Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 431/21 od 21.04.2022. godine, koja je ispravljena rešenjem Gž 431/21 od 27.05.2022. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u stavovima prvom, drugom i delu stava trećeg izreke za dosuđene troškove postupka tuženoj, a žalba tužioca odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u preostalom delu stava trećeg izreke tako što su zahtevi umešača za naknadu troškova postupka odbijeni kao neosnovani.

Protiv pravnosnažne presude, donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju (sa neblagovremenom dopunom revizije od 28.02.2023. godine), pobijajući je u stavu prvom izreke, zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23 – drugi zakon) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnik tužioca je zajedno sa Opštinom Rakovica izgradio poslovnu zgradu koja se sastoji od dve lamele u ulici ... broj .. u Rakovici. Objekat je izgrađen na osnovu odobrenja za gradnju od 06.08.1974. godine i odobrenja za nadziđivanje od 06.12.1985. godine. Pravni prethodnik tužioca namenski je izdvojio sredstva za izgradnju predmetne zgrade jer je bio potreban poslovni prostor radi obavljanja ciljeva organizacije. Ugovorom o sticanju svojine na objektu koji je zaključen sa Opštinom Rakovica i overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov 315/93 od 27.01.1993. godine, opština Rakovica je kao nosilac prava korišćenja i raspolaganja na zgradi priznala Veću Saveza sindikata Opštine Rakovica pravo svojine na delu zgrade po osnovu zajedničkog građenja uz omogućavanje korišćenja zajedničkih prostorija neophodnih za upotrebu dela zgrade. Ugovorne strane su se saglasile da se Veću Saveza sindikata opštine Rakovica prenosi pravo svojine na prostorijama koje su pojedinačno označene u tom ugovoru, prema kvadraturi za svaku prostoriju, kao i bifea na trećem spratu i pravo svojine na polovini dela sale broj 303 na trećem spratu, te da se daje saglasnost da se uknjiži kao nosilac prava svojine na taksativno navedenim prostorijama. Zatim je zaključen aneks ugovora od 12.12.1996. godine, koji je takođe overen u Drugom opštinskom sudu u Beogradu pod Ov 14483/96 dana 16.12.1996. godine, kojim je izmenjen član 1. ugovora tako što je izvršena prenumeracija prostorija na kojima je pravo svojine po osnovu zajedničkog građenja priznato ovde tužiocu (soba broj 304, 305, 313, 314, 315, bife na trećem spratu i prvo svojine na polovini dela sale 303 na trećem spratu). Prema izveštaju SDK Gradsko veće Saveza sindikata Beograda platilo je u korist izgradnje upravne zgrade SO Rakovica ukupno 600.000,00 tadašnjih dinara. Nakon zaključenja ugovora, pravni prethodnik tužioca je uknjižio svoje pravo svojine u zemljišnim knjigama, gde je u ZKUL .. upisan kao vlasnik navedenih posebnih fizičkih delova navedene zgrade, a potom je RGZ Služba za katastar nepokretnosti izvršila promenu upisa, tako što su u listu nepokretnosti broj .. KO Stara Rakovica, kao nosioci prava na zemljištu na kp br .. upisana Republika Srbija i vlasnici posebnih delova zgrade, oblik svojine –državna, vrsta prava-pravo korišćenja, obim udela-Z.S. Republika Srbija upisana je kao nosilac prava svojine na objektu i na posebnim fizičkim delovima poslovne zgrade, sa upisanim pravom korišćenja u korist tužioca na posebnim fizičkim delovima za koje traži utvrđenje prava svojine. Prema evidenciji nepokretnosti u državnoj svojini, službenu zgradu u ulici ... broj .., poslovna zgrada površine 3617 m2 u udelu 1/1 koristi Skupština opštine Rakovica, po osnovu prava korišćenja, a prema istoj evidenciji poslovnu zgradu površine 354 m2 sa udelom 1/1 koristi Gradski centar za socijalni rad Beograd i po osnovu prava korišćenja deo od 820 m2 koristi Ministarstvo finansija i ekonomije. Gradska uprava Grada Beograda, Sekretarijat za imovinsko-pravne poslove podnela je 12.11.2015. godine, Republičkom geodetskom zavodu Službi za katastar nepokretnosti zahtev za upis prava svojine na nepokretnostima, zgradi jedinice lokalne samouprave Opštine Rakovica u ulici ... broj .. Beograd.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev zaključujući da pasivna legitimacija u ovoj parnici nije potpuna, jer Grad Beograd i Opština Rakovica, kao umešači na strani tužene, koji imaju položaj jedinstvenih suparničara u smislu članova 210. i 211. ZPP, nisu prihvatili da tužba bude proširena i na njih. Tužilac koji je do dana stupanja na snagu Zakona o udruženjima, imao pravo korišćenja na posebnim fizičkim delovima nepokretnosti ima pravo da traži utvrđenje prava svojine po članu 81. Zakona o udruženjima, ali je tužbom obuhvatio samo Republiku Srbiju, kao upisanog vlasnika nepokretnosti na čijim posebno opredeljenim delovima traži utvrđenje prava svojine, dok kao tuženi nisu obuhvaćeni Grad Beograd, kao jedinica lokalne samouprave i Opština Rakovica, kao korisnik nepokretnosti, u smislu odredaba Zakona o javnoj svojini. Pored toga, po stanovištu prvostepenog suda ugovor o sticanju prava svojine iz 1992. godine, zaključen sa Opštinom Rakovica punovažan je i u skladu sa pozitivnim propisima, dok aneks ugovora o sticanju prava svojine od 16.12.1996. godine, nije punovažan jer za njega nije data saglasnost Vlade što je uslov punovažnosti u smislu člana 8. stav 1. Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije, pri čemu nalozi za uplatu iznosa od ukupno 600.000,00 tadašnjih dinara, bez finansijskog izveštaja i rekapitulacije uloženih sredstava u nepokretnost, sami po sebi ne dokazuju da je tužilac finansijska sredstva koja je investirao u sporni objekat ostvario od članarina, poklona, donacija, legata prema članu 81. stav 1. Zakona o udruženjima, odnosno nije dokazao na koji način je obezbedio finansijska sredstva za tako vredan projekat, a upisnine ili članarine ne mogu biti visoke u toj meri da omoguće takve investicije. Zahtev tužioca u delu kojim je traženo da sud dozvoli promenu na stvarnim pravima na nepokretnostima na osnovu ove presude odbačen je kao nedozvoljen, jer o upisu stvarnih prava na nepokretnostima odlučuje Republički geodetski zavod, pri čemu se protiv konačnog drugostepenog rešenja zaštita ostvaruje u upravnom sporu.

Po oceni Vrhovnog suda, stanovište nižestepenih sudova o nepotpunoj pasivnoj legitimaciji nije pravilno.

Po odredbi člana 211. stav 1. ZPP, nužno supraničarstvo postoji ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalno-pravnog odnosa. Ako sva lica iz stava 1. tog stava nisu obuhvaćena tužbom kao stranke, sud će da odbije tužbeni zahtev kao neosnovan (stav 2.) i o nužnom supraničarstvu sud vodi računa po službenoj dužnosti (stav 3.). Ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa spor može da se reši samo na jednak način prema svim suparničarima (jedinstveni suparničari), oni se smatraju kao jedna parnična stranka, tako da kad pojedini suparničari propuste neku parničnu radnju, dejstvo parničnih radnji koje su izvršili drugi suparničari odnose se i na one koji te radnje nisu preduzeli (član 210.).

Shodno citiranoj zakonskoj odredbi u tužbi za utvrđenje stvarnih prava, na nepokretnosti, što je ovde slučaj, na strani tuženog moraju biti obuhvaćena sva lica koja su u javnim knjigama upisana kao nosioci tih prava, budući da su po članu 85. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru, upisi u katastar nepokretnosti dozvoljeni samo protiv lica koje je u trenutku prijema zahteva za upis već upisano u katastar nepokretnosti kao imalac prava u pogledu kojeg se upis zahteva ili je predbeleženo kao imalac tog prava (upisani prethodnik). Reč je o nužnim suparničarima prema kojima se zbog prirode pravnog odnosa spor može rešiti samo na jednak način, jer doneta presuda o utvrđenju stvarih prava na nepokretnosti ima dejstvo prema svima. U konkretnom slučaju, tužbom je kao tužena označena Republika Srbija koja je u javnim knjigama upisana kao nosilac prava svojine na objektu i na posebnim fizičkim delovima poslovne zgrade, sa upisanim pravom korišćenja u korist tužioca na posebnim fizičkim delovima za koje traži utvrđenje prava svojine. Republika Srbija stiče pravo javne svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima od dana stupanja na snagu Zakona o javnoj svojini, dok je način sticanja javne svojine autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave na nepokretnostima iz člana 72. ovog zakona i podnošenje zahteva, propisano u članu 76. Zakona o javnoj svojini. Tako se pravo javne svojine autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave na nepokretnostima iz člana 72. ovog zakona stiče upisom prava javne svojine u javnu knjigu o nepokretnostima i pravima na njima (stav 1.). Upis prava vrši se na osnovu pravosnažnog rešenja (član 78. stav 3), a odredbe stavova 1 - 4. iz člana 80. o posebnim svojinskim ovlašćenjima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave primenjuju se do pravosnažnosti rešenja o upisu prava javne svojine po zahtevu iz člana 76. stav 2, odnosno po zahtevu iz člana 82a stav 1. Zato, suprotno stanovištu nižestepenih sudova, činjenica da je gradska uprava Grada Beograda podnela 12.11.2015. godine zahtev Republičkom geodetskom zavodu Službi za katastar nepokretnosti za upis prava svojine na zgradi jedinice lokalne samouprave Opštine Rakovica, ne sprečava da se parnica među istim strankama dovrši u smislu člana 204. stav 1. ZPP.

Međutim, kako su po članu 80. Zakona o udruženjima ("Službeni glasnik RS", br. 51/2009, 99/2011 (drugi zakon), 44/2018 (drugi zakon)), nepokretnosti u društvenoj svojini na kojima pravo korišćenja imaju društvene organizacije, udruženja ili oblici povezivanja udruženja (savezi), sa sedištem na teritoriji Republike Srbije, danom stupanja na snagu ovog zakona postale sredstva u državnoj svojini na kojima pravo korišćenja ima jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nepokretnosti nalaze, to je u postupku za utvrđenje svojinskih prava ovih društvenih organizacija po uslovima iz člana 81. zakona, tužbom kao učesnik materijalno- pravnog odnosa morala biti obuhvaćena jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji predmetna nepokretnost nalazi. Procesna radnja dodavanja novog tuženog koji je nužni i jedinstveni suparničar u parnici radi utvrđenja stvarnih prava na nepokretnosti ne predstavlja proširenje tužbe na novog tuženog za koje je potreban njegov pristanak, jer se oni smatraju kao jedna parnična stranka u smislu člana 210. ZPP, što znači da ce suparničarska zajednica može upotpuniti sve do zaključenja glavne rasprave ako je neko od suparničara izostao. Zato se ne može prihvatiti kao pravilno stanovište nižestepenih sudova o nepotpunoj pasivnoj legitimaciji u konkretnom slučaju, iz razloga što umešači na strani tužene, nisu prihvatili da tužba bude proširena i na njih. Kako zbog pogrešnog pravnog stanovišta, drugostepeni sud nije ocenio sve žalbene navode tužioca koji se odnose na način sticanja predmetne nepokretnosti, izvore finansiranje i njegov prethodni upis kao titulara prava svojine, smatrajući da su iste bez uticaja na drugačiju odluku u ovoj parnici, to je drugostepena presuda morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković