U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Osnovnog suda u Nišu P2 257/18 od 28.01.2019. godine, delimično su lišeni roditeljskog prava VV i AA, oboje iz ..., u odnosu na čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje i zastupanje deteta, kao i na upravljanje i raspolaganje imovinom svoje ćerke mal. BB, rođene ...2013. godine, zbog nesavesnog vršenja prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava. Prilikom donošenja ove presude, prihvaćeno je mišljenje Centra za socijalni rad u ... da oba roditelja treba lišiti roditeljskog prava, da je psihička i emocionalna nestabilnost majke, krhkost i opterećenost odnosom sa bivšim suprugom od presudnog značaja za takvo mišljenje. Mal. BB je rešenjem Centra za socijalni rad u Nišu „Sveti Sava“ od 08.03.2021. godine stavljena pod starateljstvo i za staratelja je postavljen deda po majci GG. Presudom Osnovnog suda u Nišu P2 33/21 od 10.03.2021. godine, razveden je brak tužilje i VV. Tuženi, kao organ starateljstva koji dugo prati i postupa sa porodicom AA, kao i iz susreta i razgovora sa tužiljom i mal. detetom, izneo je stav da tužilja ne poseduje adekvatne roditeljske veštine i kompetencije za brigu o mal. BB. Centar za socijalni rad u Leskovcu je dao pozitivno mišljenje, zaključak i preporuku da se tužilji vrati roditeljsko pravo, imajući u vidu da su se životne okolnosti promenile i da su prestali razlozi zbog kojih je lišena roditeljskog prava. Nakon više primedbi tuženog, voditelj slučaja je naveo da svako dalje insistiranje da su prestali razlozi zbog kojih je tužilja lišena roditeljskog prava ne bi bilo utemeljeno na aktuelnim činjenicama i dovelo bi u situaciju da se ugrozi načelo najboljeg interesa deteta.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, iz datih izveštaja Centra za socijalni rad u Nišu i Centra za socijalni rad u Leskovcu, nižestepeni sudovi su zaključili da nisu nastupili razlozi za vraćanje roditeljskog prava. Centar za socijalni rad u Nišu je upoznat sa ličnim i porodičnim prilikama svih članova porodice, i da nije uspostavljena uzajamna emotivna bliskost i poverenje majke i deteta, a u prilog tome je i izveštaj Centra za socijalni rad u Leskovcu, koji je nakon prvog pozitivnog mišljenja i preporuke da se tužilji vrati roditeljsko pravo dao mišljenje da takva odluka ne bi bila utemeljena na najboljem interesu deteta.

Odredbom člana 83. Porodičnog zakona propisano je da se roditelju može vratiti roditeljsko pravo kada prestanu razlozi zbog kojih je bio potpuno ili delimično lišen roditeljskog prava.

Odredbom člana 6. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta. Članom 266. stav 1. istog zakona propisano je da u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Odredbom člana 270. Porodičnog zakona propisano je da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

Tužilja je delimično lišena roditeljskog prava u odnosu na ćerku mal. BB presudom od 28.01.2019. godine, s obzirom da je prema prihvaćenom nalazu i mišljenju Centra za socijalni rad u ..., presudna činjenica bila njena psihička i emocionalna nestabilnost i opterećenost odnosom sa bivišim suprugom, što je dovelo do narušavanja njene roditeljske kompetencije u odnosu na dete. U odnosu na razloge koji su doveli do delimičnog lišenja roditeljskog prava tužilje, izostalo je utvrđenje da li su ti razlozi prestali, kao propisani uslov za vraćanje roditeljskog prava, posebno kod činjenice da je brak tužilje i VV razveden i izostanka, kako to tužilja navodi, bilo kakve komunikacije sa VV i odsustva svađa i stresova. Drugostepeni sud ocenjuje da su bez uticaja navodi tužilje da je bila žrtva fizičkog, psihičkog i ekonomskog nasilja od bivšeg supruga, opravdavajući to time da tužilja nije tražila vraćanje starateljstva nad ćerkom iz prvog braka, iako se radi o punoletnom detetu.

U skladu sa odredbom člana 270. Porodičnog zakona, u postupcima vršenja ili lišenja roditeljskog prava potrebno je pribaviti mišljenje organa starateljstva. Međutim, u situaciji kada je Centar za socijalni rad stranka u postupku, kao u ovom slučaju, mišljenje tuženog o vršenju i lišenju roditeljskog prava ne može biti merodavno, s obzirom da postoji sukob interesa. Uprkos tome, nižestepeni sudovi odluke zasnivaju i na izveštaju Centra za socijalni rad u Nišu. Centar za socijalni rad u ... je prvo dao mišljenje da su se ispunili uslovi da se tužilji vrati roditeljsko pravo, imajući u vidu da su se okolnosti života promenile i da su prestali razlozi zbog kojih je lišena roditeljskog prava, a potom mišljenje da uslovi za izmenu odluke nisu ispunjeni. Dopunu mišljenja Centar za socijalni rad u Leskovcu je zasnovao na primedbama i okolnostima o funkcionisanju porodice AA, koje je dobio od tuženog Centra za socijalni rad u Nišu. Prihvatajući ovako dobijene podatke, organ starateljstva u Leskovcu je propustio da mišljenje o vršenju roditeljskog prava obrazloži kroz sveobuhvatnu analizu razloga koji su prethodili delimičnom lišenju roditeljskog prava tužilje, razjašnjenjem da li su se okolnosti izmenile i to kroz neposredan uvid u lične i porodične odnose porodice AA, po potrebi i ponovljenog razgovora sa majkom i maloletnim detetom. U pogledu podobnosti tužilje kao majke za vršenje roditeljskog prava, njenih roditeljskih kapaciteta i najboljeg interesa deteta, nalaz je dao i sudski veštak neuropsihijatar dr Dragan Krasić, koji je naveo da majku ne treba lišiti roditeljskog prava, ali je neophodno korigovanje njenog postupanja prema detetu, razvijanje bliskosti, posvećenosti detetu i shvatanja stvarnih potreba deteta. U odnosu na ovakvo mišljenje veštaka o roditeljskim kapacitetima majke, izostalo je naknadno izjašnje i mišljenje Centra za socijalni rad u Leskovcu. Stoga se osnovano revizijom tužilje ukazuje da su nižestepene odluke zasnovane na mišljenju Centra za socijalni rad u Nišu, iako je on stranka u postupku, te da postoji sukob interesa.

Iz navedenih razloga, pobijana odluka je ukinuta i predmet vraćen na ponovno suđenje. U ponovnom postupku, prvostepeni sud će u skladu sa članom 83. Porodičnog zakona razjasniti da li su prestali razlozi zbog kojih je tužilja delimično lišena roditeljskog prava, pribavljanjem mišljenja organa starateljstva u skladu sa članom 270. Porodičnog zakona, uz vođenje računa o najboljem interesu maloletnog deteta.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić