Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4874/2018 od 07.11.2018. godine, prvim stavom izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužilaca i tuženog i prvostepena presuda potvrđena u stavu drugom i četvrtom izreke. Drugim stavom izreke, odbijen je zahtev tužilaca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci su podneli odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 49/2013 - US, 74/13 - US, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Bitna povreda odredaba parničnog postupka iz tačke 12. stava 2. navedenog člana, na koju tuženi ukazuje revizijom, nije zakonski razlog za ovaj pravni lek (član 407. stav 1. tačka 2. ZPP).

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, ugovorom o zameni zemlje u cilju arondacije, zaključenom 03.07.1972. godine između PK „Beograd“ i ĐĐ, AA, DD i EE, privatnih vlasnika i overenom 06.07.1972. godine kod Opštinskog suda u Zemunu, predviđeno je da privatni vlasnici daju u zamenu kombinatu 8/18 delova gruntovne parcele .. upisane kod Opštinskog suda u Zemunu u ZKUL br. .. KO Bežanija, a kombinat za tu zemlju daje u zamenu privatnim vlasnicima, između ostalog 10500/29576 delova kat. parcele .. u čijem posedu su od 1960. godine. Aneksom navedenog ugovora, zaključenim i overenim 09.02.1996. godine između PK „Beograd“, čiji je pravni sledbenik PK „Zemun“ sa jedne strane i ŽŽ, ZZ, II, JJ i KK, konkretizovano je da PIK „Zemun“ na zemlju iz člana 1. osnovnog ugovora u zamenu daje privatnim vlasnicima između ostalog i 195/1001 dela kp.br. .. i 2710/14814 dela kp.br. .. . Sada pok. ĐĐ, a ni tužioci kao njegovi pravni sledbenici i sukorisnici svoje pravo korišćenja dela navedene katastarske parcele broj .. KO Bežanija nisu nikada upisali u zemljišne ili druge javne registre nepokretnosti. Rešenjem Odeljenja za imovinskopravne poslove Opštinske uprave Novi Beograd od 22.09.2000. godine (ispravljenim Zaključkom od 17.10.2000. godine), izuzeto je uz naknadu u korist Opštine Novi Beograd za potrebe Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Beograd JP, radi proširenja novog groblja u bloku 55a u Novom Beogradu, neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište u državnoj svojini i to deo parcele br. .. ZKUL br. ..KO Bežanija, ranije suvlasništvo pok. ŽŽ i dr. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka geodetske struke, tužiocima je izuzeto zemljište u ukupnoj površini od 56,61 a, a koja se sastoji od dela kp. br. .. u površini od 3,65 a i dela kp. br. .. površine 52,96 ari KO Bežanija, koje je privedeno nameni tako što je sagrađeno groblje. Tržišna vrednost m2 na dan veštačenja 21.08.2017. godine iznosi 150 evra (1 evro iznosio je 118,02 dinara po srednjem kursu NBS), i to za 56,61m2 u iznosu od 849.150,00 dinara u dinarskoj protivvrednosti na dana presuđenja iznosi 100.216,683,00 dinara.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom člana 34. stav 1. i 2. Zakona o građevinskom zemljištu i člana 41. stav 2. Zakona o eksproprijaciji obavezali tuženog da tužiocima isplati novčanu naknadu za izuzeto zemljište u iznosu od 100.216.683,00 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je stanovište nižestepenih sudova o osnovanosti tužbenog zahteva za isplatu naknade tužiocima za izuzeto zemljište.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.) kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.).

Prema članu 34. stav 2. Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik RS“ br. 44/95, 16/97), važećim u vreme izuzimanja, u slučaju privođenja planiranoj nameni gradskog građevinskog zemljišta iz stava 1. ovog člana, oduzimanje zemljišta će se sprovesti po odredbama Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik SRS“ br. 23/90 i „Službeni glasnik RS“ br. 3/90, 53/90, 67/93 i 48/94), a naknada za oduzeto zemljište utvrđuje se i plaća po zakonu kojim se uređuje eksproprijacija.

Prema članu 41. stav 2. Zakona o eksproprijaciji, visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje se po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi.

Kod utvrđenog da je tuženi zauzeo deo parcela tužilaca i njihovog pravnog prethodnika radi proširenja groblja, odnosno u javnom interesu i nije im isplatio naknadu, tužioci imaju pravo na naknadu u visini tržišne vrednosti u vreme presuđenja, u smislu navedenih odredaba materijalnog prava, kako su to pravilno zaključili i nižestepeni sudovi.

Suprotno revizijskim navodima, tužioci kao vlasnici predmetnog zemljišta u konkretnom slučaju imaju pravo na naknadu za izuzeto zemljište. Ugovorom o zameni zemlje u cilju arondacije zaključenog između sada pok. ĐĐ i PK „Beograd“ iz Beograda, ĐĐ je dao svoju zemlju u zamenu za zemlju na kome je nosilac prava korišćenja bio PK „Beograd“. Arondacija je agrarna mera na osnovu koje se vlasniku privatnog zemljišta koje se nalazi između parcela zemljišta u društvenoj svojini (te ometa njegovo racionalno iskorišćavanje), to zemljište oduzima u korist društvene svojine i zaokruživanja parcela, a u zamenu mu se zauzvrat daje u privatnu svojinu drugo poljoprivredno zemljište. U vreme konkretne arondacije na snazi je bio osnovni Zakon o iskorišćavanju poljoprivrednog zemljišta („Službeni list FNRJ“ broj 43/59, 53/62 i „Službeni list SFRJ“ broj 10/65, 25/65, 12/67 i 14/70), kojim je glavom V regulisano pitanje arondacije u članovima 36. do 49a. Imajući u vidu da se arondacija sprovodi u posebno zakonom propisanom postupku (član 44.), pravni prethodnik tužilaca je postao vlasnik dodeljenog zemljišta ugovorom o zameni zemlje u cilju arondacije, u kom slučaju upis u zemljišne knjige nije konstituvni elemenat sticanja prava svojine. Činjenica što ĐĐ nije sproveo ugovor kroz zemljišne knjige, ne lišava ga svojinskih prava na zemljištu koje mu je dodeljeno, a time ni njegove naslednike, tužioce u ovoj parnici. Na pravo tužilaca na isplatu naknade za izuzeto zemljište ne utiče činjenica što je rešenjem Odeljenja za imovinskopravne poslove Opštinske uprave Novi Beograd od 22.09.2000. godine (ispravljenim zaključkom od 17.10.2000. godine), izuzet uz naknadu u korist GO Novi Beograd, a za potrebe Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda, radi proširenja Novog groblja na Bežanijskoj Kosi, deo parcele broj .. (ranije suvlasništvo pokojnog ŽŽ i dr), a koji delovi parcele odgovaraju nekadašnjoj parceli broj .. i .. KO Bežanija, kod utvrđenog da tužiocima nije isplaćena naknada za oduzeto zemljište. Kod navedenog su revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava ocenjeni su kao neosnovani.

Bez uticaja su revizijski navodi kojima se ukazuje da sudovi nisu odlučili o prigovoru zastarelosti. Naime, u slučaju faktičke eksproprijacije fizička ili pravna lica su lišena prava vlasništva, pa je osnov tužbenog zahteva u stvari zahtev za vraćanje svojine. Budući da vraćanje i uspostava pređašnjeg stanja nije moguća zbog privođenja nameni ranijih nepokretnosti, to tužiocima pripada pravo da traže naknadu za oduzete nepokretnosti. Imajući u vidu da pravo zahtevati vraćanje svojine ne zastareva, (član 37. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa), to ni zahtev za traženu naknadu ranijih vlasnika ne zastareva jer po svojoj pravnoj prirodi ne predstavlja zahtev za naknadu štete, pa se ne primenjuju odredbe Zakona o obligacionim odnosima o zastarelosti.

Iz navedenih razloga, a primenom člana 414. stav 1. Zakoan o parničnom postupku odlučeno je kao u izreci.

Zahtev tužioca AA za naknadu troškova revizijskog postupka nije osnovan, s obzirom da odgovor tužioca na reviziju nije bio nužan i neophodan, te mu ne pripada pravo na naknadu troškova tog postupka, u smislu odredbe člana 165. ZPP, a u vezi člana 154. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić