Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, stranke su blagovremeno izjavile revizije i to tužilja protiv odluke u delu kojim je odbijen, kao neosnovan njen tužbeni zahtev i odbačena tužba, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, a tuženi protiv odluke u usvajajućem delu, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...18/20), i utvrdio da su revizije stranaka neosnovane.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijama se ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zbog koje povrede se revizija ne može podneti, primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predmetna kp. br. .. KO ... upisana je u list nepokretnosti broj .. KO ..., kao zemljište u građevinskom području, površine 703 m2, na ime GG (dede stranaka), privatna svojina sa 1/1. Na navedenoj parceli su upisana dva objekta: objekat označen brojem 1 - porodična stambena zgrada, objekat izgrađen bez odobrenja za gradnju, površine u osnovi 113 m2 i objekat označen brojem 2 - pomoćna zgrada – koš za kukuruz, površine u osnovi 17 m2, izgrađen pre donošenja propisa, na terenu površine u osnovi 20 m2. Objekat označen brojem 3 je pomoćna zgrada – štala površine u osnovi 61 m2, dimenzija 10,88 h 5,65 m, bruto površine 61,47 m2 i nije evidentirana u katastru nepokretnosti.

Stranke su rođeni brat i sestra, rođeni ...1961. godine. Deda stranaka, spornu parcelu stekao je nasleđem od svog oca. Predmetni objekti, objekat broj 1 i broj 3 izgrađeni su na predmetnoj parceli u toku trajanja porodične zajednice dede, babe i roditelja stranaka. Objekat označen broj 1- porodična stambena zgrada izgrđena je tokom 1971 – 1972 godine na predmetnoj parceli i sastoji se od pet odeljenja. U objekat je uvedena struja, dok je voda uvedena tek 2016. godine. Objekat nema sanitarni čvor, niti kupatilo. Objekat označen brojem 3 – štala, izgrađen je tokom 1972 – 1973 godine, sastoji se od dva odeljenja, u objekat je uvedena struja, dok objekat nema vodu. Deda stranaka GG (rođen 1904. godine, preminuo 1992. godine) bavio se poljoprivredom, a baba stranaka ĐĐ (rođena 1903. godine, preminula 1979. godine), bila je domaćica i obavljala je poljoprivredne radove. Otac stranaka VV (rođen 1929. godine, preminuo 2017. godine) bio je poljoprivrednik, a od 1963. godine do 1969. godine povremeno je, a od 1969. godine do 1978. godine neprekidno radio u Austriji, gde je ostvario i pravo na penziju. Majka stranaka DD (rođena 1939. godine, preminula 1990. godine) vodila je domaćinstvo, podizala decu, bavila se poljoprivredom, a od odlaska svog supruga u Austriju 1969. godine radila je u Austriji po 2-3 meseca. Bila je vlasnik njive, koju je nasledila od svojih roditelja. Otac stranaka, imao je svoju posebnu imovinu – njivu koju je otuđio za života. U periodu gradnje spornih objekata, deda i baba stranaka su se bavili poljoprivredom, imali su svoju zemlju, radili su baštu, brinuli su se o strankama, a roditelji stranaka su od novca koji su zaradili u inostranstvu finansirali izgradnju predmetnih objekata. Na predmetnom objektu broj 1 – porodičnoj stambenoj zgradi je tokom 1984. godine menjan crep na krovu. Plac je ograđen sa 2/3 betonskom ogradom, a sa 1/3 drvenom ogradom, koje radove su izveli roditelji stranaka. Na košu, koji je izgradio deda stranaka, tužilja je 2018. godine ćeramidu zamenila crepom, a radovi su izvedeni kako bi se sprečilo ugrožavanje bezbednosti prolaznika. Na predmetnom objektu broj 1 – porodičnoj stambenoj zgradi izvršena je zamena i obnova krova u toku 2017. godine, kada je otac stranaka već bio bolestan, a radovi su izvedeni od strane tužilje uz saglasnost oca. Deda stranaka je, kao primalac izdržavanja sa tuženim, kao davaocem izdržavanja zaključio ugovor o doživotnom izdržavanju 20.06.1989. godine, a predmet ugovora je bila sva njegova imovina koja se vodila u javnim ispravama u KO ... .

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke utvrđena je vrednost predmetnih objekata. Vrednost objekta broj 1 – porodične stambene zgrade (kroz vrednost osnovnih radova, renoviranje krova, vrednost materijala i sa obračunatom amortizacijom) iznosi 1.702.751,00 dinara, dok vrednost objekta broj 3 - ekonomske zgrade (štale) sa obračunom amortizacije iznosi 253.072,00 dinara. Zamena krova i pokrivača na košu po odbitku amortizacije iznosi 102.340,00 dinara. Vrednost montažne ograde po odbitku amortizacije iznosi 29.330,00 dinara, dok vrednost renoviranja krova na stambenoj zgradi po odbitku amortizacije iznosi 97.631,00 dinar. Vrednost predmetne parcele, imajući u vidu njenu veličinu, broj i položaj objekata na njoj, njihov međusobni položaj u odnosu na javnu površinu, iznosi 337.640,00 dinara. Sudski veštak je procenio da je za redovnu upotrebu predmetnih objekata potrebna cela kp. br. .. KO ... .

Prvostepeni sud je usvojio tužbene zahteve tužilje i utvrdio suvlasničke udele roditelja stranaka na predmetnim nepokretnostima, jer je utvrdio da predmetni objekti predstavljaju zajedničku imovinu dede, babe i roditelja stranaka, jer su u vreme izgradnje predmetnih objekata (u periodu od 1971. godine do 1973. godine), živeli u porodičnoj zajednici i zajedničkim sredstvima stečenim u toku zajednice života izgradili predmetne objekte, kao i da je njihov doprinos u sticanju predmetnih objekata podjednak, primenom člana 195. Porodičnog zakona. S tim u vezi prvostepeni sud je utvrdio delimičnu ništavost predmetnog ugovora o doživotnom izdržavanju, primenom člana 194. Zakona o nasleđivanju. S obzirom da je utvrdio da je tužilja sopstvenim sredstvima finansirala celokupnu adaptaciju krova predmetnog objekta broj 1- porodične stambene zgrade, kao i zamenu krova i pokrivača na objektu broj 2 - košu, te da su ti radovi bili neophodni i nužni, to je obavezao tuženog da u visini njegovog dela isplati tužilji vrednost izvedenih radova.

Drugostepeni sud je, nakon održane rasprave, ukinuo prvostepenu presudu i delimično usvojio tužbene zahteve tužilje, a odbacio tužbu u delu u kome je tužilja tražila da se utvrdi da su sada pokojni roditelji stranaka suvlasnici sa odgovarajućim udelima na predmetnim nepokretnostima. Ovo, jer je utvrdio da su objekat broj 1 – porodična stambena zgrada i objekat broj 3 – pomoćna zgrada – štala izgrađeni za vreme trajanja porodične zajednice koju su činili deda, baba i roditelji stranaka, primenom pravila imovinskog prava koja su važila u vreme sticanja i prema sada važećoj odredbi člana 195. stav 1. Porodičnog zakona i da predstavljaju njihovu zajedničku imovinu, a da predmetna parcela, koju je deda stranaka stekao nasleđem, predstavlja njegovu posebnu imovinu, saglasno članu 168. stav 2. Porodičnog zakona, zbog čega ne ulazi u režim zajedničke imovine, već predstavlja ekonomsku bazu iste. Utvrđujući udeo u predmetnoj imovini, drugostepeni sud je zaključio da su udeli sticalaca jednaki, pa kod utvrđene vrednosti zajedničke imovine koju čini objekat broj 1 – porodična stambena zgrada i objekat broj 3 – pomoćna zgrada – štala u ukupnom iznosu od 1.858.192,00 dinara, utvrdio da doprinos roditelja stranaka iznosi od po 464.548,00 dinara, pa kako ukupnu vrednost tekovine, pored navedenih objekata broj 1 i broj 3 čini i vrednost predmetne parcele, kao posebne imovine koja pripada tuženom, u iznosu od 337.640,00 dinara, da vrednost predmetnih nepokretnosti ukupno iznosi 2.195.832,00 dinara, a stim u vezi da je udeo roditelja stranaka u sticanju predmetnih nepokretnosti po 21,1%. U ovom procentu drugostepeni sud je utvrdio visinu zaostavštine pokojnog oca stranaka na predmetnim nepokretnostima, kao i da je tužilja, pored tuženog, kao zakonski naslednik iza pokojne majke stranaka suvlasnik na istima sa 10,55%, sa kojih razloga je tužbeni zahtev delimično usvojio, kako je to bliže navedeno u izreci drugostepene odluke. Ovo, jer tužilja, kao zakonski naslednik ima pravni interes da traži da se utvrdi da kroz sticanje pokojnog oca stranaka, iza čije smrti je ostavinski postupak prekinut, da predmetne nepokretnosti predstavljaju njegovu zaostavštinu, a s obzirom da je iza pokojne majke stranaka ostavinski postupak pravnosnažno okončan da ima pravni interes da se utvrdi da kao zakonski naslednik ima pravo svojine na delu nepokretnosti koje predstavljaju zaostavštinu pokojne majke. S tim u vezi, s pozivom na član 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa zaključio je da je tužbeni zahtev kojim se traži da se utvrdi pravo svojine pokojnih roditelja stranaka i pravo upisa svojine u korist istih nedozvoljen, jer su isti pokojni, sa kojih razloga je u tom delu tužbu odbacio, kao nedozvoljenu. S obzirom na to da je deda stranaka predmetnim ugovorom o doživotnom izdržavanju raspolagao i svojinskim udelima na nepokretnostima koje su i zajednička imovina roditelja stranaka u ukupnom procentu od 42,2%, to je zaključio da je ugovor o doživotnom izdržavanju ništav u tom delu, saglasno članu 103. Zakona o oblgiacionim odnosima. Odlučujući o tužbenom zahtevu za naknadu troškova adaptacije na objektu broj 1 zaključio je da je tuženi u obavezi da tužilji saglasno članu 15. stav 6. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa isplati troškove za izvršenu adaptaciju i rekonstrukciju srazmerno njegovom udelu, što kod utvrđene vrednosti adaptacije porodične stambene zgrade je iznos od 77.030,86 dinara. U pogledu naknade na ime adaptacije pomoćnog objekta broj 2 - koša, drugostepeni sud je primenom člana 38. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, obavezao tuženog da tužilji isplati traženi iznos, s obzirom da je utvrdio da je adaptacija tog objekta koji je vlasništvo tuženog bila nužna, jer je krov koša propadao, te da su radovi zamene ćeramide crepom i to cele donje konstrukcije izvedeni kako bi se sprečilo ugrožavanje bezbednosti prolaznika.

Po oceni Vrhovnog suda, izloženo stanovište drugostepenog suda je pravilno.

Prema članu 195. stav 1) Porodičnog zakona, imovina koju su zajedno sa supružnicima odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu, stavu 2), da se članovima porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju krvni, tazbinski i adoptivni srodnici supružnika odnosno vanbračnih partnera koji zajedno sa njima žive, a prema stavu 3), da se na imovinske odnose članova porodične zajednice shodno primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176. stav 2. (upisivanje u javni registar) i člana 180. stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima).

Saglasno napred navedenom, sticanje imovine u porodičnoj zajednici podrazumeva postojanje ekonomske zajednice i zajedničko sticanje imovine, dok se veličina svojinskog udela u zajednički stečenoj imovini utvrđuje u zavisnosti od vrednosti uloženog rada u sticanju i očuvanju imovine, bilo da je rad obavljan unutar domaćinstva na postojećoj imovini ili van domaćinstva, tako da su ostvareni prihodi unošeni u zajednicu, kao i od prihoda od posebne imovine pojedinih članova domaćinstva koji se pojavljuju kao rezultat korišćenja te imovine, pored vrednosti uloženog rada. U konkretnom slučaju, pravilan je zaključak drugostepenog suda da bi se utvrdilo učešće dede, babe i roditelja stranaka u sticanju predmetnih nepokretnosti, da je bilo potrebno utvrditi građevinsku vrednost izgrađenih objekata, koja podrazumeva vrednost građevinskog materijala i uloženog rada, a zatim od te vrednosti oduzeti učešće posebne imovine pojedinih članova porodične zajednice i učešće materijalne faze, tako da razlika tih vrednosti predstavlja rezultat zajedničkog rada sticalaca, koji se zatim deli na članove porodične zajednice srazmerno njihovom doprinosu.

Imajući u vidu navedeno i utvrđeno činjenično stanje, pravilan je zaključak drugostepenog suda da predmetne nepokretnosti – objekat broj 1 i objekat broj 3 predstavljaju zajedničku imovinu dede, babe i roditelja stranaka i da su udeli jednaki, a da predmetna parcela predstavlja posebnu imovinu dede stranaka, pravilnom primenom člana 168. stav 2. i 195. Porodičnog zakona. S tim u vezi, a imajući u vidu vrednost predmetnih nepokretnosti, objekta broj 1 i broj 3 i predmetne parcele, pravilan je zaključak drugostepenog suda da je udeo u sticanju predmetnih nepokretnosti roditelja stranaka od po 21,1% i da taj deo predstavlja njihovu zaostavštinu. Stoga je pravilno zaključio drugostepeni sud da zaostavštinu pokojnih roditelja stranaka predstavlja udeo od po 21,1% od predmetnih nepokretnosti, a s obzirom da je pravnosnažno okončan ostavinski postupak iza majke stranaka, da je tužilja po osnovu nasleđa iza pokojne majke suvlasnik sa 10,55% na predmetnim nepokretnostima, i stim u vezi pravilno odlučio kada je delimično usvojio tužbeni zahtev tužilje. Stoga su neosnovani navodi revizije stranaka o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno je odlučio drugostepeni sud kada je odbacio tužbu tužilje u delu u kome je tražila da se utvrdi da su sada pokojni roditelji stranaka suvlasnici na predmetnim nepokretnostima, s obzirom da je ovaj zahtev nedozvoljen, jer saglasno članu 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa samo fizička i pravna lica mogu imati pravo svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima, te s obzirom na to da pravni subjektivitet fizičkih lica prestaje njihovom smrću, da je tužbeni zahtev kojim se traži utvrđenje prava svojine pokojnih roditelja stranaka i pravo upisa svojine u njihovu korist nedozvoljen. S tim u vezi, kako je to pravilno zaključio drugostepeni sud u toj situaciji se samo može tražiti da se utvrdi da određena imovina predstavlja njihovu zaostavštinu.

Kod utvrđenog da su roditelji stranaka po osnovu sticanja u zajedničkoj imovini sa babom i dedom stranaka suvlasnici na nepokretnostima kojima je pokojni deda stranaka raspolagao ugovorom o doživotnom izdržavanju sa po 21,1%, to je pravilan zaključak drugostepenog suda da je ugovor o doživotnom izdržavanju koji je zaključen između sada pokojnog dede stranaka, kao primaoca izdržavanja i tuženog, kao davaoca izdržavanja ništav u delu kojim je on raspolagao imovinom koja nije bila njegova, a s tim u vezi pravilno odlučio kada je utvrdio delimičnu ništavost ugovora o doživotnom izdržavanju.

Suprotno navodima revizije, pravilno je odlučio drugostepeni sud kada je obavezao tuženog da tužilji isplati iznos od 73.223,25 dinara na ime adaptacije krova objekta broj 1 i iznos od 76.758,00 dinara na ime zamene krova i pokrivača na košu izgrađenom na kp. br. .. KO ..., s obzirom da se u ovom slučaju radilo o suvlasničkom objektu broj 1 i objektu broj 3 koji je vlasništvo tuženog, te da se u konkretnom slučaju radilo o neophodnim i hitnim radovima, a što je sve utvrđeno na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke, sa kojih razloga su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Sa napred navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući dozvoljenost revizije tužilje izjavljene protiv odluke sadržane u stavu petom izreke kojim je odlučeno o predlogu za određivanje privremene mere primenom člana 410. stav 2. tačka 5. u vezi člana 420. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da revizija tužilje u ovom delu nije dozvoljena.

Prema članu 420. stav 1. ZPP stranke mogu da izjave reviziju i protiv rešenja drugostepenog suda kojim je postupak pravnosnažno okončan. Revizijom se osporava pravilnost drugostepene odluke kojom je odlučeno o privremenoj meri, pa kako ovom odlukom nije pravnosnažno okončan postupak, to je revizija tužilje nedozvoljena.

Sa navedenih razloga, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke na osnovu člana 413. u vezi sa članom 420. stav 6. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković