Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je prema prepisu lista nepokretnosti br. .. k.o. ... upisan kao vlasnik nepokretnosti – parcele br. .., voćnjak prve klase, poljoprivredno zemljište površine 1101 m2. Parcela je nastala preparcelacijom nekadašnje parcele br. .. k.o. ..., kao i parcele od broja .. do broja .., koje su u zknj. ulošku br. .. bile upisane kao voćnjak u vlasništvu tužioca. Tužilac je otuđio neke od novonastalih parcela, dok parcelu .. nije prometovao. Prema Planu generalne regulacije naseljenog mesta ... („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 27/15) parcela br. .. predstavlja javno građevinsko zemljište, parcelu izdvojenu za javnu saobraćajnu površinu, regulaciju ulice ... . Parcela predstavlja deo ulice ... u naselju ... i na njoj nije predviđena izgradnja objekata. U prirodi, parcela je privedena nameni za saobraćajnu javnu površinu – ulicu i predstavlja u celosti deo ulice ... u ... . Ukupna površina parcele je 1101 m2. Ulica je asfaltirana i infrastrukturno opremljena uličnim vodnim, elektroenergetskim i gasnim instalacijama i mrežom elektronskih komunikacija i koristi se kao javna površina – put. Prema nalazu i mišljenju veštaka tržišna vrednost spornog zemljišta iznosi 52,62 evra po m2, odnosno 6.242,83 dinara po m2 na dan 05.10.2018. godine, a prema obaveštenju Poreske uprave Filijale Novi Sad II tržišna vrednost parcele je 43,36 evra po m2 ili 5.172,43 dinara po m2, odnosno 23.10.2017. godine. Upravni postupak eksproprijacije za predmetnu parcelu nije vođen, nije doneta odluka o oduzimanju zemljišta, niti o određivanju naknade za oduzeto zemljište i tužiocu nije isplaćena naknada za faktički oduzeto zemljište.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Naime, odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije između ostalog propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2).

Iz navedene ustavne odredbe proizilazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/2009... 145/2014) koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije naseljenog mesta ... („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 27/15), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr). Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013, 105/2014) propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.), a stavom 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju sporno zemljište, označeno kao katastarska parcela br. .. KO ..., na kojoj je tužilac vlasnik, urbanističkim planom je predviđeno za javnu i saobraćajnu površinu, i planirano je za regulaciju ulice ... u naselju ... . U situaciji kada zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Stoga je tuženi imao obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini ekspropriše od tužioca, radi njegovog privođenja nameni predviđenoj urbanističkim planom i da za isto isplati odgovarajuću naknadu.

Predmetno zemljište je faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima). Na taj način izvršena je tzv. faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Saglasno navedenom, kada je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilac kao vlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Stoga su pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženog da isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, koju su utvrdili prema tržišnoj vrednosti ove parcele na dan 05.10.2018. godine od 6.242,83 dinara po 1m2, prema a prema nalazu i mišljenju veštaka, te je nakanda za 1101 m2 kat.parc. br. .. KO ... ukupno 6.836.285,00 dinara koju je tuženi obavezan da plati tužiocu sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, bliže navedeno u izreci presude.

Pošto je nesumnjivo utvrđeno da se katastarska parcela .. KO ... koristi kao ulica, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Zbog toga navodi revizije da tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioca, i da je sporno zemljište određeno za javnu - saobraćajnu površinu planskim aktom koji je donet posle formiranja i izgradnje ulice, i tako prihvaćeno zatečeno stanje kako bi se omogućila legalizacija bespravno izgrađenih objekata, nemaju uticaja na pravilnost pobijane presude. Neosnovani su i revizijski navodi da sudovi nisu vodili računa o odredbi člana 122. Zakona o obligacionim odnosima, s obzirom da tužilac nije uz zahtev za isplatu novčane naknade postavio i zahtev za utvrđenje prava javne svojine u korist tuženog. Naime, nije postojala smetnja da tuženi u ovoj parnici podnese protivtužbu sa zahtevom za utvrđenje prava javne svojine, a to i inače može učiniti u svako doba u posebnom postupku.

Imajući izloženo u vidu, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalog prava – odredbe člana 42. Zakona o eksproprijaciji, dosudili naknadu za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti.

Navodima revizije tuđženog neosnovano se pobijaju nižestepene presude zbog pogrešne primene materijalnog prava. Na utvrđeno činjenično stanje pravilno je primenjeno materijalno pravo, a odluke sudova su sveobuhvatno obrazložene detaljnim i valjanim razlozima koje u svemu prihvata revizijski sud.

O troškovima postupka odlučeno je pravilnom primenom članova 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić