Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1470/22 od 30.03.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena prvostepena u stavu prvom i delu stava trećeg izreke kojim je obavezana tužena da tužioccima plati troškove postupka od 237.000,00 dinara. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke, tako što je obavezana tužena da tužiocima na ime naknade nematerijalne štete zbog pretrpljenih duševnih bolova usled smrti bliskog lica, pored iznosa od dosuđenog stavom prvim izreke od 500.000,00 dinara, isplati i iznos od po još 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 17.06.2021. godine, kao dana presuđenja, do isplate, dok je u preostalom delu stava drugog izreke prvostepena presuda potvrđena i u tom delu žalba tužilaca odbijena, kao neosnovana. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka, sadržano u preostalom delu stava trećeg izreke prvostepene presude, tako što je obavezana tužena da tužiocima isplati troškove postupka od 237.000,00 dinara od dana prijema presude, a ne od nastupanja uslova za izvršenje. Stavom četvrtim izreke, odbačena je kao nedozvoljena žalba tužene izjavljena protiv rešenja sadržanog u stavu četvrtom izreke prvostepene presude. Stavom petim izreke, obavezana je tužena da tužiocima na ime naknade troškova drugostepenog postupka isplati 25.000,00 dinara. Stavom šestim izreke, odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u preinačujućem delu stava drugog izreke, tužena je izjavila blagovremeno reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava u smislu član 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP, dok je u odnosu na odbijajući deo stava prvog izreke pobijane presude reviziju izjavila zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči, kao izuzetno dozvoljenoj, na osnovu člana 404. ZPP.

Tužioci su podneli odgovor na reviziju. Troškove revizijskog postupka su tražili i opredelili.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u pobijanom preinačujućem delu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14, ... 10/23) i ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su sa suprugom i ocem, GG, živeli u ... . Pre povlačenja policijskih i vojnih snaga tužene sa područja Kosova i Metohije, GG je nestao 12.06.1999. godine. Pošto je prijavila nestanak supruga MUP- u u ..., tužilja AA je sa tada maloletnom decom (od ... i ... godina) pobegla iz ..., jer je čula da se vojska i policija povlače. Pok. GG rođen je ... godine i sa tužiljom AA je zaključio brak 12.09.1991. godine iz kog imaju dvoje dece BB i VV (ovde tužioce), koja su u vreme nestanka njihovog sada pok. oca bila niskog kalendarskog uzrasta. Rešenjem R2 59/9 Osnovnog suda u Kosovskoj Mitrovici od 09.06.2011. godine, koje je postalo pravnosnažno 09.06.2011. godine, nestalo lice GG, sa poslednjim prebivalištem u ..., proglašen je za umrlim, a kao dan njegove smrti utvrđen je 12.06.1999. godine na teriotoriji Peći.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je na osnovu člana 180 i 201. Zakona o obligacionim odnosima utvrdio da je tužena odgovorna za nematerijalnu štetu koju su tužioci pretrpeli, jer je smrt supruga i oca tužilaca, utvrđena na dan 12.06.1999. godine na teritoriji Peći, nastupila usled akata terora i nasilja u periodu kada se snage tužene nisu povukle sa teritorije Opštine Peć i bile dužne da spreče štetu koja nastane na toj teritoriji usled akta terora i nasilja (sve do do konačnog povlačenja vojske i policije područja Opštine Peć 15.06.1999. godine). U pogledu visine naknade nematerijalne štete zbog smrti supruga i oca prvostepeni sud je delimično usvojio tužbene zahteve i tužiocima dosudio po 500.000,00 dinara, za koje iznose je ocenio da predstavljaju pravičnu novčanu naknadu u vreme presuđenja. U preostalom delu odlučio je odbijanjem tužbenih zahteva.

Drugostepeni sud je ocenio da je prvostepeni sud dosuđene iznose naknade traženog vida nematerijalne štete, prenisko odmerio. Zbog toga je, s pozivom na član 200. ZOO delimično preinačio prvostepenu presudu u odbijajućem delu i tužiocima dosudio uvećane iznose pravičnih naknada, od po još 200.000,00 dinara (ukupno po 700.000,00 dinara).U preostalom odbijajućem i usvajajućem delu, drugostepeni sud je potvrdio prvostepenu presudu.

Po oceni Vrhovnog suda, revizijom se neosnovano pobija pravilnost primene materijalnog prava u pogledu odluke drugostepenog suda o visini dosuđenih naknada na ime nematerijalne štete, kao previsoko odmerenih, a kod pravilnog utvrđenja da je tužena u obavezi da tužiocima naknadi predmetnu nematerijalnu štetu.

Članom 200. Zakona o obligacionim odnosima - ZOO, propisano je da za pretrpljene fizičke bolove, za pretrpljene duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, naruženosti, povrede ugleda, časti, slobode ili prava ličnosti, smrti bliskog lica, kao i za strah, sud će, ako nađe da okolnosti slučaja, a naročito jačina bolova i straha i njihovo trajanje to opravdava, dosuditi pravičnu novčanu naknadu, nezavisno od naknade materijalne štete kao i u njenom odsustvu (stav 1.). Prilikom odlučivanja o zahtevu na naknadu nematerijalne štete, kao i visini njene naknade, sud će voditi računa o značaju povređenog dobra i cilju kome služi ta naknada, ali i o tome da se njome ne pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom (stav 2.).

U smislu citirane zakonske odredbe sledi da novčana naknada nematerijalne štete ima za cilj pružanje satisfakcije oštećenom licu zbog pretrpljenih duševnih patnji, pa se stoga visina naknade za pretrpljene duševne bolove zbog smrti bliskog lica utvrđuje kao satisfakcija po slobodnoj oceni suda, s tim da su kod odmeravanja njene visine sudovi dužni da vode računa kako o značaju povređenog dobra i cilju kojem ta naknada služi, tako i o tome da se njome ne pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom.

Imajuću u vidu navedeno, po oceni Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio član 200. ZOO i zaključio da, s obzirom na utvrđene okolnosti konkretnog slučaja: da je pok. GG u vreme nestanka bio porodičan čovek, star ... godina, te da je iza sebe ostavio (tužioce) suprugu sa dvoje dece tada uzrasta ... godina i ... godina koja su rasla bez roditeljskog staranja, lišena roditeljske ljubavi i podrške, tek dosuđeni uvećani iznosi traženog vida nematerijalne štete, pored i zajedno sa iznosima dosuđenim prvostepenom presudom, predstavljaju pravičnu naknadu tužiocima za duševni bol koji podnose zbog smrti supruga i oca. U smislu napred iznetog, neosnovano revident ističe da su dosuđene naknade nematerijalne štete previsoko odmerene, jer je drugostepeni sud prilikom odlučivanja o njihovoj visini vodio računa o značaju povređenog dobra i cilju kome ta naknada služi, kao i o tome da se njome ne pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o dozvoljenosti izjavljene revizije u pobijanom odbijajućem delu na osnovu člana 404. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14, ... 10/23), Vrhovni sud je ocenio da nisu ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji, kao o izuzetno dozvoljenoj, jer su po pitanju odgovornosti tužene za naknadu štete koja je prouzrokovana terorističkim aktom na teritoriji AP KIM pre povlačenja snaga tužene sa teritorije Opštine Peć, nižestepene presude donete u skladu sa usaglašenom sudskom praksom Vrhovnog kasacionog suda i Vrhovnog suda i zasnovane na primeni odgovarajućih odredaba materijalnog prava - Zakona o obligacionim odnosima. Otmica supruga i oca tužilaca dogodila se posle stupanja na snagu Rezolucije Saveta bezbednosti OUN broj 1244 i posle potpisivanja Vojno-tehničkog sporazuma od 10.06.1999. godine, a prema Vojno-tehničkom sporazumu KFOR je odgovoran za bezbednost građana na teritoriji Kosova i Metohije. Povlačenjem Vojske Jugoslavije sa ove teritorije KFOR je preuzeo potpunu kontrolu nad ovom teritorijom. Međutim, organi SRJ i Republike Srbije su imali dužnost zaštite javne bezbednosti, reda i mira na teritoriji Kosova i Metohije, sve do svog efektivnog povlačenja sa te teritorije, te je Republika Srbija odgovorna u smislu člana 180. Zakona o obligacionim odnosima, za naknadu štete nastale smrću lica koja je nastupila u tom periodu usled akata terora i nasilja. Kako je smrt supruga i oca tužilaca, koja je pravnosnažnim rešenjem utvrđena na dan 12.06.1999. godine, nastupila u vreme kada se snage SRJ i Republike Srbije još nisu bile povukle sa teritorije opštine Peć i bile dužne da spreče preduzimanje terorističkih akata i nastupanje štete po tužioce, to je postojao osnov za utvrđivanje odgovornosti za štetu tužene po osnovu člana 180. Zakona o obligacionim odnosima. Presuda Vrhovnog suda Srbije Rev 2779/2006 od 18.12.2006. godine, kao i odluka Ustavnog suda Už 6921/14 od 26.05.2016. godine, na koje se revizijom ukazuje, nisu dokaz o neujednačenoj sudskoj praksi, jer je navedenim odlukama iskazan stav o odgovornosti tužene za štetu koja je prouzrokovana terorističkim aktom na teritoriji Kosova i Metohije, u bitno različitoj situaciji, odnosno nakon povlačenja bezbedonosnih snaga tužene sa teritorije Kosova i Metohije. Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Ispitujući dozvoljenost revizije u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da u navedenom delu revizija nije dozvoljena ni kao redovna.

Članom 403. stav 3. ZPP, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba u ovoj pravnoj stvari, podneta je 25.11.2011. godine. Vrednost predmeta spora pobijenog dela ceni se u odnosu na svakog od tužilaca pojedinačno, s obzirom da oni nisu jedinstveni i nužni suparničari, u smislu člana 210. ZPP. Vrednost predmeta spora pobijanog dela u odnosu na svakog od tužilaca je po 500.000,00 dinara.

Imajući u vidu da se u ovom slučaju radi o imovinskopravnom sporu, u kome vrednost predmeta spora pobijenog dela u odnosu na svakog od tužilaca ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, to u navedenom delu, primenom člana 403. stav 3. ZPP, revizija nije dozvoljena.

Iz navedenih razloga, primenom člana 413. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Zahtev tužilaca za naknadu troškova sastava odgovora na reviziju, odbijen je na osnovu člana 154. stav 1. ZPP, jer odgovor na reviziju nije potreban radi vođenja parnice, pa je odlučeno kao u stavu četvrtom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković