Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu tužilac je izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačenja sudske prakse.

Apelacioni sud u Beogradu rešenjem R3 124/2015 od 24.06.2015. godine, predložio je Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4343/13 od 11.12.2014. godine radi ujednačavanja sudske prakse i eventualno novog tumačenja prava.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 395. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' 125/04, 111/09), koji se u ovom postupku primenjuje po osnovu člana 506. stav 1. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11). Tužilac je uz reviziju priložio presude Apelacionog suda u Beogradu kojima je u istoj pravnoj situaciji različito odlučeno, pa, po oceni revizijskog suda, postoji potreba ujednačavanja sudske prakse, u smislu člana 395. ZPP, zbog čega je odlučeno kao u stavu I izreke ovog rešenja.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je 31.05.2004. godine podneo Sekretarijatu za privredu grada Beograda, kao nadležnom organu tuženog, prijavu za obavljanje delatnosti taksi prevoza putnika na teritoriji grada. Dana 16.09.2005. godine nadležni organ je doneo rešenje da tužilac ne ispunjava uslove propisane Odlukom o auto-taksi prevozu („Službeni list grada Beograda“, br. 12/02,5/03 i 14/04) i nije mu data saglasnost za obavljanje te delatnosti. Protiv tog rešenja tužilac je blagovremeno izjavio žalbu, pa je u ponovnom postupku nadležni organ tuženog odbio da tužiocu da saglasnost za obavljanje delatnosti taksi prevoza primenom nove Odluke o auto-taksi prevozu („Službeni list grada Beograda“, br. 29/05). Tužilac je pokušavao da izdejstvuje saglasnost za obavljanje delatnosti taksi prevoza i upis u registar vođenjem upravnih sporova. Gradska uprava grada Beograda donela je rešenje 10.03.2008. godine kojim su spojeni postupci po zahtevu tužioca za izmenu pojedinačnog akta od 07.03.2006. godine, podnetog po odluci Ustavnog suda Republike Srbije koja je doneta 29.09.2005. godine i zahtevu tužioca za obavljanje delatnosti auto- taksi prevoza. Istovremno je rešenjem od 10.03.2008. godine data saglasnost tužiocu za obavljanje te delatnosti. U registar privrednih subjekata, tužilac je upisan kao preduzetnik za obavljanje delatnosti taksi prevoza 01.04.2008. godine. Tužilac je bio nezaposlen u periodu od 29.02.2000. do 18.11.2003. godine, od 17.03.2004. do 04.04.2007. godine i od 01.08.2007. do 11.05.2009. godine. Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, utvrđeno je da je tužilac u spornom periodu od 31.05.2004. do 10.03 2008. godine, zbog nemogućnosti obavljanja delatnosti auto-taksi prevoza na teritoriji Grada Beograda, pretrpeo štetu u iznosu od 411.035,55 dinara, a zbog neplaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje u iznosu od 218.556, 55 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je ocenio da je tužbeni zahtev tužioca za naknadu materijalne štete u vidu izmakle dobiti osnovan. Nakon objavljivanja odluke Ustavnog suda Republike Srbije od 21.09.2005. godine, kojom je utvrđeno da odredbe člana 6. stav 1. tačka 7. i člana 11. stav 4. Odluke o auto-taksi prevozu nisu u saglasnosti sa Ustavom i zakonom, kao i tačka 3. Plana potreba za auto-taksi prevozom u Gradu Beogradu u 2005. godini, tuženi nije u razumnom i primerenom roku doneo odluku po zahtevu tužioca od 31.05.2004. godine za izdavanje dozvole za obavljanje taksi prevoza na teritoriji grada Beograda, pa je time došlo do prouzrokovanja štete tužiocu u visini izgubljene dobiti, u smislu člana 189. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima. Prvostepeni sud je ocenio istaknuti prigovor zastarelosti potraživanja i našao je da je ovaj prigovor neosnovan, s obzirom da se primenjuje rok zastarelosti iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima, koji nije protekao, jer je tužilac za štetu saznao u momentu kada je upisan u registar tuženog, odnosno 01.04.2008. godine, a da je tužba podneta 24.03.2010. godine.

Po oceni drugostepenog suda, postupanje organa tuženog se ne može smatrati nepravilnim i nezakonitim. U vreme odlučivanja o zahtevu tužioca za upis u registar prevoznika, tuženi je u skladu sa tada važećom Odlukom o auto- taksi prevozu („Službeni list Grada Beograda“, br. 12/02,5/03 i 14/04), primenom člana 6. Odluke, obavestio tužioca da ne ispunjava uslove za upis u registar, jer nije bilo slobodnih mesta za taksi vozače. Odlukom Ustavnog suda Republike Srbije I U 53/04 od 29.09.2005. godine ocenjeno je da odredba člana 6. Odluke o taksi prevozu nije saglasna Ustavu Republike Srbije. Tuženi je dana 26.03.2007. godine doneo rešenje kojim tužiocu nije izdata saglasnost za obavljanje delatnosti auto-taksi prevoza zbog toga što ne ispunjava uslove iz člana 8. nove Odluke o auto-taksi prevozu („Službeni list Grada Beograda“, br. 29/05). Tuženi je nakon donošenja odluke Ustavnog suda o neustavnosti člana 6. Odluke o taksi prevozu iz 2002. godine, sa izmenama, dozvolio tužiocu da obavlja delatnost taksi prevoza, počev od 20.03.2008. godine. Na taj način su posledice neustavnosti odluke otklonjene, pa se postupanje tuženog ne može smatrati nezakonitim i nepravilnim radom i osnovom odgovornosti tuženog za naknadu štete. Osim toga, odlukom Ustavnog suda Republike Srbije o neustavnosti i nezakonitosti navedene Odluke tuženog nije određeno da će pravne posledice neustavnosti i nezakonitosti biti otklonjene naknadom štete, što je predviđeno odredbom člana 58. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom. Stoga je prvostepena presuda preinačena i tužbeni zahtev odbijen.

Revizijom tužioca osnovano se ukazuje da je pobijanom drugostepenom presudom pogrešno primenjeno materijalno pravo.

Prema odredbama čl. 2, 7. i 36. Zakona o drumskom saobraćaju (''Službeni glasnik RS'' 46/95, 66/01, 61/05), autotaksi prevoz je javni prevoz putnika koji se obavlja putničkim automobilom koji ispunjava uslove propisane tim zakonom (član 2); opština, odnosno grad uređuje i obezbeđuje, u skladu sa zakonom, organizacijom i načinom obavljanja javnog prevoza putnika koji se obavlja na teritoriji jedne opštine, odnosno grada i auto-taksi prevoza (član 7); a opština, odnosno grad može, u smislu člana 36, propisati bliže uslove za obavljanje auto-taksi prevoza (stav 1); propisano je da opština, odnosno grad, u skladu sa saobraćajno-tehničkim uslovima, donosi program kojim se definiše optimalno organizovanje auto-taksi prevoza (stav 2); zakonom je propisano da se saobraćano-tehnički uslovi definišu u tekućoj za narednu godinu, a na osnovu istraživanja karakteristika prevoznih zahteva – vožnji koje obavljaju ovlašćene stručne organizacije (stav 3) i da prilikom donošenja programa opština, odnosno grad nemaju pravo da ograničavaju broj lica koja mogu obavljati auto-taksi prevoz na teritoriji opštine, odnosno grada (stav 4).

Odlukom o auto-taksi prevozu (''Službeni list Grada Beograda'' 12/02, 5/03, 14/04), donetom s pozivom na navedene odredbe člana 36. Zakona o drumskom saobraćaju, bilo je propisano da se u okviru godišnjeg i višegodišnjeg planiranja potreba u taksi prevozu putnika i stvari na teritori Grada Beograda planiraju potrebe za taksi prevoz, da godišnji plan potreba sadrži broj taksi vozača čijim se radom zadovoljavaju potrebe za ovom vrstom prevoza, određeni organ nadležan za donošenje godišnjeg plana, način i postupak donošenja plana.

Fizičko lice može obavljati taksi prevoz kao preduzetnik ako pored uslova utvrđenih zakonom ispunjava i uslov utvrđen ovom odlukom – da ima slobodno mesto taksi vozača u godišnjem planu potreba iz člana 5. Odluke (član 6. stav 1. tačka 7).

Ustavni sud Republike Srbije je odlukom I U 53/04 od 29.09.2005. godine utvrdio da odredbe člana 6. stav 1. tačka 7. i člana 11. stav 4. Odluke o auto- taksi prevozu (''Službeni list Grada Beograda'' 12/02, 5/03, 14/04) nisu u saglasnosti sa Ustavom i zakonom. U obrazloženju ove odluke navedeno je, između ostalog, da je: ''odredbom člana 36. stav 4. Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju propisano da se aktom opštine, odnosno grada kojom se definiše optimalno organizovanje autotaksi prevoza, ne može ograničavati broj lica koja mogu obavljati auto taksi prevoz na teritoriji opštine, odnosno grada, da zakonom utvrđeno ovlašćenje opštine odnosno grada da uređuje i obezbeđuje posebne uslove, kao i organizaciju obavljanja ove vrste javnog prevoza po oceni Suda, isključuje mogućnost da se na osnovu navedenog ovlašćenja aktom lokalne samouprave ograničava broj lica koja se mogu baviti taksi delatnošću, što osporene odredbe člana 6. stav 1. tačka 7. i člana 11. stav 4. Odluke, čini nesaglasnim sa zakonom''.

Tuženi je primenjujući navedene neustavne i nezakonite odredbe Odluke o auto-taksi prevozu, kojima je bio ograničen broj lica koje se mogu baviti taksi delatnošću na teritoriji Grada Beograda, odbio da tužiocu dâ saglasnost za obavljanje auto-taksi prevoza putnika na teritoriji Grada Beograda, a po zahtevu tužioca od 31.05.2004. godine, usled čega tužilac nije mogao da obavlja svoju delatnost do 10.03.2008. godine i da stiče dobit na taj način. Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, zbog nepravilnog rada organa odnosno odbijanja da na zahtev tužioca stavi van snage svoj pojedinačni akt, po osnovu pravnog dejstva odluke Ustavnog suda, prema članu 57. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom i pravnom dejstvu njegovih odluka (''Službeni glasnik RS'' 32/91, 67/93, 101/05, 107/07); tuženi je na osnovu odredaba člana 172. Zakona o obligacionim odnosima odgovoran za štetu i u obavezi da tužiocu naknadi štetu proisteklu donošenjem odluke, na osnovu koje je tužiocu uskraćena saglasnost za obavljanje auto-taksi delatnosti.

Posle višestrukog ukidanja odluke o izmeni pojedinačnog akta u smislu člana 57. navedenog zakona, tuženi je izmenio svoj pojedinačni akt na osnovu kojeg tužiocu drugi put nije dao saglasnost za obavljanje auto-taksi delatnosti. Tužilac je konačno od tuženog ovu saglasnost dobio 10.03.2008. godine. Zato tužilac ima pravo na naknadu štete po pravilima obligacionog prava i ovo svoje potraživanje može da ostvari podnošenjem tužbe za naknadu štete redovnom sudu, u smislu člana 1. ZPP.

U pogledu zakonskih uslova za naknadu materijalne štete, osnova odgovornosti i visine štete u smislu odredaba Zakona o obligacionim odnosima, pobijana presuda ne sadrži razloge pa su zbog pogrešne primene materijalnog prava u pogledu osnova odgovornosti tuženog za naknadu ove štete ostale neutvrđene činjenice u pogledu navedenih okolnosti iz člana 189. Zakona o obligacionim odnosima.

S obzirom na navedeno, u pobijanoj drugostepenoj presudi zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje je ostalo nepotpuno utvrđeno.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke i ukinuo drugostepenu presudu na osnovu člana 407. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će odlučujući o žalbi tuženog, otkloniti ukazane nedostatke i doneti novu odluku.

Predsednik veća-sudija

Milomir Nikolić,s.r.