U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Borislav Šušnjar, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, čiji je zastupnik Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1280/22 od 27.07.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 02.03.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1280/22 od 27.07.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1280/22 od 27.07.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 33208/2020 od 22.03.2022. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužilji isplati iznos od 5.329.771,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate, kao i da joj nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 268.044,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nisu učinjene ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. st. 1. i 2. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u LN br. .. KO Kać upisana kao vlasnik 1/1 kat. parcele .. potes ..., njiva 3. klase, površine 15 a 84 m2, poljoprivredno zemljište i kat.parc. .. potes ..., voćnjak 2. klase, površine 1 a 50 m2, zemljište u građevinskom području, sve ukupno površine 17 ari 34 m2. Prema Planu generalne regulacije naseljenog mesta Kać od 17.05.2013. godine, parcele .. i .. KO Kać se nalaze u zoni porodičnog stanovanja, namena parcela je javna površina – saobraćajnica u građevinskom području naseljenog mesta Kać. Ušle su u sastav ulice ... .

Tužilja je predmetne parcele dobila na poklon od supruga 2016. godine i od tada je u posedu istih, ali ne može da ih koristi, jer se tu nalaze infrastrukturni objekti koje je država postavila, tj. bandere, gas i drugo. Tužilji nikad nije ponuđena naknada, niti je od nje tražena saglasnost da se instaliraju infrastrukturni objekti na parcelama. Tužilja i njen suprug su planirali da na parcelama grade objekte, jer se suprug bavi preduzetništvom, ali im je rečeno da nikad neće dobiti dozvolu za gradnju. Celom dužinom parcela se pruža put kojim se odvija saobraćaj.

Tržišnu vrednost parcela sudski veštak Miroslav Tomić je utvrdio na osnovu trenutnih tržišnih kretanja cena zemljišta (parcela za gradnju) u neposrednoj okolini. Na osnovu lokaliteta i trenutne tržišne vrednosti nekretnina, te u poređenju sa podacima sa veb stranice RGZ - Registar prometa nepokretnosti (ostvarene cene) i sa rešenjima nadležne Poreske uprave (ostvarene cene), veštak je utvrdio najpribližnije realno kretanje vrednosti nekretnina koje su slične u predmetu procene (13 parametara). Tržišna vrednost predmetnih parcela prema nalazu veštaka iznosi 26,14 evra/m2, odnosno 3.074,00 dinara/m2, pa ukupna tržišna vrednost parcela iznosi 45.327 evra, odnosno 5.329.771,00 dinara po srednjem kursu NBS na dan 15.12.2021. godine koji je iznosio 117,5849 dinara.

Prema proceni Poreske uprave Odeljenja za kontrolu od 24.11.2020. godine tržišna vrednost predmetnih parcela iznosi 25,88 evra/m2, odnosno 3.043,10 dinara/m2. Najpre su navedena tri parifikata čija prosečna cena iznosi 3.381,23 dinara/m2, pa se tržišna vrednost umanjuje za korektivni faktor od 10% shodno tački 13. stav 3. Uputstva direktora Poreske uprave.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno su nižestepeni sudovi ocenili da je tuženi u obavezi da tužilji isplati tržišnu vrednost predmetnih parcela, kao naknadu za faktički eksproprisanu nepokretnost, u iznosu utvrđenom iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Članom 1. Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je pravo na zaštitu neometanog uživanja imovine. Primena ovog člana u pogledu mešanja u neometano uživanje imovine zahteva uspostavljanje ravnoteže između opšteg interesa zajednice i interesa pojedinca. Lišavanje nekog lica njegove imovine bez isplate novčanog iznosa koji odražava vrednost svojine svakako predstavlja nesrazmerno mešanje javne vlasti i vodi povredi prava na imovinu.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/2009...42/2013) koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije naseljenog mesta Kać od 17.05.2013. godine, propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prilazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetne parcele u vlasništvu tužilje predstavljaju poljoprivredno zemljište i zemljište u građevinskom području i privedene su javnoj nameni za javnu saobraćajnu površinu i to tako što su ušle u stastav ulice ... u Kaću, po Planu generalne regulacije naseljenog mesta Kać. Na taj način izvršena je faktička ekspoprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno o njegovom izuzimanju iz poseda. Tužilja je kao vlasnik onemogućena u vršenju svojih vlasničkih prava na nepokretnostima iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i nije u obavezi da trpi štetne posledice zato što nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda), koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Takođe, na pravo tužilje na novčanu naknadu nije od uticaja ni to što prenos prava vlasništva na spornim parcelama nije izvršen i formalno-pravno, jer se parcele u javnim evidencijama nepokretnosti i dalje nalazi u svojini tužilje. Ovo zbog toga što su sporne parcele u trenutku formiranja ulice po sili zakona prešle u javnu svojinu. Po Planu generalne regulacije naseljenog mesta Kać iz 2013. godine sporne parcele se nalaze u zoni porodičnog stanovanja, namena parcela je javna površina – saobraćajnica u građevinskom području naseljenog mesta Kać, ušle su u sastav ulice ... i privedene su nameni za javnu saobraćajnu površinu-ulicu, predviđenoj ovim Planom.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenom materijalog prava, shodno odredbi člana 42. Zakona o eksproprijaciji, utvrdili visinu naknade za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti utvrđene iz nalaza i mišljenja sudaskog veštaka i na tako određeni iznos naknade tužilji dosudili zakonsku zateznu kamatu od dana presuđenja pa do isplate, u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Na visinu naknade koja je dosuđena tužilji nije od uticaja činjenica da je sporno zemljište u katastru nepokretnosti bilo upisano kao njiva treće klase, poljoprivredno zemljište i voćnjak druge klase, zemljište u građevinskom području, budući da je u vreme oduzimanja zemljište bilo u građevinskom reonu i da je kao takvo donošenjem Planskih akata i po samom Zakonu o planiranju i izgradnji prešlo u režim građevinskog zemljišta (promenjena je namena i pravni režim zemljišta). S toga, namena i stanje zemljišta do sticanja uslova za postojanje faktičke eksproprijacije nije od značaja, niti utiče na visinu naknade za eksproprisano zemljište, s obzirom da se visina naknade određuje u visini tržišne vrednosti zemljišta prema cenama u vreme donošenja sudske odluke.

Naknada tržišne vrednosti eksporprisanih nepokretnosti koju je procenila Poreska uprava predstavlja najniži iznos naknade za eksproprisanu nepokretnost, koju može odrediti sud, a u postupku određivanja naknade sud može, pored procene koju je dala Poreska uprava, izvesti i druge dokaze koje učesnici predlože, ukoliko oceni da su od značaja za određivanje visine naknade. Ovakav stav zauzet je i u brojnim odlukama Ustavnog suda Republike Srbije.

Neosnovani su navodi revizije kojima se osporava pravilna primena materijalnog prava. Ovo tim pre što se u reviziji ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje navode od značaja za pravilnu odluku o izjavljenoj žalbi je obrazloženo cenio drugostepeni sud.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić