U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca „Piraeus Bank“ AD sa sedištem u Beogradu, čiji je pravni sledbenik Direktna banka AD Kragujevac sa sedištem u Kragujevcu, koju zastupa Ljudmila Panić, advokat iz ..., protiv tuženih „Imex cooperativa“ sa sedištem u Loznici, AA iz ..., BB iz ..., koje zastupa Spasoje Terzić, advokat iz ..., VV i GG iz ..., koje zastupa Aleksandar Andrić, advokat iz ..., po tužbi radi utvrđenja potraživanja i protivtužbi VV i GG za utvrđenje ništavosti sprorazuma, odlučujući o revizijama tužioca i tuženih „Imex cooperativa“ i AA izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2057/18 od 06.12.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 30.09.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženih „Imex cooperativa“ iz Loznice i AA iz ... izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2057/18 od 06.12.2018. godine u delu stava prvog i drugog izreke u odnosu na utvrđeni glavni dug u iznosima od 24.055.209,52 dinara i 5.383.634,71 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 889.830,65 dinara počev od 14.06.2017. godine pa do isplate.

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tuženih „Imex cooperativa“ iz Loznice i AA iz ... i PREINAČUJE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2057/18 o d 06.12.2018. godine u stavu prvom i drugom izreke i ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev da se utvrdi potraživanje tužioca prema tuženima „Imex cooperativa“ iz Loznice i AA iz ... za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos preko 889.830,65 dinara do tražene na iznose od 24.055.209,52 i 5.383.634,71 dinara za period od 14.06.2017. godine do isplate.

USVAJA SE revizija tužioca i UKIDA presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2057/18 od 06.12.2018. godine u stavu drugom izreke, presuda Višeg suda u Šapcu P1 11/14 od 20.02.2018. godine i dopunska presuda Višeg suda u Šapcu P 11/2014 od 18.10.2018. godine u delovima kojima se odbija tužbeni zahtev prema tuženima VV i GG oboje iz ... i u navedenom delu predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda Šapcu P 11/2014 od 20.02.2018. godine u stavu prvom izreke utvrđeno je potraživanje tužioca prema tuženom Preduzeću za proizvodnju, promet i usluge „Imex cooperativa“ iz Loznice i AA iz ... u iznosu od 5.383.634,71 dinara od čega u iznosu od 889.830,65 dinara na ime glavnog duga sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati počev od 14.06.2017. godine kao dana veštačenja pa do konačne isplate i u iznosu od 4.493.804,06 dinara na ime zatezne kamate dok se preko ovog pa do traženog iznosa od 29.438.838,23 dinara sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati počev od 14.06.2017. godine pa do konačne isplate zahtev tužioca za utvrđenje potraživanja odbija kao neosnovan. Istom presudom u stavu drugom izreke odbijen je tužbeni zahtev u odnosu na tuženu BB iz ..., tuženog VV i tuženog GG. Stavom trećim izreke usvojen je protivtužbeni zahtev protivtužilaca VV i GG i utvrđeno da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo sporazum o obezbeđenju novčanog potraživanja koji je zaključen dana 18.02.1997. godine pred Opštinskim sudom u Loznici u predmetu I 123/97 između pravnog prethodnika tužioca „Atlas banke“ AD Beograd i pravnog prethodnika tuženih, DD a što je tužilac dužan da prizna danom pravnosnažnosti presude. Istom presudom u stavu četvrtom izreke obavezani su Preduzeće „Imex cooperativa“ i tuženi AA da tužiocu solidarno na ime troškova parničnog postupka isplate iznos od 1.124.800,00 dinara, dok se preko navedenog iznosa zahtev za naknadu troškova odbija kao neosnovan. Stavom petim izreke obavezan je tužilac da tuženima VV i GG solidarno na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 351.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude pa do konačne isplate, dok je preko navedenog iznosa sa kamatom zahtev odbijen kao neosnovan i stavom šestim izreke odbijen je zahtev tuženih Preduzeća „Imex cooperativa“, AA i BB za naknadu troškova parničnog postupka u ukupnom iznosu od 2.760.300,00 dinara.

Dopunskom presudom Višeg suda u Šapcu P 11/2014 od 18.10.2018. godine dopunjen je stav drugi navedene prvostepene presude tako da glasi: Odbija se tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi njegovo potraživanje prema tuženima BB i tuženima protivtužiocima VV i GG koji su naslednici – pravni sledbenici pok. DD iz ... u iznosu od 29.438.838,23 dinara sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati počev od 14.06.2017. godine pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2057/18 od 06.12.2018. godine u stavu prvom izreke preinačena je presuda Višeg suda u Šapcu od 20.02.2018. godine dopunjena presudom istog suda od 18.10.2018. godine tako što je utvrđeno potraživanje tužioca prema tuženima Preduzeću „Imex cooperativa“ iz Loznice i AA u iznosu od 24.055.209,52 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 14.06.2017. godine do isplate. Istom presudom u stavu drugom izreke odbijena je žalba Preduzeća „Imex cooperativa“ i AA i potvrđena prvostepena dopunjena presuda u pobijanom usvajajućem delu odluke o tužbenom zahtevu (iz stava prvog izreke presude kojim je utvrđeno postojanje potraživanja tužioca prema tuženima Preduzeću „Imex cooperativa“ i AA u iznosu od 5.383.634,71 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 14.06.2017. godine do konačne isplate) i pobijanom odbijajućem delu (iz stava 2. izreke) u odnosu na tužene VV i GG. Stavom trećim izreke ukinuta je prvostepena presuda u preostalom odbijajućem delu odluke o tužbenom zahtevu u odnosu na tuženu BB (iz stava drugog izreke) usvajajućem delu odluke o protivtužbenom zahtevu i delu odluke o troškovima parnice (stavovi 3. do 6. izreke pobijene presude) i predmet upućen prvostepenom sudu na ponovno suđenje u tom delu.

 

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu i dopunske presude blagovremeno je izjavio reviziju tužilac zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava. Protiv prvostepene presude od 20.02.2018. godine blagovremeno su izjavili reviziju tuženi Preduzeće „Imex cooperativa“ i AA zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku i nalazi da je revizija tužioca osnovana i revizija tuženih Preduzeća „Imex cooperativa“ i AA delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju ovaj sud u postupku po reviziji vodi računa po službenoj dužnosti. Revizijom tužioca se neosnovano ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku jer navedena povreda ne predstavlja revizijski razlog prema članu 407. istog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju „Atlas banka“ pravni prethodnik „Pireus banke“ je dana 18.02.1997. godine zaključila ugovor o okvirnom kreditu sa tuženim Preduzećem „Imex cooperativa“ koje je zastupao kao direktor, tuženi AA. Banka je odobrila preduzeću kao korisniku okvirnog kredita iznos od 1.268.000,00 dinara s tim da se kredit realizuje pojedinačnim ugovorima do navedenog iznosa. Istog dana (sa ispravkom od 03.04.1997. godine) ugovorne strane i hipotekarni i založni dužnici su na ime obezbeđenja potraživanja banke iz navedenog ugovora zaključili pred Opštinskim sudom u Loznici u predmetu I 123/97 Sporazum o obezbeđenju novčanog potraživanja zasnivanjem založnog prava, hipoteke prvog i drugog reda na specificiranim nepokretnostima tuženog Preduzeća „Imex cooperativa“, AA i ĐĐ i zasnivanju založnog prava na pokretnim stvarima i to poluprikolici i teretnom vozilu, tegljaču tuženog „Imex cooperativa“, putničkim vozilima tuženog AA, putničkom vozilu BB i priključnom vozilu, hladnjači vlasništvo EE. Sud je prihvatio navedeni sporazum i odobrio uknjižbu hipoteke a ugovorne strane su se odrekle prava žalbe. Usled neizvršenja ugovornih obaveza korisnika kredita „Atlas banka“ AD je na osnovu navedenog sporazuma iz rešenja izvršnog suda I 123/97 od 18.02.1997. godine kao izvršne isprave tražila prinudno izvršenje prodajom hipotekovanih nepokretnosti i založenih pokretnih stvari a rešenjem o izvršenju od 21.11.1997. godine određeno je izvršenje radi namirenja potraživanja u iznosu od 2.185.568,56 dinara prema izvršnim dužnicima „Imex cooperativa“, AA, ĐĐ, BB i DD. Prema aktu naslovljenom kao „Saglasnost na obaveze „Imex cooperativa“ Loznica prema „Atlas banci“ AD na dan 25.11.1997. godine“ koje je u ime preduzeća potpisao tuženi AA, direktor uz prisustvo predstavnika banke i advokata nakon sravnjenja poslovnih knjiga utvrđena je visina duga tuženog preduzaća na dan 25.11.1997. godine u iznosu od 1.857.859,60 dinara (od čega na ime glavnice 1.008.162,00 dinara i na ime kamate iznos od 849.697,60 dinara). Rešenjem izvršnog suda od 03.06.2013. godine banka, poverilac je upućena na parnicu protiv izvršnih dužnika radi utvrđenja visine potraživanja. Prema sprovedenom veštačenju, ukupno potraživanje tužioca prema preduzeću „Imex cooperativa“ na dan 14.06.2017. godine je iznosilo 5.383.634,71 dinara od čega osnovni dug čini iznos od 889.830,65 dinara a zakonska zatezna kamata iznos od 4.493.804,06 dinara prema obračunu zakonske zatezne kamate za ukupan period docnje primenom prostog interesnog računa. Prema obračunu kamate za period do 02.03.2001. godine konformnom metodom i za period od 03.03.2001. godine do 14.06.2017. godine obračunom prema prostom interesnom računu ukupan dug tuženog preduzeća na dan 14.06.2017. godine iznosi 29.438.838,23 dinara.

Tuženi DD je preminuo tokom parnice 20.09.2014. godine a njegovi zakonski naslednici su VV i GG. Tužena BB je ćerka i zakonski naslednik sada pok. ĐĐ.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju pravilno je pobijanom odlukom primenjeno materijalno pravo utvrđenjem potraživanja tužioca prema preduzeću „Imex cooperativa“ i AA u ukupnom iznosu 29.438.838,23 dinara. Navodi revizije tuženih o pogrešnoj primeni materijalnog prava nisu osnovani. Obaveza vraćanja kredita sa kamatom zbog docnje proizilazi iz odredbi člana 1065. i 277. Zakona o obligacionim odnosima u vezi člana 54. tada važećeg Zakona o izvršnom postupku. Dug tuženog preduzeća potiče iz brojnih kratkoročnih kredita uzetih na osnovu okvirnog kredita od 18.02.1997. godine a utvrđen je veštačenjem obuhvatanjem svih uplata korisnika kredita poveriocu sa poslednjom od 07.10.1997. godine. Sporazum o obezbeđenju novčanog potraživanja banke, poverioca od 18.02.1997. godine sadrži sve elemente na osnovu kojih se može utvrditi obim, odnosno visina novčanog potraživanja pravnog prethodnika tužioca i njegova dospelost, a Saglasnost na obaveze „Imex cooperativa“ od 25.11.1997. godine ima pravni značaj izjave o priznanju duga. Visina glavnog duga pravilno je obračunata uz pripisivanje zakonske zatezne kamate po obračunu primenom konformne metode za period do 03.03.2001. godine a u narednom periodu počev od pravnog dejstva odluke Ustavnog suda I Uz 82/09 metodom prostog interesnog računa. Stoga se revizijom tuženih paušalno i neosnovano osporava postojanje i visina potraživanja a zakonska kamata pripada na iznos glavnog duga za period posle veštačenja za koji kamata nije pripisana glavnom dugu.

Kako se radi o neisplaćenom dugu a pripisivanje uglavničene kamate prema tužbenom zahtevu je izvršeno na dan veštačenja za period od dospelosti do 14.06.2017. godine tužiocu zakonska kamata pripada samo na iznos glavnog duga od 849.697,60 dinara za naredni period od 14.06.2017. godine, jer usled zabrane anatocizma propisane članom 279. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima kamata ne teče na neisplaćenu zateznu kamatu. Stoga je na pravilno utvrđeno činjenično stanje zbog pogrešne primene materijalnog prava kod dosuđenja kamate pobijana presuda delimično preinačena i tužbeni zahtev delimično odbijen kao neosnovan.

Navodi revizije tuženih kojima se osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja nisu razmatrani jer se prema članu 407. stav 2. Zakona o parničnom postupku revizija ne može izjaviti po ovom osnovu.

Nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev za utvrđenje potraživanja prema tuženima VV i GG, kao pravnim sledbenicima založnog dužnika, sada pok. DD, nalazeći da tužilac više nema pravni interes za tužbu za utvrđenje visine potraživanja jer je u izvršnom postupku povukao predlog za izvršenje na pokretnim stvarima. U odnosu na tuženu BB zaključeno je da pravni interes postoji i ukinuta je prvostepena presuda u navedenom delu jer se radi o zakonskom nasledniku hipotekarnog dužnika ĐĐ.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana odluka u navedenom delu u odnosu na tužene VV i GG je zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava usled čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno. Tužilac kao poverilac potraživanja obezbeđenog hipotekom i založnim pravom na pokretnim stvarima ima pravo izbora da li će prinudnu naplatu potraživanja tražiti samo od glavnog dužnika, korisnika kredita ili i od hipotekarnih i založnih dužnika prodajom nepokretnih i pokretnih stvari kojima je ugovor bio sporazumno obezbeđen. Suprotno navodima revizije tužioca, tuženi nisu nužni suparničari. Međutim, kako se radi o dispoziciji poverioca a založno pravo na hladnjači, koje je prihvatio pravni prethodnik tuženih VV i GG nije sporno i tužilac ima mogućnost ponovnog uključenja navedenih tuženih u tekućem izvršnom postupku kao izvršnih dužnika, ukoliko je postojeće sredstvo izvršenja za namirenje duga nedovoljno, tužilac ima pravni (ekonomski) interes za parnicu protiv navedenih tuženih za utvrđenje visine potraživanja na koju je i upućen u izvršnom postupku. Osim toga ocena drugostepenog suda da isti tuženi imaju pravni interes za protivtužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti sporazuma o obezbeđenju novčanog potraživanja od 18.02.1997. godine, jer je u dispoziciji tužioca da li će eventualno ponovo podneti predlog za izvršenje je u protivurečnosti sa razlozima odbijanja tužbenog zahteva za utvrđenje visine potraživanja. Sa iznetih razloga, kod činjenice da sudovi nisu utvrđivali druge odlučne činjenice za postojanje i visinu potraživanja prema ovim tuženima, nižestepene odluke su morale biti ukinute u navedenom delu.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti i utvrditi odlučne činjenice o postojanju i visini potraživanja prema pravnim sledbenicima sada pok. DD a zatim doneti pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci presude u stavu prvom na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, kao u stavu drugom izreke primenom člana 416. stav 1. istog zakona i stavu trećem izreke na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić