Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11...87/18), i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac, Subotička biskupija i Srpska pravoslavna crkva su podnele zahteve opštini Subotica za dodelu poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini pa je Skupština opštine Subotica, dana 17.07.2007. godine donela Odluku o ustupanju na korićenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini institucijama, crkvama i verskim zajednicama. U članu 1. te Odluke navedeno je da je Subotičkoj biskupiji ustupljena na korišćenje ukupna površina od 329-22-74 m2 u K.O. ... (parcele broj .. površine 172-16-70 m2 i broj .. površine 157-06-04 m2) dok su Srpskoj pravoslavnoj crkvi dodeljene druge parcele navedene u tom članu Odluke. Poljoprivredno zemljište je tom Odlukom dodeljeno do donošenja konačne odluke o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama, u skladu sa odredbom člana 61. Zakona o poljoprivrednom zemljištu. Na osnovu te Odluke tužilac je stupio u posed navedenih parcela poljoprivrednog zemljišta koje, od tada, nesmetano koristi tako što ga izdaje u zakup trećim licima. Gradonačelnik Grada Subotice je, dana 19.11.2012. godine, na osnovu odredbe člana 64. stav 3. Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik RS“ br 62/06 ... 41/09) i člana 1. Odluke o određivanju nadležnog organa za sprovođenje postupka davanja u zakup poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini („Službeni list opštine Subotica“ broj 29/2008), a na osnovu saglasnosti Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede broj ../2012-14 od 21.11.2012. godine, doneo odluku o raspisivanju javnog oglasa za davanje u zakup poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini u gradu Subotici i raspisao oglas za javnu licitaciju, u prvom krugu, za davanje u zakup poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini broj ../2012, kojom je, između ostalog, obuhvaćeno i poljoprivredno zemljište ustupljeno tužiocu odlukom Skupštine opštine Subotica od 17.07.2007. godine. Konačna odluka o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama nije doneta. Tužilac tužbom traži zaštitu državine navodeći da je objavljivanjem oglasa za licitaciju prava zakupa predmetnih parcela izvesno nastupila opasnost osujećenja njegovog prava korišćenja ustupljenog poljoprivrednog zemljišta, čime se vrši povreda tužiočeve državine. Tuženi su tužbeni zahtev tužioca osporili ukazujući da je Odluka o ustupanju na korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini institucijama, crkvama i verskim zajednicama od 17.07.2007. godine, nezakonita jer je suprotna odredbi člana 61. Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik RS“ br 62/2006) pošto tom odredbom Zakona nije bila propisana mogućnost davanja na korićenje, pa ni ustupanja crkvama i verskim zajednicama, poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini, niti je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede dalo saglasnost za takvo raspolaganje.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužioca usvojio i tuženima zabranio izdavanje u zakup, licitacijom ili neposrednom pogodbom, kao i preduzimanje bilo koje pravne ili faktičke radnje usmerene ka oduzimanju ili povredi prava državine tužioca u odnosu na predmetne parcele ustupljene tužiocu na osnovu odluke Skupštine opštine Subotica od 17.07.2007. godine, u smislu odredbe člana 81. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa. Prvostepeni sud je zaključio da tužilac svoje pravo na državinu zasniva na Odluci Skupštine opštine Subotica od 17.07.2007. godine, na osnovu koje je stekao državinu i vrši pravo korišćenja na poljoprivrednom zemljištu koje mu je ustupljeno i predato od strane organa lokalne samouprave. Objavljivanjem oglasa za izdavanje u zakup trećim licima poljoprivrednog zemljišta ustupljenog tužiocu, po mišljenju prvostepenog suda, neosnovano se uznemirava njegovo pravo korišćenja zbog čega tužilac ima pravo na sudsku zaštitu državine.

Drugostepeni sud je, pobijanom presudom, preinačio prvostepenu presudu tako što je tužbeni zahtev tužioca odbio u smislu odredbe člana 27. stav 2. Zakona o crkvama i verskim zajednicama („Službeni glasnik RS“ br 36/2006) i člana 61. Zakona o poljoprivrenom zemljištu („Službeni glasnik RS“ br.62/2006). Po nalaženju tog suda, tužilac nema pravni osnov državine odnosno korišćenja poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini jer akt kojim je Grad Subotica raspolagao poljoprivrednim zemljištem, na način da ga je dao tužiocu na korićenje bez naknade, nema uporište u odredbi člana 61. Zakona o poljoprivrednom zemljištu, a nema ni saglasnosti ministarstva nadležnog za poslove poljoprivrede. Pri odlučivanju pobijanom odlukom, drugostepeni sud je imao u vidu presudu Vrhovnog kasacionog suda Rev 89/2015 od 09.04.2015. godine, donetu u združenom predmetu Osnovnog suda u Subotici P 966/2013, a kojom je preinačena presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2971/14 od 30.10.2014. godine i potvrđena presuda Osnovnog suda u Subotici P 966/2013 od 05.09.2013. godine (kojom je usvojen tužbeni zahtev tužioca Srpske pravoslavne crkve – Eparhije Bačke, Crkvena opština Subotica i tuženima Republici Srbiji i Gradu Subotici zabranjeno izdavanje u zakup poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini ustupljeno tužiocima na osnovu Odluke Skupštine opštine Subotica od 17.07.2007. godine) iz razloga što je odredbom člana 36. Zakona o vraćanju (restituciji) imovine crkvama i verskim zajednicama („Službeni glasnik RS“ br. 46/06) propisano da od 01.05.2006. godine nije dozvoljeno bilo kakvo raspolaganje imovinom koja je, po odredbama zakona, predmet vraćanja, niti zasnivanja hipoteke, zaloge ili zakupa na toj imovini, a zabrana prestaje da važi danom donošenja rešenja direkcije kojom se odlučuje o zahtevu za vraćanje imovine. Međutim, drugostepeni sud je zaključio da predmet spora u ovoj parnici ne proizlazi iz istog činjeničnog i pravnog osnova kao u parnici u kojoj je odlučivano citiranom presudom Vrhovnog kasacionog suda jer u ovoj parnici nema reči o tome da imovina iz tužbenog zahteva koju je tužilac dobio na korišćenje navedenom Odlukom Skupštine opštine Subotica, ujedno i predmet njegovog zahteva za vraćanje niti da je to oduzeta imovina o kojoj se rešava u postupku pred Direkcijom, u smislu odredbe člana 36. Zakona o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama.

Ocenjujući navode revizije, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je u konkretnom slučaju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Iz sadržaja Odluke o ustupanju na korićenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini, institucijama, crkvama i verskim zajednicama od 17.07.2007. godine, na kojoj tužilac zasniva svoj tužbeni zahtev za činidbu odnosno državinsku zaštitu, vidi se da je tom Odlukom na isti način odlučeno o zahtevima za dodelu poljoprivrednog zemljišta koji su podneti, kako od strane tužioca, Subotičke biskupije dana 26.02.2007. godine, tako i od strane Srpske pravoslavne crkve pod brojem ../7 dana 02.03.2007. godine. Dakle, obe navedene verske zajednice su podnele zahteve za vraćanje oduzete imovine na osnovu Zakona o crkvama i verskim zajednicama.

Odredbom člana 36. Zakona o vraćanju (restituciji) imovine crkvama i verskim zajednicama, propisano je da od 01. maja 2006. godine nije dozvoljeno bilo kakvo raspolaganje imovinom koje je po odredbama tog zakona predmet vraćanja niti zasnivanja hipoteke, zaloge ili zakupa na toj imovini. Pravni poslovi i pravni akti koji su u suprotnosti sa tom odredbom Zakona su ništavi, a zabrana iz stava 1. tog člana Zakona prestaje da važi danom donošenja konačnog i izvršnog rešenja Direkcije kojim se odlučuje o zahtevu za vraćanje imovine. To znači da je, radi pravilne primene materijalnog prava, bilo neophodno razjašenje činjenice da li su parcele koje su Odlukom o ustupanju na korićenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini institucijama, crkvama i verskim zajednicama od 17.07.2007. godine, Subotičkoj biskupiji ustupljene na korišćenje, ujedno i parcele koje su predmet njenog zahteva za vraćanje imovine, u smislu citirane odredbe Zakona, ili to nije slučaj, a to nije utvrđeno.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će, pri odlučivanju o žalbi tužene Republike Srbije, da ima u vidu primedbe iz ovog rešenja, kako bi imao mogućnost da donese zakonitu odluku .

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo u smislu odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić