U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji su punomoćnici Dragiša Radovanović i Ivan Maksimović, advokati iz ..., protiv tužene Opštine Kuršumlija, koju zastupa Opštinsko pravobranilaštvo, radi utvrđenja diskriminacije i naknade štete, odlučujući o reviziji tužilje, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1047/23 od 25.04.2023. godine, u sednici održanoj 20.09.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1047/23 od 25.04.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Prokuplju P 7/2022 od 18.01.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud utvrdi da je tužena diskriminatorski postupala prema njoj u postupku dodeljivanja novčane pomoći bivšim radnicima i poveriocima „propalih“ društvenih preduzeća na teritoriji Opštine Kuršumlija, koji poseduju pravnosnažne i izvršne sudske odluke ili utvrđena potraživanja kod privrednog suda ili obračun zarade i licima kojima je egzistencijalno ugrožen životni standard, prilikom odlučivanja o zahtevu tužilje podnetom preko punomoćnika 11.10.2019. godine, zavedenim kod tužene br. II- .., kao neosnovan. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud tuženu obaveže da joj na ime naknade materijalne štete isplati iznos od 700.000,00 dinara, a na ime nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede prava ličnosti (diskriminacija izražena kroz osećaj nepravde, neravnopravnosti i podređenosti), iznos od 120.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, počev od dana presuđenja. Stavom trećim izreke, tužilja je obavezana da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 87.750,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1047/23 od 25.04.2023. godine, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužilje i potvrđena presuda Višeg suda u Prokuplju P 7/22 od 18.01.2023. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom tužilja ukazuje na bitne povrede iz odredbe člana 374.stav 2.tačke 5.i 12. Zakona o parničnom postupku, međutim, te bitne povrede nisu razlog zbog kog revizija može da se izjavi na osnovu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena je 10.10.2019. godine donela Odluku o utvrđivanju programa prevazilaženja stanja izuzetno lošeg životnog standarda određenih kategorija stanovništva na teritoriji Opštine Kuršumlija i Program za prevazilaženje takvog stanja. Tim aktima tužene predviđeno je pravo na jednokratnu novčanu pomoć poveriocima u preduzećima u državnom vlasništvu, nad kojima se sprovodi postupak stečaja u trajanju dužem od tri godine i u kojima je, na osnovu podataka iz ekonomsko-finansijskog izveštaja, procenjeno da stečajni poverioci ne bi mogli da namire svoja potraživanja u iznosu većem od 5% ukupnog potraživanja. Pravo na jednokratnu novčanu pomoć, navedenim aktima, predviđeno je i za lica kojima je egzistencijalno ugrožen životni standard, a koja su evidentirana kod tužene u skladu sa kriterijumima Opštinskog veća Opštine Kuršumlija, za koje kriterijume je određeno da će biti utvrđeni posebnim aktom. Zaključkom Opštinskog veća Opštine Kuršumlija od 11.10.2019. godine, utvrđeno je pravo na dodelu jednokratne novčane pomoći, po kriterijumima utvrđenim u gore navedenim aktima tužene, poveriocima u sedam preduzeća u državnom vlasništvu i to: ''ŠIK Komerc Kuršumlija'' d.o.o., ''ŠIK Kopaonik kuhinje'' – u stečaju, ''ŠIK Kopaonik'' a.d. u stečaju, ''ŠIK Kopaonik lesonit'' d.o.o. u stečaju, ''ŠIK Kopaonik pilana'' d.o.o. u stečaju, ''ŠIK Kopaonik šperana'' d.o.o. Kuršumlija i ''Kopaonik – zaštita'' d.o.o. Kuršumlija. Ukupan broj korisnika jednokratne novčane pomoći na dan donošenja zaključka iznosio je 327 lica, a sastavni deo Zaključka činila je lista sa imenima lica i to bivših zaposlenih u navedenim preduzećima, koja je sastavljena na osnovu spiska pribavljenog od Agencije za licenciranje stečajnih upravnika RS, kao i bivših zaposlenih koji poseduju pravnosnažne presude po osnovu potraživanja, a nisu na spisku pribavljenom od Agencije. Tužilja je radila u preduzeću AD ''Modna konfekcija Kuršumlija'', koje je 2004.godine prestalo sa radom. Obratila se 11.10.2019. godine predsedniku Opštine Kuršumlije zahtevom za isplatu potraživanja ili novčane pomoći podnetim preko punomoćnika, advokata Ivana Maksimovića iz ... i priložila pravnosnažnu presudu Opštinskog suda u Kuršumliji P1 21/07 od 02.10.2007. godine, kojim je tužilji dosuđeno novčano potraživanje po osnovu neisplaćene zarade u odnosu na poslodavca AD ''Modna konfekcija'' Novi Beograd. Potraživanje po toj presudi tužilja nije naplatila, a o njenom zahtevu, zavedenom u Opštinskoj upravi tužene pod br. .. nije odlučeno. U ''Službenom listu Opštine Kuršumlija'', br. 35 od 27.12.2019. godine, objavljen je Zaključak Opštinskog veća Opštine Kuršumlija, od istog datuma, kojim je utvrđeno pravo na dodelu jednokratne novčane pomoći radi prevazilaženja izuzetno lošeg životnog standarda građana na teritoriji te Opštine, određenim kategorijama korisnika, među kojima su i lica koji su bivši zaposleni u preduzećima na teritoriji Opštine Kuršumlija, koja su nekada bilo u državnom vlasništvu, a poslovala sa državnim odnosno društvenim kapitalom, nad kojima je, u cilju namirenja poverilaca, pokretan ili je još uvek u toku jedan od postupaka reorganizacije navedenih u Zaključku. Određeni su predstavnici preduzeća, potencijalnih korisnika pomoći za pojedine privredne oblasti, kriterijumi za ostvarivanje prava i visina pomoći koja će se isplatiti licima koja ispunjavaju propisane uslove. Komisije su imale ovlašćenje da prijave i prikupe dokaze, sa obavezom da spiskove lica, sa potrebnom pratećom dokumentacijom, sačine najkasnije do 30.12.2019. godine i dostave Opštinskoj upravi tužene na dalju nadležnost, u cilju isplate sredstava. Komisija koja je formirana za delatnost u oblasti modne konfekcije dostavila je Opštinskoj upravi Kuršumlija spisak bivših zaposlenih u preduzeću ''Modna konfekcija'', koja ispunjavaju propisane kriterijume, na kome se ne nalazi tužilja koja je bila zaposlena u tom društvenom preduzeću do 2004. godine. Tužilja je pisarnici tužene podnela lično zahtev 26.12.2019. godine, koji nije razmatran.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužilje odbili, nalazeći da ona, u konkretnom slučaju, na osnovu Programa i Zaključka tužene od 11.10.2019. godine, nije imala pravo učešća u dodeli pomoći po propisanim kriterijumima, s obzirom da nije bila radnik i poverilac preduzeća obuhvaćenih tim aktima tužene, te se nije nalazila u uporedivoj ili bitno sličnoj situaciji sa zaposlenima u ranijim društvenim preduzećima koja su određena Odlukom Agencije za licenciranje stečajnih upravnika. U odnosu na Zaključak tužene od 27.12.2019. godine, tužilja nije priložila niti predložila dokaze na okolnost da njeni zahtevi za dodelu novčane pomoći, podneti tuženoj po tom Zaključku preko punomoćnika i lično, nisu uzeti u razmatranje od strane tužene zbog nekog ličnog svojstva tužilje ili njenog punomoćnika, koji je u njeno ime podneo zahtev, dok eventualne nepravilnosti i propusti u samoj organizaciji tužene u postupcima po podnetim zahtevima za dodelu pomoći nisu predmet ovog parničnog postupka.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Zakon o zabrani doskriminacije (''Službeni glasnik RS'', br. 22/2009, 59/2021), u odredbi člana 2., propisuje pojam diskriminacije tako što izrazi ''diskriminacija'' i ''diskriminatorsko postupanje'' označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lice ili grupe lica, kao i na članove njihvoih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva pretpostavljenim ličnim svojstvima na bilo kom osnovu (rasi, boji kože, precima,

4

državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijetnaciji, spolnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima). Na osnovu odredbe člana 15. istog Zakona, svako ima pravo na jednak pristup i jednaku zaštitu svojih prava pred sudovima i organima javne vlasti, a zabranjeno je diskriminatorsko postupanje službenog lica, odnosno odgovornog lica u organu javne vlasti u postupku zaštite prava lica pred sudovima i organima javne vlasti.

Na osnovu odredbe člana 22. Ustava Republike Srbije, pred Ustavom i zakonom su svi jednaki, svako ima pravo na jednaku zakonsku zaštitu bez diskriminacije i zabranjena je svaka diskriminacija, neposredna ili posredna po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Povreda bilo kog prava ličnosti, pa samim tim i vršenje diskriminacije u odnosu na neko lice ili grupu lica, uzrokuje nematerijalnu štetu, jer kod diskriminisanih lica izaziva osećaj nepravde, neravnopravnosti u odnosu na druge građane, a često i osećaj podređenosti ili osećaj građana nižeg reda, što kod njih izaziva duševne bolove, na osnovu čega su i ovlašćeni da pred sudom zahtevaju zaštitu od diskriminacije. Lica koja ukazuju da je u odnosu na njih izvršena diskriminacija, su dužni da pred sudom dokažu samo da su nejednako tretirani u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji, zbog nekog svog ličnog svojstva, dok je tužena, odnosno lica na čije se diskriminatorsko ponašanje tužbom ukazuje, dužna da dokaže postojanje objektivnog i opravdanog razloga za različitost u postupanju prema licima koja ukazuju da su diskriminisana. Dakle, za utvrđenje diskriminacije, odnosno diskriminatorskog postupanja potrebno je da se lice koje traži zaštitu nalazi u uporedivoj ili bitno sličnoj situaciji u odnosu na drugo lice u odnosu na koje smatra da je diskriminisano, da je pravljenje razlike neopravdano i da je vezano za neko lično svojstvo diskrimisanog lica. U suprotnom, diskriminacije nema, pa samim tim nema ni povrede prava ličnosti diskriminatorskim postuanjem.

U konkretnom slučaju tužilja na osnovu Programa i Zaključka tužene od 11.10.2019. godine, nije imala pravo učešća u dodeli pomoći po propisanim kriterijumima, jer nije bila radnik i poverilac preduzeća obuhvaćenih tim aktima tužene, što znači da nije bila u uporedivoj ili bitno sličnoj situaciji u odnosu na zaposlene u ranijim društvenim preduzećima koja su određena Odlukom Agencije za licenciranje stečajnih upravnika. U odnosu na Zaključak tužene od 27.12.2019. godine, tužilja je ukazivala na proceduralnu grešku u postupku organizacije rada nadležnih organa tužene koji zahteve lica koji su predati pisarnici, pa i njen zahtev, nisu dostavili komisijama za sačinjavanje spiskova, zbog čega zahtev tužilje uopšte nije razmatran. Međutim, ta proceduralna greška ne predstavlja akt diskriminacije, niti je tužilja dokazala da njen zahtev nije razmatran zbog nekog njenog ličnog svojstva, što je bitno određenje pojma diskriminacije. Zbog toga, tužilja neosnovano u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić