.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 1821/2018
05.03.2020. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Jelene Borovac i Dragane Marinković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Miroslav Rajković, advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., VV iz ... i GG iz .., koje zastupa punomoćnik Vesna Veljović Janković, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3612/16 od 09.11.2017. godine, u sednici održanoj 05.03.2020. godine, doneo je
P R E S U D U
PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 3612/16 od 09.11.2017. godine, tako što se odbija kao neosnovana žalba tuženih i potvrđuje presuda Osnovnog suda u Ubu P 371/15 od 17.02.2016. godine.
OBAVEZUJU SE tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove drugostepenog i revizijskog postupka u iznosu od 38.400,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema ove presude.
ODBIJA SE zahtev tuženih za naknadu troškova povodom odgovora na reviziju.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Ubu P 371/15 od 17.02.2016. godine, stavom prvim izreke utvrđeno je da je tužilac stekao pravo svojine na kp.br. .. šuma 4. klase u površini od 0.11,02 ha iz LN br. .. KO ..., što su tuženi dužni priznati i trpeti da tužilac po osnovu ove presude upiše svoje pravo sa celinom u javnim knjigama, a ubuduće da mu omoguće nesmetano korišćenje navedene parcele. Stavom drugim izreke obavezani su tuženi da tužiocu naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 119.200 dinara.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3612/16 od 09.11.2017. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda, tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi da je tužilac stekao pravo svojine na kp.br. .., šuma 4. klase, površine 0.11,02 ha, upisana u list nepokretnosti broj .. KO ..., što su tuženi dužni da priznaju i trpe da tužilac po osnovu presude upiše to pravo u javnim knjigama, a ubuduće da mu omoguće nesmetano korišćenje navedene parcele, kao neosnovan. Stavom drugim izreke preinačeno je rešenje o troškovima postupka iz drugog stava izreke prvostepene presude, tako što je tužilac obavezan da tuženima na ime naknade troškova prvostepenog postupka solidarno isplati iznos od 182.900 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja do konačne isplate. Stavom trećim izreke obavezan je tužilac da tuženima na ime naknade troškova drugostepenog postupka solidarno isplati iznos od 65.800 dinara. Stavom četvrtim izreke odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja sa pozivom na odredbu člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP. Tuženi su podneli odgovor na reviziju i istakli zahtev za naknadu troškova povodom odgovora na reviziju. Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 55/14) i utvrdio da je revizija osnovana. U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovano se revizijom ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, učinjenu u postupku pred drugostepenim sudom, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili pogrešne primene neke od odredaba tog zakona.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju kat. parcele broj .. i .. (stari premer), u zemljišnim knjigama u ZKUL broj .. KO ..., bile su upisane kao suvlasništvo pravnih prethodnika tužioca, majke DD i strica ĐĐ, sa udelima od po 1/2 idealnog dela. U toku 1958. godine urađena je obnova premera za KO ... i tom prilikom je formirana jedinstvena kp.br. .. (novi premer), kada su delovi navedenih kp.br. .. i .. KO ..., koji predstavljaju sporno zemljište, pripojeni toj novoformiranoj parceli (kp.br. ..) na kojoj je tada, kao posednik upisan pravni prethodnik tuženih EE. Zatim je kat. parcela broj .. KO ... 16.09.1976. godine, podeljena na kp.br. .., .. i .., po spisku promena broj .., a po zahtevu za eksproprijaciju za potrebe RB „Kolubara“ ... . Tom prilikom promenjena je kultura sporne parcele broj .. KO ... iz njive u šumu, a cepanje parcele broj .. po spisku promena .., nije sprovedeno u zemljišnoj knjizi. Tako nastala sporna kp.br. .. KO ..., na kojoj su sada u Ln. br. .. KO ..., kao suvlasnici sa po 1/2 idealnog dela, upisani tuženi VV i BB, odgovara delovima kp.br. .. i .. KO ... (stari premer), dok kp.br. .. i .. odgovaraju delu kp. br. .. KO ... (stari premer), koja je u Ln. br. .. KO ... bila upisana, kao vlasništvo pravnog prethodnika tuženih EE. Pravnosnažnim rešenjem Sreskog suda u Ubu P 713/60 od 19.03.1961. godine, utvrđeno je da je u toj parnici tuženi EE (pravni prethodnik tuženih) dana 13.12.1959. godine, smetao tužioca ŽŽ u posedu njegovih nepokretnosti i to kp.br. .. i .. KO ..., na taj način što je na zapadnoj strani kp.br. .. na granici između iste i kp.br. .. KO ..., vlasništvo tuženog, na dužini od oko 120 metara raskopao breg, tako da je usled toga, slobodan put vodi iz parcele tuženog u navedene parcele tužioca, te je tuženom naređeno da se ubuduće uzdržava od ovakvog smetanja poseda. Predmetna parcela br. .. nije bila predmet nasleđivanja po rešenju Opštinskog suda u Ubu O 10/08 od 20.02.2008. godine, kojim je tužilac oglašen za naslednika na zaostavštini svoje majke pok. DD, već je pored ostalih, predmet nasleđivanja bila kp.br. .. i .. KO ..., koje su formirane od preostalih delova parcela broj .. i .. KO ... (stari premer), nakon obnove premera 1958. godine. Od osnivanja zemljišnih knjiga, pa do njihovog gašenja (stupanjem na snagu jedinstvene evidencije nepokretnosti), navedene parcele broj .. i .. KO ... (stari premer) bile su upisane kao svojina tužiočevih pravnih prethodnika i držaoci predmetne parcele uvek su bili tužilac, odnosno njegovi pravni prethodnici, ponašajući se u odnosu na istu kao vlasnici, vršeći seču stabala, za razliku od sporadičnog ulaska tuženih u parcelu, radi odsecanja drveća za motke ili sakupljanja polomljenog granja. Ugovorom o kuporodaji Ov ../2012 od 17.08.2012. godine, tuženi VV i BB prodali su tuženom GG predmetnu kp.br. .. KO .... a tužilac je neposredno pre početka ove parnice nudio tuženom VV iznos od 600 evra za kupovinu spornog zemljišta sa stablima, koji je tada odgovorio da ne može prodati parcelu ako pripada GG. U postupku formiranja jedinstvenog premera nepokretnosti, stranke nisu pozivane, povodom predmetne nepokretnosti.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da su tuženi VV i BB, bez pravnog osnova upisani u javnim knjigama, kao vlasnici predmetne kp.br. .. u listu nepokretnosti broj .. KO ..., koja po starom premeru odgovara delovima kp.br. .. i .. KO ..., a koje su od osnivanja zemljišnih knjiga pa do njihovog gašenja (stupanjem na snagu jedinstvene evidencije nepokretnosti), bile upisane kao svojina tužiočevih pravnih prethodnika. Činjenica upisa tuženih i njihovih pravnih prethodnika, kao držalaca odnosno vlasnika, ne vodi gubitku prava svojine tužiočevih pravnih prethodnika, niti može biti osnov sticanja prava svojine tuženih, odnosno njihovih pravnih prethodnika, naročito kod utvrđene činjenice da su držaoci predmetne nepokretnosti bili tužilac i njegovi pravni prethodnici, sa takvim kvalitetom državine koju manifestuje vlasnik prema nepokretnosti, što nije slučaj sa tuženima.
Drugostepeni sud je pobijanom presudom preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev, sa obrazloženjem da se tužilac ne može smatrati zakonitim i savesnim držaocem predmetne parcele, jer nije postojao pravni osnov državine, s obzirom da ista nije obuhvaćena ostavinskim rešenjem Opštinskog suda u Ubu O.br. ../08 od 20.02.2008. godine, kojim je raspravljanja zaostavština njegove majke, sada pok. DD i tužilac oglašen za naslednika, a sa druge strane ne može se smatrati ni savesnim držaocem, jer su od obnove premera 1958. godine, kada je formirana kp.br. .. (kasnije deljena na kp.br. .., .. - sporna parcela i ..), kao posednici, odnosno vlasnici istih bili upisani EE, pravni prethodnik tuženih, a potom i tuženi BB i VV. Osim toga tužilac, niti njegovi pravni prethodnici nisu vodili upravni postupak u vezi neslaganja sa utvrđenim granicama, nakon obnove premera 1958. godine, iako je pravni prethodnik tuženih upisan kao posednik sporne parcele, pa po nalaženju drugostepenog suda nisu bili ispunjeni uslovi iz člana 28. u vezi sa članom 72. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa za sticanje prava svojine održajem jer je osim državine stvari potrebno da državina bude kvalifikovana, odnosno savesna i zakonita kod redovnog održaja ili samo savesna kod vanrednog održaja. Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište drugostepenog suda je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava.
Odredbom člana 20. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem, a članom 36. da se pravo svojine na stvar stiče nasleđivanjem u trenutku otvaranja nasleđa na imovini umrlog, ako zakonom nije drukčije određeno. Po članu 212. stav 1. Zakona o nasleđivanju, zaostavština prelazi po sili zakona na ostaviočeve naslednike u trenutku njegove smrti, a zakonska je pretpostavka o nasledniku kao držaocu od trenutka otvaranja nasleđa (smrti ostavioca) po članu 73. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, bez obzira na to kada je stekao faktičku vlast na stvari.
Odredbom člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, propisano je da savestan i zakonit držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom deset godina. Savestan držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 20 godina (stav 4). Naslednik postaje savestan držalac od trenutka otvaranja nasleđa i u slučaju kada je ostavilac bio nesavestan držalac, a naslednik to nije znao niti je mogao znati, a vreme za održaj počinje teći od trenutka otvaranja nasleđa (stav 5). U vreme potrebno za održaj uračunava se i vreme za koje su prethodnici sadašnjeg držaoca držali stvar, kao savesni i zakoniti držaoci, odnosno kao savesni držaoci (član 30. stav 2. tog zakona).
Prema članu 72. istog zakona, državina je zakonita ako se zasniva na punovažnom pravnom osnovu koji je potreban za sticanje prava svojine i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja. Državina je savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova. Savesnost državine se pretpostavlja.
Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, u kontekstu navedenog materijalnog prava, Vrhovni kasacioni sud nalazi, da je pravilno prvostepeni sud usvojio tužbeni zahtev. Pobijana presuda, kojom je preinačena prvostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev tužioca, u suštini se zasniva na dva razloga – da se tužilac ne može smatrati zakonitim i savesnim držaocem predmetne parcele, jer predmetna parcela nije obuhvaćena ostavinskim rešenjem, kojim je tužilac oglašen za naslednika na zaostavštini svoje majke, pa zato nema pravni osnov državine, zbog čega nema zakonitu državinu, a sa druge strane tužilac se ne može smatrati savesnim držaocem, jer su od obnove premera 1958. godine, kada je formirana kp.br. ..(kasnije podeljena i na spornu parcelu ..) kao posednici, odnosno vlasnici bili upisani pravni prethodnik tuženih EE, a potom i tuženi BB i VV, pri čemu tužilac ni njegovi pravni prethodnici, nakon obnove premera 1958. godine, nisu osporavali u upravnom postupku, neslaganje sa utvrđenim granicama.
Po nalaženju revizijskog suda, ukoliko bi se savesnost državine cenila samo na osnovu činjenice da su treća lica, a ne držalac, upisana u javnim knjigama o nepokretnostima kao posednici, odnosno vlasnici nepokretnosti, kako to zaključuje drugostepeni sud, institut sticanja prava svojine vanrednim održajem ne bi bio moguć, jer se po prirodi stvari postupak za utvrđenje prava svojine po osnovu održaja vodi kako bi se držaocu stvari omogućio upis prava svojine na nepokretnosti, koju drži u svom posedu, a na kojoj je drugo lice upisano kao vlasnik u javnim knjigama. To proizilazi iz pravila o vanrednom održaju (član 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa). Savestan je onaj držalac nepokretnosti koji opravdano veruje da je njen vlasnik, jer smatra da postoji zakoniti osnov za sticanje svojine na nepokretnosti, što je u konkretnom slučaju nasleđe od prethodnog vlasnika (član 36. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa), te da držalac nije znao niti je prema okolnostima slučaja mogao znati da nepokretnost koju drži nije njegova. S obzirom da u smislu člana 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, nesavesna državina postoji onda kad držalac zna ili prema okolnostima može da zna, da nema pravo da stvar drži, to činjenica da tužilac, niti njegovi pravni prethodnici nisu vodili upravni postupak u vezi neslaganja sa utvrđenim granicama, nakon obnove premera 1958. godine, iako je pravni prethodnik tuženih upisan kao posednik sporne parcele, u materijalno pravnom smislu nema značaj nesavesnosti državine, sa stanovišta pravila o održaju. Promene izvršene obnovom premera 1958. godine, ne mogu biti osnov za prestanak prava svojine tužiočevih pravnih prethodnika, niti osnov za sticanje prava svojine pravnog prethodnika tuženih (član 45. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa), naročito kod utvrđene činjenice da je sporna nepokretnost ostala u posedu pravnih prethodnika tužioca.
Pravilno je odlučeno i o troškovima prvostepenog postupka primenom člana 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.
Tužilac je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu člana 165. stav 2, u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, pripadaju traženi troškovi za zastupanje od strane advokata na 2 održana ročišta pred drugostepenim sudom po 7.500,00 dinara, kao i 12.000,00 dinara za sastav revizije i na ime sudske takse za reviziju i revizijsku odluku po 5.700,00 a što sve ukupno iznosi 38.400,00 dinara. Troškovi su odmereni prema opredeljenom zahtevu za naknadu troškova i važećoj Tarifi o nagradama i naknadi troškova za rad advokata i Taksenoj tarifi iz Zakona o sudskim taksama.
Zahtev tuženih za naknadu troškova povodom odgovora na reviziju je odbijen na osnovu člana 154. stav 1. ZPP, jer se ne radi o troškovima potrebnim za vođenje ove parnice.
Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.
Predsednik veća – sudija
Zvezdana Lutovac, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
