Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne konkretizuju druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti po članu 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilji je rešenjem Privrednog suda u Beogradu R4 St 326/22 od 21.03.2022. godine utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku u predmetu tog suda St 268/12 i naloženo stečajnom sudiji da preduzme neophodne mere kako bi se unovčila stečajna masa stečajnog dužnika. Prema sadržini tog rešenja tužilji je u stečajnom postupku koji se vodi nad „Navip“ a.d. Zemun, zaključkom od 17.12.2013. godine priznato potraživanje iz radnog odnosa od 36.300,00 dinara, od čega joj nije namiren iznos čiju isplatu zahteva u ovoj parnici. Kapital stečajnog dužnika privatizovan je 2005. godine.

Sa polazištem na ovako utvrđene činjenice nižestepeni sudovi usvajaju postavljeni tužbeni zahtev za naknadu štete s pozivom na odredbe članova 1, 2, 3, 22. i 31. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku („Službeni glasnik RS“ br. 40/2015 i 92/2023), te članova 154, 155, 172. i 185. Zakona o obligacionim odnosima. Sudovi su stanovišta da tužilja osnovano zahteva naknadu štete pošto potraživanje proizilazi iz radnog odnosa, stečajni dužnik je osnovan kao društveno preduzeće rešenjem Vlade NR Srbije od 06.04.1950. godine, pa činjenica da je njegov kapital privatizovan 2005. godine ne isključuje obavezu tužene države da nadoknadi štetu u situaciji kada je utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku, a poslodavac tužilje nije imao dovoljan stepen institucionalne i radne samostalnosti u odnosu na državu.

Po stanovištu Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su nepravilno primenili materijalno pravo, zbog čega je izostalo utvrđenje svih bitnih činjenica.

Na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 02.11.2018. godine donet je Zaključak o odgovornosti Republike Srbije za naknadu materijalne štete nastale zbog neizvršenja pravnosnažnih sudskih odluka, koji je dopunjen na sednici održanoj 27.09.2019. godine. Po ovom zaključku, Republika Srbija odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih i izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa, koja su bez njihove krivice ostala neizvršena i u postupku stečaja vođenim nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku. U pogledu izvršnih dužnika koji ne spadaju u napred navedenu kategoriju, već se radi o fizičkim licima ili pravnim licima koja nisu osnovana na bazi društvenog ili državnog kapitala, svakako je nužno utvrđivati uzročno-posledičnu vezu između povrede prava na suđenje u razumnom roku i nenaplaćenog potraživanja, te utvrđivati da je upravo isključivi razlog nemogućnosti naplate tih potraživanja neadekvatno postupanje suda. Nužno je dokazati da je dužnik u trenutku pokretanja postupka za naplatu imao dovoljno novčanih sredstava u imovini i da je poštujući redosled isplate mogao da se naplati da je sud efikasno postupao i preduzimao delotvorne radnje u cilju naplate propisane odgovarajućim zakonom o izvršenju.

Polazeći od napred navedenog Zaključka koji je donet u svrhu ujednačavanja sudske prakse, a koji predviđa pod kojim uslovima postoji objektivna odgovornost države za naknadu štete, prvostepeni sud je propustio da utvrdi u kom vremenskom periodu je nastalo nenamireno potraživanje tužilje iz radnog odnosa, koje je predmet ove parnice. Pošto stečajni dužnik više nije subjekat koji posluje društvenim ili državnim kapitalom, relevantno je da li su potraživanja iz radnog odnosa nastala pre nego što je izvršena prodaja društvenog kapitala ili nakon toga. Po napred pomenutom Zaključku, država nakon privatizacije društvenog kapitala odgovara po opštim pravilima o deliktnoj građanskoj odgovornosti, pa za slučaj da potraživanje potiče iz perioda nakon privatizacije, neophodno je utvrđenje da li sporna šteta stoji u uzročno-posledičnoj vezi sa utvrđenom povredom prava na suđenje u razumnom roku.

U ponovljenom postupku, prvostepeni sud će ponovo odlučiti o troškovima celog postupka u smislu člana 165. stav 3. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković