Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“ Beograd, čiji je punomoćnik Branislav Popovac, advokat iz ..., radi određivanje naknade za eksproprisane nepokretnosti, odlučujući o reviziji protivnika predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 1950/22 od 22.09.2022. godine, u sednici održanoj 04.05.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

ODBIJA SE kao neosnovana revizija protivnika predlagača izjavljena protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 1950/22 od 22.09.2022. godine.

ODBIJA SE zahtev predlagača za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Osnovnog suda u Valjevu R1 71/21 od 28.02.2022. godine, stavom prvim izreke, određena je novčana naknada za eksproprisano zemljište i to: katastarske parcele br. .. površine 0.23.25 ha, br. .. površine 0.03.77 ha, br. .. površine 0.00.15 ha, br. .. površine 0.24.62 ha, br. .. povšine 0.04.19 ha, br. .. površine 0.25.59 ha, br. .. površine 0.07.56 ha, br. .. površine 0.00.67 ha i br. .. površine 0.01.75 ha, sve upisane u LN br. .. KO ..., za koje je predlagaču priznato pravo na novčanu naknadu rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva, Odeljenje za imovinske poslove i opštu upravu br. 465-31/2021-08 od 04.02.2021. godine, po ceni: od 2.200,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .., .. i ..), od 2.300,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. ..), od 2.400,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .. i ..) i od 2.500,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .., .. i ..), što za površinu ovih parcela predlagača iznosi 21.282.200,00 dinara. Stavom drugim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču, kao suvlasniku sa obimom udela od ½, na ime navedene novčane naknade plati iznos od 10.641.100,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 28.02.2022. godine do isplate. Stavom trećim izreke, određena je novčana naknada za biljne kulture na eksproprisanim parcelama upisanim u LN br. .. KO ..., po proceni Gradskog zavoda za veštačenje Beograd od 01.03.2021. godine, u iznosu od 90.149,29 dinara. Stavom četvrtim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime novčane naknade za biljne kulture na predmetnim eksproprisanim parcelama, na ime suvlasničkog udela od ½, isplati iznos od 90.149,29 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 28.02.2022. godine do isplate. Stavom petim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču naknadi troškove postupka u iznosu od 265.000,00 dinara.

Rešenjem Višeg suda u Valjevu Gž 1950/22 od 22.09.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba protivnika predlagača i potvrđeno prvostepeno rešenje.

Protiv pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, protivnik predlagača je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu troškova odgovora na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijano rešenje primenom člana 408. u vezi člana 420. stav 6. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, 72/11... 18/20) i člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku – ZVP, pa je našao da revizija nije osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su pravnosnažnim rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva, Odeljenje za imovinske poslove i opštu upravu od 04.02.2021. godine eksproprisane kat. parcele i to: br. .. površine 0.23.25 ha, br. .. površine 0.03.77 ha, br. .. površine 0.00.15 ha, br. .. površine 0.24.62 ha, br. .. povšine 0.04.19 ha, br. .. površine 0.25.59 ha, br. .. površine 0.07.56 ha, br. .. površine 0.00.67 ha i br. .. površine 0.01.75 ha, sve upisane u LN br. .. KO ... na kojima je on suvlasnik sa udelom od 1/2 delova, sa zasadima, u korist protivnika predlagača za potrebe izgradnje državnog puta, a na osnovu rešenja Vlade Republike Srbije od 28.05.2020. godine, kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju i administrativni prenos nepokretnosti u skladu sa Prostornim planom područja za posebne namene. Uredbom Vlade RS o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Auto putem E-763 Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega) objavljenom u „Sl. glasniku RS“, br.2/20 koja je stupila na snagu 15.01.2020. godine, obuhvaćene su i predmetne katastarske parcele radi izgradnje ovog državnog puta. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o određivanju pripadajuće novčane naknade za eksproprisane nepokretnosti, s tim što je visina naknade za biljne zasade na eksproprisanim katastarskim parcelama upisanim u LN br. .. KO ... utvrđena u iznosu od 90.149,29 dinara na osnovu ponude date u postupku sporazumnog određivanja naknade, po proceni Gradskog zavoda za veštačenje od 01.03.2021. godine, koji je prihvaćen od strane učesnika ovog vanparničnog postupka.

Prema izveštaju Poreske uprave - Odeljenje Valjevo, procenjena je prosečna tržišna vrednost navedenih kat. parcela kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara po 1 m2, dok procenjena prosečna tržišna vrednost istih tretirana kao građevinsko zemljište, data na osnovu osnovice za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava iz pravnosnažnih rešenja ove Poreske uprave iznosi 2.500,00 dinara po 1 m2. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od i njegovog izjašnjenja na ročištu, utvrđeno je da tržišna vrednost eksproprisanih kat. parcela kao građevinskog zemljišta iznosi: 2.200,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .., .. i ..), 2.300,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. ..), 2.400,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .. i ..) i 2.500,00 dinara po 1 m2 (za kat.parc. br. .., .. i ..), što srazmerno suvlasničkom udelu predlagača iznosi ukupno 10.641.100,00 dinara. Pri utvrđivanju ove tržišne vrednosti sudski veštak je imao u vidu lokaciju, konfiguraciju terena, položaj i namenu parcela, kao i da su navedene katastarske parcele već privedene nameni, da je u njigovooj neposrednoj blizini izvedena infrastruktura, da je vrednost građevinskog zemljišta južno od reke Krivošije 2.500,00 dinara po m2, a severno od reke 1.200,00 dinara po m2.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je protivnik predlagača kao korisnik eksproprijacije u obavezi da predlagaču isplati odgovarajuće novčane naknade i to za biljne kulture u iznosu utvrđenom nalazom i mišljenjem Gradskog zavoda za veštačenje i tržišnu vrednost za eksproprisane kat. parcele (srazmerno njegovom suvlasničkom udelu) u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka koji se koristio komparativnom metodom uzimajući u obzir sve relevantne parametre, a s obzirom na to da Poreska uprava vrši samo procenu tržišne vrednosti.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Sl. glasnik RS“, br.53/95... 20/09 i 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drukčije propisano. Stavom 2. istog člana, propisano je da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Prema odredbi člana 41. stav 2. istog zakona, visina naknade u novcu za eksproprisanu nepokretnost određuje se po tržišnoj ceni prema okolnostima u vreme zaključenja sporazuma o visini naknade, odnosno u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi. Saglasno navedenom, procenu tržišne cene daje organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno Poreska uprava. Međutim, visina tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti može se utvrditi i na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore.

Svoje stanovište o tome da se naknada za eksproprisane kat. parcele utvrđuje u skladu sa stvarnim statusom tog zemljišta kao građevinskog zemljišta (a ne kao poljoprivrednog kako su iste upisane u katastru nepokretnosti) nižestepeni sudovi su zasnovali na činjenici da su stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 (opisane deonice) na osnovu citirane Uredbe koja je stupila na snagu dana 15.01.2020. godine, što znači pre eksproprijacije (na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa uprave Opštine Valjevo od 04.02.2021. godine) ove katastarske parcele promenile namenu i postale građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa zemljišta nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, to je zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog zakona proizlazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena.

Primenom navedenog materijalnog prava nižestepeni sudovi su zaključili da su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, ali da bez obzira na to, njihov vlasnik (ovde predlagač) ima pravo na odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Vrhovni kasacioni sud u potpunosti prihvata izloženo pravno stanovište nižestepenih sudova jer je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava. Osim toga, članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. istog zakona namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom, pa iz ovih zakonskih odredbi proizlazi da Prostorni plan područja posebne namene državnog puta prvog reda 1B, br. 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E 763) ima karakter planskog dokumenta. Tačkom 3.1 navedene Uredbe o utvrđivanju prostornog plana, područja posebne namene državnog puta 1B br. 27 predviđeno je da se istom formiraju građevinske parcele javne namene za izgradnju deonica državnog puta, raskrsnica i pratećih sadržaja. Sledom izloženog, a imajući u vidu da je odredbom člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji građevinsko zemljište definisano kao zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, navedeno zemljište je po sili zakona postalo građevinsko zemljište. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2).

Bez uticaja na drugačiju odluku su revizijski navodi protivnika predlagača da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Naime, ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu planskog dokumenta (koji ga je odredio kao građevinsko zemljište), te stoga vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, zbog čega je novčana naknada pravilno određena u skladu sa stvarnim statusom prema tržišnoj ceni građevinskog zemljišta, bez obzira što ta promena nije sprovedena i evidentirana u katastru.

U tom smislu su bez značaja odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje definišu pojam poljoprivrednog zemljišta. Naime, to što se poljoprivredno zemljište koje je u skladu sa posebnim zakonom određeno kao građevinsko zemljište do privođenja nameni može koristiti za poljoprivrednu proizvodnju u smislu člana 3. Zakona o poljoprivrednom zemljištu, ne utiče na zakonom promenjen status tog zemljišta na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji, zbog pravnog dejstva planskog dokumenta propisanog u članu 88. stav 9. istog zakona: da od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinsko zemljište, u skladu sa ovim zakonom.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke na osnovu člana 414. stav 1. u vezi člana 420. stav 6. ZPP, a shodno članu 30. stav 2. ZVP- a.

Vrhovni kasacioni sud je odbio zahtev predlagača za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju, s obzirom da nisu bili nužni za vođenje ove parnice, u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je u smislu odredbe člana 165. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić