi Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“, broj 53/95, 20/09) u obavezi da tužiocu isplati tržišnu vrednost nepokretnosti oduzetih parcela.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i tužbeni zahtev odbio kao neosnovan, nakon ocene da je pravno valjano sudsko poravnanje zaključeno između tužioca i pravnog prethodnika tuženog od 24.11.1986. godine u delu o zameni nepokretnosti i da su postojali zakonski uslovi da se ono sprovede u zemljišnim knjigama, jer se zemljišnoknjižni titular prava korišćenja na parceli .. KO Futog saglasio da se ta parcela preda tužiocu i o tome doneo odluku od 22.03.1985. godine. Pored toga, tužilac je propustio da do isteka roka zastarelosti od 10 godina iz člana 379. Zakona o obligacionim odnosima zahteva predaju zemljišta i prinudno izvršenje sudskog poravnanja.

Osnovano se revizijom tužioca ukazuje da se navedeno stanovište drugostepenog suda zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava i primeni pravila o teretu dokazivanja.

Pitanje zastarelosti u ovom slučaju nije od značaja, jer tužilac ne zahteva izvršenje obaveze iz zaključenog sudskog poravnanja kao izvršne isprave, da bi se mogao primeniti član 379. Zakona o obligacionim odnosima, već naknadu za izuzeto zemljište u novcu, tvrdeći da je sudsko poravnanje zaključeno između tužioca i pravnog prethodnika tuženog od 24.11.1986. godine ništavo i da mu naknada za to nikad nije određena u skladu sa odredbama Zakona o eksproprijaciji.

Tuženi, prema pravilima o teretu dokazivanja iz člana 231. ZPP, tokom postupka nije dokazao da je njegov pravni prethodnik bio vlasnik parcele .. KO Futog, niti po kom osnovu je Savet kooperanata OOK „Podunavlje“ iz Futoga donelo odluku od 22.03.1985. godine o davanju saglasnosti Skupštini opštine „Podunavlje“ da se parcela .. KO Futog dodeli tužiocu na ime naknade za oduzeto zemljište, jer ono nije bilo titular prava korišćenja označene parcele. Ta činjenica je od značaja za ocenu punovažnosti sudskog poravnanja koje je zaključeno na osnovu prethodno date saglasnosti da se označena parcela u tu svrhu da tužiocu na korišćenje. Naime, u spisima nema izvoda iz zemljišnih knjiga sa podacima o upisu titulara prava korišćenja u vreme kada je sudsko poravnanje zaključeno, pa se ne može prihvatiti stav drugostepenog suda da je zaključenju sudskog poravnanja prethodila saglanost tadašnjeg zemljišnoknjižnog titulara prava korišćenja na navedenoj parceli. U kopiji plana Republičkog geodetskog zavoda koja datira iz vremena kada je poravnanje zaključeno, kao posednik zemljišta upisana je Poljoprivredna organizacija Novi Sad, OOUR „Irmovo“ iz Novog Sada. Saglasnost od 22.03.1985. godine da se parcela da kao naknada za izuzeto zemljište tužiocu dao je AIK Novi Sad, OOUR „Podunavlje“ - Savet kooperanata OOK Podunavlje, a tuženi nije dokazao vezu tog pravnog lica sa onim koje je u katastru nepokretnosti upisano kao posednik zemljišta. Iz rešenja DN 1381/03 od 24.03.2003. godine proizlazi da je parcela .. bila upisana u zk. ul .. KO Futog kao zemljište u društvenoj svojini - korisnik Zemljoradnička zadruga „Braća Bošnjak“ iz Futoga, pri čemu se ne može utvrditi kada je i po kom osnovu izvršen upis prava korišćenja na tu zemljoradničku zadrugu, a tim rešenjem zemljišno- knjižnog suda izvršena je promena upisa - upis prava korišćenja na zemljoradničku zadrugu „Podunavlje“.

Sledom navedenog, prema utvrđenom činjeničnom stanju u vreme zaključenja sudskog poravnanja između tužioca i pravnog prethodnika tuženog od 24.11.1986. godine, pravni prethodnik tuženog nije bio vlasnik niti korisnik kat. parcele .. KO Futog, koja je sa pravom poseda bila uknjižena na Poljoprivrednu organizaciju Novi Sad, OOUR „Irmovo“, pa tuženi nije mogao preneti na tužioca prava na toj parceli, jer ih ni sam nije imao. Pritom, saglasnost za prenos prava korišćenja na parceli .. KO Futog na tužioca nije dao zemljišnoknjižni korisnik označene parcele, već drugo društveno pravno lice. Zbog svega navedenog je i po oceni Vrhovnog suda, sudsko poravnanje o zameni nepokretnosti ništavo i tužilac se po osnovu njega nije mogao upisati kao korisnik parcele .. KO Futog, tako da mu je imovina oduzeta bez ostvarenog prava na naknadu - u drugom zemljištu ili u novcu, zbog čega je pravilan zaključak prvostepenog suda da je tuženi primenom pravila iz Zakona o eksproprijaciji u obavezi da tužiocu isplati naknadu za zemljište oduzeto radi izgradnje saobraćajnice, u visini njegove tržišne vrednosti utvrđene iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka, sa zakonskom zateznom kamatom u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, stavom prvim izreke preinačio drugostepenu presudu u usvajajućem delu, tako što je odbio žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu u usvajajućem delu zahteva. Potvrđena je i odluka o troškovima prvostepenog parničnog postupka, doneta primenom odredbi članova 153, 154. i 163. ZPP.

Tužiocu prema uspehu revizijskom postupku, primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka u granicama postavljenog i opredeljenog zahteva u ukupnom iznosu od 120.000,00 dinara i to za sastav dve revizije u iznosu od po 60.000,00 dinara, primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata važeće u vreme izajvljivanja revizija. Navodi revizije tužioca kojima osporava visinu troškova prvostepenog parničnog postupka nisu cenjeni, jer se revizija kao vanredni pravni lek može izjaviti protiv pravnosnažnog rešenja, kojim je u drugom stepenu odlučivano o izjavljenoj žalbi, a tužilac se protiv odluke prvostepenog suda o troškovima parničnog postupka nije koristio redovnim pravnim lekom u drugom stepenu.

Iz navedenih razloga, primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković