U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marina Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Damir Perić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, čiji je zastupnik Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2902/20 od 20.01.2021. godine, u sednici veća održanoj 24.11.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2902/20 od 20.01.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 180/20 od 28.10.2020. godine, stavom prvim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu, na ime naknade za 1691/1847 dela eksproprisane nepokretnosti k.p. broj .../..., ukupne površine 1847 m2, upisane u LN broj ... KO ..., koja u prirodi predstavlja deo ulice ... (...) ..., isplati iznos od 7.560.985,21 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 28.10.2020. godine do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu isplati iznos od 12.675,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 414.696,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužioca da mu tuženi na iznos od 12.675,00 dinara isplati zakonsku zateznu kamatu od presuđenja do izvršnosti presude.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2902/20 od 20.01.2021. godine, delimično je usvojena, a delimično odbijena žalba tuženog, te je prvostepena presuda preinačena u delu odluke o parničnim troškovima, tako što su smanjeni na iznos od 384.696,00 dinara, a u preostalom pobijanom obavezujućem delu prvostepena presuda je potvrđena i odbijen zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20), pa je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje tuženog na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, učinjene pred drugostepenim sudom, neosnovano je, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene neke od odredaba ovog zakona. Revizijom tuženog ukazuje se na bitnu povredu odredaba parničnog postuka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zbog koje se revizija, u skladu sa članom 407. stav 1. tačka 1-3. ZPP, ne može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predmet postupka je Kp broj .../... KO Petrovaradin, njiva III klase, površine 1847 m2, zemljište u građevinskom području, u vlasništvu tužioca u 1691/1847 delova. Predmetna parcela nastala je od osnovne parcele broj ..., koja je prvobitno oduzeta tužiočevom ocu po osnovu propisa o zemljišnom maksimumu, a zatim mu je kao ... 2001. godine vraćena od strane AD „...“. Tužiočev otac je od navedene parcele sačinio manje parcele i prodavao ih trećim licima. Predmetna parcela ostavljena je kao pristupni put, prvobitno zemljani, a naknadno je nasut tucanik. Nakon smrti oca, tužilac je nasledio parcelu koja je predmet ovog postupka. Po planskom dokumentu tuženog, predmetna parcela predstavlja sastavni deo ulice ... (...) i opremljena je uličnim elektroenergetskim i gasnim instalacijama, uličnom mrežom elektronskih komunikacija. Ove radove je izvršavao tuženi putem svojih javnih preduzeća. Postupak eksproprijacije nije sproveden, niti je tužiocu isplaćena novčana naknada. Spornu parcelu koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj u celosti i faktički predstavlja dobro od opšteg interesa. Prema nalazu i mišljenju veštaka građevinske struke, tržišna vrednost predmetne nepokretnosti iznosi 4.471,31 dinar po m2, odnosno 7.560.985,21 dinar za deo parcele koji pripada tužiocu spram njegovog suvlasničkog dela. Tužiočevi troškovi pribavljanja dokumentacije za informaciju o lokaciji za predmetnu parcelu iznose ukupne 12.675,00 dinara.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava, tuženog obavezali da tužiocu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, u iznosu od 7.560.985,21 dinar sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, shodno odredbi člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1) kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2).

Iz navedene ustavne odredbe proizlazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u pravnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, broj 72/09...145/14), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odredbom člana 9. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu (''Službeni glasnik RS'' br. 44/95...46/98), propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekata, odnosno izvođenjem drugih radova u skladu sa propisima o planiranju i uređenju prostora.

Odrebom člana 10. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, broj 72/11... 108/16), pored ostalog propisano je: da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom - javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo (stav 2); da svako ima pravo da dobro u opštoj upotrebi koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom, odnosno odlukom organa i pravnog lica koje su ta dobra data na upravljanje (stav 5); da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritorij se nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koje nisu deo autoputa ili državnog puta I i II reda), trgova i javnih površina, koji su u svojini lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze (stav 10).

Predmetna parcela je Planom detaljne regulacije Karagače u Petrovaradinu („Služben list Grada Novog Sada“ br. 44/09), namenjena za javnu površinu – ulicu i faktički je zemljište privedeno nameni, pošto se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja, čime je izvršena faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda, što je ovde slučaj.

Imajući u vidu navedeno, a kako je predmetno zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktima i po zakonu postalo javna svojina, tužilac, kao suvlasnik tog zemljišta, ne može da trpi štetne posledice nepostupanja nadležnog organa tuženog koji nije sproveo upravni postupak i nije doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade tužiocu.

Naime, tuženi je obveznik isplate naknade, jer se sporna parcela na kojoj je tužilac i dalje upisan kao suvlasnik, koristi kao ulica - dobro u opštoj upotrebi i u javnoj svojini, na kojem tuženi ima pravo svojine u skladu sa članom 10. stav 10. Zakona o javnoj svojini. Visina ove naknade, koja tužiocu pripada na osnovu člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju i na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije, određena je prema tržišnoj vrednosti zemljišta prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka koji su sudovi prihvatili, a tuženi nije predložio novo veštačenje u smislu člana 271. ZPP.

Imajući izloženo u vidu, neosnovani su revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zasnovani na tvrdnji da tuženi nije obveznik naknade, jer nijednom svojom radnjom nije deposedirao tužioca. Tuženi je titular prava javne svojine na spornom zemljištu koje je faktički (bez pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju iz poseda) pretvoreno u dobro u opštoj upotrebi - ulicu, a isto je za takvu namenu predviđeno i odgovarajućim planskim aktom.

Prilikom donošenja odluke, ovaj sud je cenio i ostale revizijske navode, ali je ocenio da su isti bez uticaja na drugačiju odluku suda, jer su u pitanju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata. Između ostalog, revizija osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavalja primedbe na ocenu dokaza iz člana 8. ZPP, zbog kojih se revizija ne može izjaviti prema članu 407. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić