Apelacioni sud u Novom Sadu je presudom Gž 953/23 od 13.04.2023. godine odbio žalbu tuženog u potvrdio presudu Osnovnog suda u Novom Sadu P 49511/21 od 07.02.2023. godine, te odbio zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio blagovremenu posebnu reviziju, kojom presudu pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava, navodeći da je potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa i da je potrebno novo tumačenje prava, radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni sud je ispitao razloge posebne revizije po odredbama člana 404. Zakona o parničnom postupku i odlučio da dozvoli odlučivanje o posebnoj reviziji, radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbama člana 408. Zakona o parničnom postupku i zaključio da je revizija osnovana, jer je pobijana presuda doneta pogrešnom primenom materijlanog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac AA je suvlasnik sa udelom 49/901 na parceli broj .. površine 901 m2, koja je ostalo građevinsko zemljište, delom pod zgradom, upisana u listu nepokretnosti broj .. KO Novi Sad 4. Prema Planu generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Sentandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu i planu detaljne regulacije Šumica, predmetna parcela je u celosti namenjena za javnu površinu – ulicu, odnosno linijski objekat javne namene – ulicu ..., koja povezuje delove naseljenog mesta Novi Sad, funkcionalno objedinjenog prostora Planom detaljne regulacije Šumica u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 28/21). Prethodno je namena te parcele bila određena Planom detaljne regulacije Šumice I i II u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 16/2003) i Planom detaljne regulacije proširenja Šumica I i II do gradske magistrale u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 53/2009). Parcela je delimično opremljena komunalnom infrastrukturom. Kao saobraćajna i javna površina – ulica, koristi se u površini od 520 m2, odnosno u 57,7% ukupne površine. Deo parcele koji nije priveden nameni je ograđen ogradom i funkcionalno se koristi sa susednim građevinskim parcelama. Tržišna vrednost predmetnog zemljišta je 7.041,89 dinara/m2.

Na temelju tako utvrđenih činjenica i prihvatajući ostale činjenice utvrđene od strane prvostepenog suda, drugostepeni sud je zaključio da tužiocu za deo zemljišta koji je planskim aktom predviđen za javnu namenu i time „preveden“ u javnu svojinu, pripada pravična naknada.

Drugostepeni sud obrazlaže da je prema odredbama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/2003) koji je bio na snazi u vreme donošenja Plana detaljne regulacije Šumice I i II u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 16/2003) kojim je tuženi sporno zemljište predvideo za javnu namenu (regulacija ulica), tuženi bio u obavezi, prema odredbi člana 70. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji, da prethodno pribavi zemljište u državnu (odnosno javnu) svojinu i tek potom usvoji planski akt, odnosno zemljište odredi za javno građevinsko zemljište. Propuštanjem da tako postupi, odnosno da zemljište prethodno pribavi u državnu odnosno javnu svojinu u skladu sa zakonom, donošenjem planskog akta iz 2003. godine, tuženi je zemljište namenio za izgradnju javne površine čime je izvršio tzv. „pritajenu – prikrivenu“ eksproprijaciju. Ulice su u javnoj svojini jedinice lokalne samouprave. Navedeno stanje posledica je propusta tuženog i njegovih organa, a tuženi je u obavezi da tužiocu isplati pravičnu naknadu za navedeno zemljište, primenom propisa o eksproprijaciji. Na pravo tužioca na naknadu za pripadajući deo zemljišta koji je u javnoj svojini, po shvatanju drugostepenog suda nije od uticaja okolnost na koji način se zemljište u vreme presuđenja koristi, jer je isključivo u dispoziciji tuženog da izuzme zemljište iz poseda tužioca. Svakako, tužilac ne može trpeti zbog propusta tuženog da pre donošenja planskog akta i određivanja zemljišta za javno pribavi zemljište u javnu svojinu. Zbog toga tužiocu, kao vlasniku zemljišta pripada pravo na isplatu pravične novčane naknade najmanje u visini tržišne vrednosti zemljišta, shodno propisima o eksproprijaciji. Osim toga, čak i da parcela nije po sili zakona prešla u javnu svojinu, po shvatanju drugostepenog suda tužilac nije mogao u dužem vremenskom periodu da vrši vlasnička prava, usled čega trpi prekomerno ograničenje u vršenju vlasničkih prava od strane javne vlasti, te mu i u tom slučaju pripada pravo da u parnici zahteva zaštitu isticanjem zahteva za isplatu pravične naknade. Tužilac ima pravni interes da tužbom traži i utvrđenje da je predmetna nepokretnost u idealnom delu javna svojina tuženog, sa obavezom tuženog da istu upiše u katastru nepokretnosti. Drugostepeni sud izričito iskazuje shvatanje da je predmetno zemljište planiranjem po sili zakona postalo javna svojina. Međutim, iskazuje i da planiranjem zemljišta za izgradnju javne saobraćajne površine nije prestalo pravo vlasnika da koristi svoju imovinu, ali je izostankom aktivnosti tuženog u stvaranju uslova za privođenje spornog zemljišta planiranoj nameni u celosti i izostankom postupka eksproprijacije zemljišta u vlasništvu tužioca u te svrhe, došlo do neizvesnosti kod tužioca u pogledu sudbine ovog zemljišta i ograničenja njegovog prava na imovinu. Tužiocu su smanjene mogućnosti raspolaganja imovinom tokom dugog vremenskog perioda usled neprivođenja zemljišta nameni (oko 20 godina). Izostankom bilo kakve naknade i uz nesigurnost položaja tužioca, uz nepostojanje delotvornih pravnih sredstava, tužilac trpi prekomeran teret, s obzirom da duži niz godina traje neizvesnost o tome kada će zemljište biti izuzeto iz njegovog poseda radi privođenja planiranoj nameni i kada će mu i biti isplaćena tržišna naknada.

Vrhovni sud nalazi da tuženi osnovano osporava pravilnost zaključka drugostepenog suda da je samim donošenjem planskih akata ograničeno pravo svojine tužioca na način koji bi vodio pravu tužioca na pravičnu naknadu za pravo svojine na konkretnoj nepokretnosti. Sam drugostepeni sud je izrazio i suprotno, da planiranjem zemljišta za javnu saobraćajnu površinu nije prestalo pravo vlasnika da koristi svoju imovinu, i da je postojanjem planskog dokumenta uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, te da samo usvajanje određenog planskog dokumenta ne znači nužno da će i doći do realizacije plana u smislu da će prestati pravo svojine vlasnika na nepokretnosti koja će preći u javnu svojinu. Dakle, samim usvajanjem planskog dokumenta kojim se predviđa zemljište za određene javne namene, odnosno za javnu površinu, ne prestaju svojinska prava vlasnika.

Prema činjeničnom stanju koga je utvrdio prvostepeni sud, parcela broj .. KO Novi Sad 4, površine 901 m2, je u celosti namenjena i određena za javnu površinu – ulicu, odnosno linijski objekat javne namene - ulicu ... koja povezuje delove naseljenog mesta Novi Sad, planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Sentandrejski put sa okruženjem i planom detaljne regulacije Šumica u Novom Sadu. Dakle, parcela je u celosti namenjena planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene i javnih površina. Prema utvrđenju prvostepenog suda, predmetna parcela je prvi put namenjena za javnu površinu planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Setandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu 2014. godine. Faktički, parcela se kao javna površina – ulica koristi u površini od 520 m2, odnosno u 57,7% ukupne površine. Deo parcele koji nije priveden nameni je ograđen ogradom i funkcionalno se koristi sa susednim građevinskim parcelama, koji deo i nije priveden nameni za javnu i saobraćajnu površinu. Ipak, naknada tužiocu, spram udela koji poseduje na parceli utvrđena je prema celoj površini parcele, u iznosu od 345.052,61 dinar.

Međutim, kod utvrđenog činjeničnog stanja, ne može se prihvatiti zaključak sudova da tužiocu pripada naknada u visini tržišne vrednosti parcele srazmerno njegovom suvlasničkom udelu prema celoj površini parcele. Ovo stoga, što prema utvrđenom činjeničnom stanju nije cela parcela faktički privedena planiranoj nameni. Ne može se prihvatiti ni zaključak da je u dužem vremenskom periodu od 20 godina tužilac onemogućen planiranom namenom parcele da ostvaruje svoja vlasnička prava. Ovo kod činjenice koju je utvrdio prvostepeni sud, da je prvi put ulica predviđena za javnu namenu odnosno za javnu površinu planom generalne regulacije prostora 2014. godine. Nadalje, zaključku je suprotstavljeno i utvrđenje da se deo ukupne površine parcele, koji nije priveden planiranoj nameni za javnu površinu – ulicu, koristi kao ograđeni deo susednih građevinskih parcela, a ne za javnu i saobraćajnu površinu. Prema tome, nisu raspravljene činjenice iz kojih bi proizilazio nesumnjivi zaključak da je tužilac u dužem vremenskom periodu lišen u potpunosti vlasničkih ovlašćenja na celoj površini predmetne parcele da bi mu srazmerno njegovom suvlasničkom udelu mogla pripasti naknada u visini tržišne vrednosti parcele.

Zbog toga su ukinute nižestepene presude, te predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. U ponovljenom postupku prvostepeni sud će raspraviti sve bitne činjenice da bi mogao izvesti utemeljen zaključak o tome da li je tužilac i u kojoj meri lišen svojinskih ovlašćenja na predmetnoj parceli faktičkim privođenjem parcele planiranoj nameni i koja prava s obzirom na to tužiocu pripadaju.

Odluka je doneta na osnovu odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku. U ponovljenom postupku sud će doneti odluku o troškovima celog postupka uz odluku o glavnoj stvari, po odredbi člana 165. stav 3. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković