U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužilaca – protivtuženih AA, BB, VV i GG, svih iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Duško Nikodijević, advokat iz ..., protiv tuženog – protivtužioca DD iz ..., čiji je punomoćnik Zvonimir Planinc, advokat iz ..., radi utvrđenja prava službenosti po tužbi, a radi izmeštanja službenosti po protivtužbi, odlučujući o reviziji tužioca – protivtuženog AA, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8535/19 od 18.06.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 22.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca – protivtuženog AA izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8535/19 od 18.06.2020. godine, ispravljena rešenjem tog suda Gž 8535/19 od 01.06.2023. godine, u stavovima prvom, trećem i četvrtom izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Velikoj Plani, Sudska jedinica u Smederevskoj Palanci P 1636/14 od 16.09.2015. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev da se ustanovi da tužilac – protivtuženi AA ima pravo stvarne službenosti prolaza mehanizacijom preko katastarskih parcela broj .., .. i .. KO ...kao poslužnog dobra u širini od 4 metra i to preko severozapadne strane do međe sa katastarskim parcelama br. .., .. i .. i pravo službenosti prolaza u širini od 4 metra dalje desno preko katastarskih parcela .., .. i .. kao poslužnog dobra, koje se graniče sa parcelama .., .. i .. do ulaska u parcelu .., koja dalje vodi do njegove parcele .. kao povlasnog dobra, sve u KO ..., radi seče i izvlačenja drva sa katastarske parcele broj .., te da se obaveže tuženi da trpi upis ovog prava službenosti u javnim knjigama. Stavom drugim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove.

Dopunskom presudom Osnovnog suda u Velikoj Plani, Sudska jedinica u Smederevskoj Palanci P 1636/14 od 08.01.2019. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da tužioci AA, BB, VV i GG imaju pravo službenosti prolaza celom jugozapadnom stranom katastarske parcele broj .. u KO ... u širini od 3,5 metara i jugozapadnim delom katastarske parcele broj .. KO ... u dužini od 8 metara počev od međe sa parcelom .. u širini od 3,5 metara, te je naloženo tuženom DD da zatrpa kanal koji je iskopao između katastarske parcele broj .. i katastarske parcele broj .. sa jedne strane i opisanog asfaltnog puta sa druge strane, u roku od 24 sata pod pretnjom novčane kazne i prinudnog izvršenja. Stavom drugim izreke, ustanovljeno je da tužioci – protivtuženi BB, VV i GG imaju pravo stvarne službenosti prolaza mehanizacijom preko katastarskih parcela br. .., .. i .. KO ..., kao poslužnog dobra u širini od 4 metra i to preko severozapadne strane do međe sa katastarskim parcelama br. .., .. i .. do ulaska u parcelu .. kao povlasnog dobra, sve u KO ... i tuženi je obavezan da dozvoli upis ovog prava službenosti u javnim knjigama, na koji način je izmeštena službenost utvrđena stavom prvim izreke presude.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 8535/19 od 18.06.2020. godine, ispravljenom rešenjem tog suda Gž 8535/19 od 01.06.2023. godine, preinačena je prvostepena presuda od 16.09.2015. godine u stavu prvom izreke, tako što je usvojen protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca DD i ustanovljeno tužiocu – protivtuženom AA pravo stvarne službenosti prolaza mehanizacijom preko katastarskih parcela br. .., .. i .. KO ..., kao poslužnog dobra u širini od 4 metra i to preko severozapadne strane do međe sa katastarskim parcelama br. .., .. i .. i pravo službenosti prolaza u širini od 4 metra dalje desno preko katastarskih parcela .., .. i .. njihovom severozapadnom stranom, kao poslužnog dobra, a koje se graniče sa parcelama .., .. i .. do ulaska u parcelu .., koja dalje vodi do njegove parcele .., kao povlasnog dobra, sve u KO ..., radi seče i izvlačenja drva sa katastarske parcele broj ..; naloženo je tužiocu – protivtuženom da dozvoli upis ovog prava službenosti u javnim knjigama; odlučeno je da se ustanovljenjem navedene službenosti izmešta službenost tužioca – protivtuženog AA utvrđena stavom prvim izreke presude Osnovnog suda u Smederevu P 1531/11 od 06.08.2012. godine. Stavom drugim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca – protivtuženih i potvrđeno rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu drugom izreke presude P 1636/14 Osnovnog suda u Velikoj Plani – Sudske jedinice u Smederevskoj Palanci od 16.09.2015. godine. Stavom trećim izreke, obavezani su tužioci – protivtuženi da solidarno tuženom – protivtužiocu naknade troškove drugostepenog potupka u iznosu od 45.000,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilaca – protivtuženih za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u delu kojim je preinačena prvostepena presuda i odlučeno o troškovima žalbenog postupka, tužilac – protivtuženi AA je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Revizija je dozvoljena po odredbi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 10/23), pa je Vrhovni sud ispitao presudu u pobijanom delu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

U toku ove parnice, pravnosnažnom presudom prvostepenog suda P 1531/11 od 06.08.2012. godine, utvrđeno je da tužioci, po pravnom osnovu održaja imaju pravo službenosti prolaza celom jugozapadnom stranom katastarske parcele broj .. u KO ... u širini od 3,50 metara i jugozapadnim delom katastarske parcele br. .. KO ... u dužini od 8 metara, počev od međe sa parcelom .. u širini od 3,50 metara. Prvostepenom presudom od 16.09.2015. godine odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog postavljen podneskom od 14.06.2010. godine, zasnovan na navodu da je na spornom lokalitetu tuženi - protivtužilac kupio 2000. godine kompleks parcela, te da umesto ustanovljene službenosti prolaza tužilaca presudom od 06.08.2012. godine, saglasno načelu restrikcije, ustanovljenu službenost treba izmestiti po obodu njegovih parcela, kako je to predložio. Dopunska presuda prvostepenog suda od 08.01.2019. godine kojom je naknadno odlučeno o nepresuđenom delu zahteva, nije pobijana u žalbenom postupku, pa je na taj način postala pravnosnažna.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, od značaja za pobijani deo drugostepene presude, tužilac AA, kao vlasnik parcele br. .., odnosno preostali tužioci kao suvlasnici parcele br. .., obe u k.o. ... su lično, odnosno putem svojih pravnih prethodnika, koristili 45 godina za prilaz sa parcela asfaltnom putu Smederevska Palanka – Baničina put formiran preko katastarske parcele br. .. i delom preko katastarske parcele br. .., koja službenost je kao stečena po pravnom osnovu održaja deklarisana presudom od 06.08.2012. godine. Tuženi – protivtužilac je kupio 2000. godine na ovom lokalitetu parcele br. .., .., .., .., .., .. i .. i u svrhu racionalnijeg korišćenja svojih nepokretnosti predložio je izmeštanje službenosti prolaza tužilaca do asfaltnog puta na način kako je to predložio protivtužbenim zahtevom.

Prvostepeni sud odbija postavljeni protivtužbeni zahtev iz razloga što je prolaz u korist parcela tužilaca postojao u vreme kada je tuženi kupovao svoje parcele i formirao kompleks zemljišta, a trasa službenosti prolaza tužilaca utvrđena je u toku ove parnice po pravnom osnovu održaja.

Drugostepeni sud ne prihvata kao pravilno stanovište prvostepenog suda, nalazeći da je po odredbama članova 49. stav 1. i 50. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa sud prilikom ustanovljenja prava službenosti dužan da primeni načelo restrikcije i da službenost u korist povlasnog dobra ustanovi na način kojim se najmanje opterećuje poslužno dobro. Pravac službenosti prolaza koji je ustanovljen po pravnom osnovu održaja prostire se kroz središnju parcelu kompleksa nepokretnosti koje je kupio tuženi – protivtužilac, zbog ustanovljenog puta on ne može da koristi štalu koja je tu izgrađena pre korišćenja navedene trase, niti je u mogućnosti da uredi središnji deo svog placa, na koji način se smanjuje i tržišna vrednost centralnih parcela kompleksa. Pristupni put parceli tužioca – protivtuženog AA broj .., u svrhu eksploatacije drvne mase, moguć je i rubnim delovima parcela tuženog – protivtužioca, a po toj trasi do parcela tužilaca BB, VV i GG broj .. je službenost prolaza već izmeštena na osnovu pravnosnažne dopunske presude od 08.01.2019. godine. Stoga, drugostepeni sud je stanovišta da prvostepeni sud neosnovano odbija protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca za izmeštanje službenosti prolaza radi izvlačenja drva sa katastarske parcele tužioca – protivtuženog AA broj .., pošto su takvim odlučivanjem preko parcela tuženog – protivtužioca ustanovljene dve trase.

Pravilno je po oceni Vrhovnog suda drugostepeni sud primenio materijalno pravo, kada je preinačio prvostepenu presudu i usvojio protivtužbeni zahtev za izmeštanje službenosti prolaza i u odnosu na parcelu tužioca – protivtuženog AA broj .. KO ... .

Zakonom o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da se stvarna službenost zasniva, između ostalog, odlukom državnog organa i održajem (član 51.); da se odlukom suda ili drugog državnog organa stvarna službenost ustanovljava kada vlasnik povlasnog dobra u celini ili delimično ne može da koristi dobro, bez odgovarajućeg korišćenja poslužnog dobra, kao i u drugim slučajevima određenim zakonom (član 53. stav 1.); da se službenost na osnovu odluke suda stiče danom pravnosnažnosti odluke, ako zakonom nije drukčije određeno (član 53. stav 2.); da se stvarna službenost vrši na način kojim se najmanje opterećuje poslužno dobro (član 50. stav 1.).

Činjenica da su pravni prethodnici tužilaca – protivtuženih, odnosno tužioci – protivtuženi više decenija do asfaltnog puta nesmetano koristili prolaz preko katastarskih parcela broj .. i .., što je i utvrđeno presudom od 06.08.2012. godine, nije smetnja za izmeštanje službenosti, u situaciji kada je tuženi – protivtužilac 2000. godine postao vlasnik kompleksa parcela poljoprivrednog zemljišta na ovom lokalitetu. Pošto utvrđena službenost njemu otežava korišćenje nepokretnosti i smanjuje njihovu tržišnu vrednost, a sa povlasne parcele tužioca se do asfaltnog puta može doći i drugom trasom, koja je utvrđena od strane veštaka i na koji način se manje opterećuje poslužno dobro, ispunjeni su zakonom propisani uslovi za premeštanje pravca stvarne službenosti.

Drugostepeni sud je rešenjem od 01.06.2023. godine, saglasno članu 362 ZPP izvršio ispravljanje izreke pobijane presude u delu označavanja pravca prostiranja službenosti puta, u skladu sa sadržinom postavljenog tužbenog zahteva i razlozima na kojima je ta odluka zasnovana, pa nakon ispravljanja presude nisu prihvatljivi navodi u reviziji da se opisanom trasom ne može stići do povlasne parcele tužioca – protivtuženog broj .. KO ... .

Pošto je tuženi – protivtužilac postigao uspeh u žalbenom postupku, pravilno je odlučeno i o troškovima tog postupka, na osnovu odredbi članova 165. stav 2. i 154. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić