Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u listu nepokretnosti br. .. KO Novi Sad IV upisan kao suvlasnik katastarske parcele br. .. ukupne površine 3.426 m2 sa idealnim delom od 2694/3426, a tuženi sa idealnim delom 732/3426. Predmetna kat.parcela privedena je nameni u površini od 1.431 m2. Pravnosnažnom presudom Višeg suda u Novom Sadu P 2328/18 od 11.06.2019. godine, tuženi je obavezan da tužiocu isplati naknadu za oduzeti idealni deo kat. parcele br. .. u visini od 732/3426 delova površine 732 m2. Pored ovog dela, površina u vlasništvu tužioca koja je privedena nameni za javnu površinu iznosi 699 m2, odnosno idealni deo od 699/3426. Tužilac je predmetnu parcelu nasledio od svog oca, na kojoj je JKP „PUT“ izgradio put, u čijoj izgradnji tužilac nije ni na koji način učestvovao. Prema Planu generalne regulacije prostora za mešovitu namenu zapadno od Subotičkog bulevara i severno od Bulevara Vojvode Stepe u Novom Sadu („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 15/12) i Planu detaljne regulacije prostora severno od Bulevara Vojvode Stepe u Novom Sadu („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 23/03 i 50/06), predmetna kat. parcela se nalazi u naseljenom mestu Novi Sad, Opština Novi Sad i namenjena je delom za površinu javne namene – ulicu ..., koja funkcionalno povezuje delove naseljenog mesta Novi Sad. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodetske struke utvrđena je vrsta i struktura zemljišta, infrastrukturna i saobraćajna opremljenost kat.parcele br. .. ukupne površine 3.426 m2, kao i da je planskom dokumentacijom i u prirodi delom ušla u sastav ulica ... u površini od 1.431 m2, odnosno 41,8% ukupne njene površine što je u prirodi javna saobraćajna površina. Kat.parcela br. .. kao deo ulice ... je opremljena vodnom, telekomunikacionom i elektroenergetskom infrastrukturom, dok je saobraćajna površina izgrađena od tucaničkog zastora, i neometano je za javni saobraćaj koristi neograničeni broj lica u površini koja je privedena urbanističkoj nameni za javnu i saobraćajnu površinu - ulicu i faktički predstavlja dobro od opšteg interesa i opštu upotrebu. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke utvrđeno je da tržišna vrednost nepokretnosti 10.093.560,00 dinara (procenjena tržišna vrednost date parcele prosečno iznosi 122,8 EUR/m2, što po srednjem kursu NBS 1 EUR = 117,5838 RSD iznosi 14.440,00 dinara/m2. Postupak eksproprijacije za predmetnu parcelu nije sproveden, a tužiocu nije isplaćena naknada za faktički oduzeto zemljište u površini od 699m2 koji je priveden nameni.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Neosnovani su navodi i razlozi revizije tuženog kojima se pravnosnažna presuda pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/2009... 24/2011), propisano je površina javne namene jeste prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa, u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr.)

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11), propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr.), a stavom 7. da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev državnih puteva II reda, koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta I i II reda) i trgova i javnih parkova, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze.

U konkretnom slučaju sporno zemljište, označeno kao kat.parc. br. .. upisana u listu nepokretnosti broj .. k.o. Novi Sad IV, na kojem je tužilac suvlasnik, planskim aktima je predviđeno za javnu površinu – ulicu i saobraćajnicu (deo od 699 m2) koju koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj i u prirodi jeste ulica koja ima svoj naziv - ul. ... . U situaciji kada zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine izuzme iz poseda ranijeg korisnika i za to mu isplati odgovarajuću naknadu, a upiše u javne knjige svoje pravo svojine na istom.

Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima) i na taj način izvršena je tzv. faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda, to je po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilan zaključak nižestepenih sudova da, kada je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilac kao suvlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Tužiocu je time povređeno pravo na imovinu, pa zato ima pravo na traženu naknadu za faktički oduzetu imovinu. Stoga su pravilno nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su obavezali tuženog da mu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta (u visini odmerenoj prema tržišnoj vrednosti utvrđenoj na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka koje je usaglašeno sa procenom Poreske uprave, a tuženi nije predložio novo veštačenje u smislu člana 271. ZPP), shodno članu 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kako je utvrđeno da se predmetna katastarska parcele koristi kao ulica, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Zbog toga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava jer tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioca, te da je sporno zemljište određeno za javnu - saobraćajnu površinu planskim aktom koji je donet posle formiranja i izgradnje ulice, čime je ustvari prihvaćeno zatečeno stanje.

Ostali revizijski navodi predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić