U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Branke Dražić i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Goran Atanasković, advokat iz ..., protiv tuženih „Central Investment“ doo Novi Beograd, „Vojvođanska banka“ ad Novi Sad, čiji je punomoćnik Nemanja Aleksić, advokat iz ... i „Uniqa“ životno osiguranje ado Beograd iz Novog Beograda, radi predaje stvari i naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3726/20 od 15.10.2020. godine, u sednici veća održanoj 20.07.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3726/20 od 15.10.2020. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženih „Vojvođanska banka“ ad Novi Sad i „Uniqa“ životno osiguranje ado Beograd za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 420/15 od 05.02.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijen je osnovni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu solidarno predaju u svojinu i državinu poslovni prostor – lokal površine 55 m2 u prizemlju u poslovnom objektu „BB“ u Beogradu na uglu ulice ... broj .., ranije ulica ... i ... broj .., ranije ulica ... na KP br. .. KO ..., LN .., kao neosnovan; stavom drugim izreke, odbijen je eventualni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu solidarno na ime naknade štete zbog neisporučivanja lokala isplate iznos od 450.000 evra u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate sa kamatom po stopi koju određuje Evropska centralna banka za evro sve u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate, kao neosnovan; stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka, kao neosnovan; stavom četvrtim izreke, obavezan je tužilac da tuženom „Central Investment“ doo Novi Beograd na ime troškova parničnog postpuka isplati iznos od 815.250,00 dinara; stavom petim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj „Vojvođanskoj banci“ ad Novi Sad na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 330.000,00 dinara i stavom šestim izreke, obavezan je tužilac da tuženom „Uniqa“ životno osiguranje ado Beograd na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 97.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3726/20 od 15.10.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca i tužene „Vojvođanska banka“ ad Novi Sad i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 420/15 od 05.02.2020. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda P 420/15 od 12.05.2020. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužene „Vojvođanska banka“ ad Novi Sad za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugostepenom postupku, tužilac je blagovremeno preko punomoćnika izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br: 72/11, ... 18/20), Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. stav 1. ZPP zbog kojih se revizija može izjaviti. U postupku po žalbi drugostepeni sud nije propustio da primeni niti je nepravilno primenio odredbe procesnog zakona, što je moglo biti od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Ugovorom o finansiranju i izgradnji poslovnog lokala od 21.09.1995. godine, zaključenim između investitora „Bankarskog platnog sistema“ dd iz Beograda i preduzeća „Kalkan“ doo kao suinvestitora ugovoreno je zajedničko finansiranje izgradnje poslovnog lokala u objektu u Beogradu na lokaciji ... broj .. i ... broj .. u ukupnoj površini od oko 2500 m2 sa garažom ukupne površine od oko 500 m2. Članom 2. ugovora konstatovano je da suinvestitor finansira izgradnju poslovnog lokala površine 55 m2 u prizemlju objekta i da je ugovoreni stepen dovršenosti – grubi građevinski radovi, obrađena fasada i zatvoreni otvori, a da investitor investira izgradnju ostalih površina, da je orijentacioni rok završetka gradnje objekta 30.03.1996. godine i da se investitor obavezuje da lokal iz člana 2. ugovora preda u posed suinvestitoru kao i da danom potpisivanja ugovora i izvršenjem obaveze suinvestitora, suinvestitor stiče pravo svojine na prostoru iz člana 2. ugovora. Ugovorom o kupoprodaji zaključenim 21.09.1995. godine preduzeće za inženjering, konsalting i marketing „Kalkan“ doo iz Zemuna kao investitor – prodavac prodaje AA iz ... 55 m2 poslovnog prostora – lokala u prizemlju poslovnog objekta u izgradnji na navedenoj lokaciji na KP br. .., .., .. i .. KO ... . Ugovor je zaključen saglasno rešenju o dodeli gradskog građevinskog zemljišta od 09.02.1994. godine Skupštine Opštine ... sa preduzećem „Balkanski platni sistem“ kao investitorom i saglasno ugovorom o zajedničkom finansiranju i izgradnji poslovnog objekta od 21.09.1995. godine sa investitorom i prodavcem kao suinvestitorom, ugovorena je jedinična cena od 2.300,00 dinara po m2, koja obuhvata troškove projektovanja, građenja i opremanja objekta, opremanje i uređenje zemljišta, kao i sve ostale troškove potrebne za završetak poslovnog prostora i objekta do novoa grubo izvedenih radova, te je rok za izgradnju 31.03.1996. godine. Ugovorom o kupoprodaji od 08.05.1998. godine preduzeće „Kalkan“ doo iz Beograda kao prodavac investitor prodaje „Cepter banci“ ad iz Beograda i „Cepter osiguranju“ ad iz Beograda kao kupcima poslovni objekat i podzemne garaže u izgradnji u Beogradu na predmetnoj lokaciji u bruto površini od 4124,13 m2, pri čemu je prodavac suinvestitor vlasnik idealnog dela nepokretnosti u površini od 285,80 m2, odnosno 6,93% sa odgovarajućim delom garaže i parkinga, a kupcima prenosi i pravo korišćenje gradskog građevinskog zemljišta radi završetka započete izgradnje poslovnog objekta i garaže. Zajedničkom izjavom broj 01/189 od 25.05.1998. godine AA, ovde tužilac i GP „Kalkan“ doo iz Beograda su se sporazumeli da je prema Ugovoru o kupoprodaji poslovnog prostora od 21.09.1995. godine, na osnovu neizvršenih ugovornih obaveza, odnosno nemogućnosti da se dovrši izgradnja prostora koji je bio predmet kupoprodaje, GP „Kalkan“ u obavezi da vrati AA do sada uložena sredstva, i to da je 18.05.1998. godine izvršena uplata 125.986,56 dinara u korist Opštine Budva, dana 18.05.1998. godine izvršena je nabavka građevinskog materijala za iznos od 31.160,00 dinara i da ovi iznosi odgovaraju ukupnom iznosu od 25.000 maraka po važećem kursu na dan uplate, i da je 20.05.1998. godine GP „Kalkan“ predao AA dodatni iznos od 30.000 nemačkih maraka u gotovom. Ugovorom o kupoprodaji od 08.05.1998. godine berzanski posrednik „Bankarski platni sistem“ ad iz Beograda kao prodavac – investitor prodaje „Cepter banci“ ad iz Beograda i „Cepter osiguranju“ ad iz Beograda, čiji su pravni sledbenici drugo i trećetuženi, kao kupcima poslovni objekat i podzemne garaže u izgradnji na uglu ulica ... broj .. i ... broj .. u bruto površine 4124,13 m2 i prenosi pravo korišćenja gradskog građevinskog zemljišta radi završetka započete izgradnje poslovnog objekta i garaže. Preduzeće „Central Investment“ doo Novi Beograd, čiji su pravni sledbenici drugo i trećetuženi, kao kupac zaključuje sa „Cepter bankom“ ad iz Beograda i „Cepter osiguranjem“ ad iz Beograda kao prodavcima Ugovor o kupoprodaji nepokretnosti Ov. br. 4605/06 dana 29.03.2006. godine, kojim kupuje poslovnu zgradu u izgradnji objekat „BB“ u površini od 4124,13 m2 i 680 m2 garažnog prostora na uglu ulica ... broj .. i ... broj .. . Pravnosnažnom presudom Trećeg opštinskog suda u Beogradu P 2978/2004 od 08.04.2008. godine utvrđeno je da ugovor pod Ov. br. 1976/98 od 02.07.1998. godine zaključen između „Bankarskog platnog sistema“ ad iz Beograda kao prodavca i „Cepter banke“ ad iz Beograda i „Cepter osiguranja“ ad iz Beograda kao kupca, čiji je predmet bio objekat „BB“ ne proizvodi pravno dejstvo u odnosu na tužioca AA. Tom presudom je utvrđeno da je tužilac AA vlasnik poslovnog prostora – lokala površine 55 m2 u prizemlju poslovnog objekta „BB“ u Beogradu na uglu ulica ... broj .. (ranije ulica ... i ... broj .. (ranije ulica ...) na KP br. .., .., .., .. KO ... . Rešenjem o upotrebnoj dozvoli broj 351.30-44/2011 od 26.05.2011. godine, izdatoj od nadležnog organa preduzeću „Central Investment“ doo Novi Beograd, odobrena je upotreba izvedenih radova na izgradnji poslovnog objekta u Ulici ... broj .. u Beogradu sa podzemnom garažom na navedenim KP, čija legalizacija je odobrena rešenjem Sekretarijata za poslove legalizacije objekata od 23.05.2011. godine. Tuženi „Central Investment“ doo Novi Beograd je upisan u list nepokretnosti broj .. KO ... kao vlasnik poslovne zgrade sa podzemnom garažom u Ulici ... broj .. na KP br. .. . Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka građevinske struke od 19.12.2016. godine, naknadnim pisanim izjašnjenjima i usmenim izjašnjenjima na ročištu pred prvostepenim sudom od 20.06.2018. godine, utvrđeno je da sporni lokal ne postoji u prizemlju predmetnog objekta i nikada faktički nije postojao i to do nivoa grubih građevinskih radova unutar lokala, a da tržišna vrednost lokala površine 55 m2 koji je trebalo da bude izgrađen, a koji ne postoji, iznosi 6.578.000,00 dinara.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da predmetni lokal nikada nije izgrađen i da isti ne postoji, pa se ne može izvršiti predaja u državinu lokala koji ne postoji; da je zajedničkom izjavom tužioca kao kupca i preduzeća GP „Kalkan“ kao prodavca broj 01/189 od 25.05.1998. godine u smislu člana 124. ZOO raskinut ugovor o kupoprodaji predmetnog lokala, te da su tužiocu kao kupcu vraćena uložena sredstva u kupovinu istog, zbog čega ni osnovni ni eventualni tužbeni zahtev tužioca nisu osnovani u smislu odredbe člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i člana 154. i 155. Zakona o obligacionim odnosima, pa je pravilnom primenom materijalnog prava u celosti odbijen tužbeni zahtev tužioca kao neosnovan.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da vlasnik može tužbom zahtevati od držaoca povraćaj individualno određene stvari (stav 1.); vlsnik mora dokazati da na stvari čiju povraćaj traži ima pravo svojine, kao i da se stvar nalazi u faktičkoj vlasti tuženog (stav 2.); pravo na podnošenje tužbe iz stava 1. ovog člana ne zastareva (stav 3.).

Cilj tužbe za povraćaj stvari u smislu odredbe člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa je predaja državine vlasniku, a osnov tužbe je pravo svojine tužioca na određenoj stvari. Dakle, osnovna pretpostavka za osnovanost zahteva za predaju državine stvari na kojoj se ostvaruje faktička vlast je da ista postoji i da je individualno određena.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predmetni lokal ne postoji niti je ikada postojao – samo je po projektnoj dokumentaciji trebalo da se nalazi u prizemlju poslovnog objekta „BB“ na uglu ulica ... broj .. i ... broj .. u Beogradu, ali ni u projektnoj dokumentaciji nije bio precizno definisan ni odvojen od ostalog prostora. Zbog navedenog, tužbeni zahtev za predaju nepostojećeg lokala ne može biti usvojen, bez obzira na postojanje pravnosnažne presude Trećeg opštinskog suda u Beogradu P 2978/04 od 08.04.2008. godine, jer je ista neizvršiva, pa su revizijski navodi sa pozivom na navedenu presudu neosnovani i bez uticaja na drugačiju odluku suda.

Naime, po oceni ovog suda pravilno je utvrđenje nižestepenih sudova da je tužilac zaključio ugovor o kupoprodaji lokala u izgradnji kao buduće stvari koja će tek nastati, u smislu člana 458. stav 3. ZOO. Međutim, da bi takav ugovor proizveo pravno dejstvo, buduća stvar – lokal je morao biti izgrađen, što ovde nije slučaj. Upravo zbog nemogućnosti da dovrši izgradnju predmetnog lokala koji je bio predmet ugovora o kupoprodaji između tužioca i preduzeća „Kalkan“ i zbog neizvršenja ugovornih obaveza, tužilac kao kupac i tuženi GP „Kalkan“ doo iz Beograda kao prodavac su sačinili i potpisali zajedničku pisanu izjavu 25.05.1998. godine, kojom je prodavac vratio kupcu sva uložena sredstva po navedenom ugovoru za predmetni lokal, što je tužilac potvrdio u svom iskazu kada je saslušan kao stranka u postupku pred sudom na glavnoj raspravi održanoj 25.12.2002. godine, navodeći da su mu vraćena sva uložena sredstva za kupovinu predmetnog lokala u iznosu od 55.000 DM. Na navedeni način, ugovor o kupoprodaji lokala je raskinut u smislu odredbe člana 124. ZOO.

Iz navedenih razloga, ni po oceni Vrhovnog suda nisu ispunjeni uslovi za primenu odredbe člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, jer nije moguće vratiti u državinu stvar koja ne postoji niti je ikada postojala, pa je osnovni tužbeni zahtev pravilno odbijen kao neosnovan.

Neosnovavni su i revizijski navodi tužioca u odnosu na odbijajuću odluku o eventualnom tužbenom zahtevu, sa razloga koji su dati od nižestepenih sudova, a koje prihvata i ovaj sud – da šteta predstavlja umanjenje nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njenog povećanja (izmakla korist), kako je to propisano odredbom člana 155. ZOO, a da tužilac nema pravo na naknadu štete „zbog neisporučivanja lokala“ jer nije dokazao da je isti bilo kada posedovao, te da je sačinjavanjem navedene zajedničke izjave od 25.05.1998. godine prihvatio da mu se predmetni lokal ne može predati odnosno izgraditi, pa mu je izvršen povraćaj uplaćenih sredstava po osnovu kupoprodajne cene za isti. Dakle, tužilac nije dokazao osnovanost eventualnog tužbenog zahteva u smislu člana 154. i 155. ZOO, pa su o istom nižestepeni sudovi odlučili pravilnom primenom materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka doneta shodno članu 153, 154. i 163. ZPP.

Kako se revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, Vrhovni sud je reviziju tužioca odbio kao neosnovanu i odlučio kao u stavu prvom izreke ove presude, primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP.

Troškovi odgovora na reviziju ne predstavljaju potrebne troškove radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke presude.

Predsednik veća-sudija,

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić