U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Biljane Dragojević, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA, iz ..., čiji je punomoćnik Dušan Đorđević, advokat iz ..., protiv tužene BB, iz ..., čiji je punomoćnik Danijel Mijatović, advokat iz ..., radi promene vršenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 452/18 od 26.09.2018. godine, u sednici održanoj 31.01.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 452/18 od 26.09.2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Petrovcu na Mlavi, Sudske jedinice u Žagubici P2 32/2018 od 03.07.2018. godine, odbijen je, kao neosnovan, zahtev tužioca kojim je tražio da mu se maloletni VV iz ..., rođen ... godine, poveri na negu, čuvanje i vaspitanje – samostalno vršenje roditeljskog prava, da se obaveže tužena da počev od dana podnošenja tužbe pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi, na ime doprinosa za izdržavanje svog maloletnog deteta VV, rođenog ... godine, mesečno plaća po 8.000,00 dinara, svakog 01. do 10. u mesecu na ruke zakonskom zastupniku ocu i da se na taj način promeni odluka o poveravanju maloletnog deteta određena presudom Osnovnog suda u Požarevcu, Sudske jedinice u Žagubici P2 970/12 od 25.03.2013. godine. Odbijen je, kao neosnovan eventualni zahtev tužioca kojim je tražio da roditeljsko pravo nad maloletnim detetom vrše zajednički roditelji, tužilac i tužena, tako što će dete radnim danom boraviti u domaćinstvu kod oca, a vikendom od petka do nedelje u domaćinstvu kod majke, polovinu školskog raspusta kod oca, a polovinu kod majke, u vreme krsne slave kod oca i majke, kada oni slave krsnu slavu, a u vreme verskih i državnih praznika naizmenično kod svakog roditelja i da se utvrdi da će prebivalište maloletnog deteta biti na adresi kod oca, zatim da se obaveže tužilac da počev od dana donošenja presude pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi, na ime doprinosa za izdržavanje maloletnog deteta plaća po 4.000,00 dinara mesečno svakog 01. do 10. u mesecu majci, te da se na taj način promeni odluka o poveravanju i o izdržavanju deteta određena presudom Osnovnog suda u Požarevcu, Sudske jedinice u Žagubici P2 970/12 od 25.03.2013. godine, kao i da svaka stranka snosi svoje troškove. Odbijen je, kao neosnovan zahtev tužioca kojim je tražio da se maloletno dete poveri na negu čuvanje i vaspitanje, samostalno vršenje roditeljskog prava ocu, da se obaveže tužena da počev od dana podnošenja tužbe pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi plaća na ime doprinosa za izdržavanje maloletnog deteta po 8.000,00 dinara mesečno, svakog 01. do 10. u mesecu na ruke zakonskom zastupniku ocu i da se na taj način promeni odluka o poveravanju i o izdržavanju deteta određena presudom Osnovnog suda u Požarevcu, Sudske jedinice u Žagubici P2 970/12 od 25.03.2013. godine. Odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 452/18 od 26.09.2018. godine, stavom prvim izreke, odbijene su žalbe stranaka, kao neosnovane i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijeni su kao neosnovani zahtevi stranaka za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeni izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. ZPP ("Službeni glasnik RS", br.72/11, 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje tužioca na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred drugostepenim sudom je neosnovano, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su bile u vanbračnoj zajednici do 2012. godine. Zajedničko maloletno dete stranaka VV rođen je ... godine. Tužena je napustila domaćinstvo u kome je živela sa tužiocem i njegovim roditeljima, zbog prisustva nasilja u porodici, a maloletno dete stranaka ostalo je da živi sa ocem i njegovim roditeljima. Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Požarevcu, Sudske jedinice u Žagubici P2 970/12 od 25.03.2013. godine maloletno dete stranaka povereno je majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. S obzirom na to da tužilac nije dozvoljavao održavanje ličnih odnosa između maloletnog deteta i tužene, pred Osnovnim sudom u Požarevcu, Sudskom jedinicom u Žagubici u predmetu P2 131/14, koji postupak je pokrenut po tužbi Centra za socijalni rad, Opštine ... i ...protiv ovde tužioca, zaključeno je poravnanje 25.11.2014. godine, kojim je utvrđeno da maloletno dete ima pravo da održava lične odnose sa svojom majkom i to najmanje jednom nedeljno i to nedeljom počev od 12,00 časova, u trajanju od najmanje jedan sat, a koje viđanje će se vršiti u stanu na adresi majke, tako što će tužilac maloletno dete odvoditi na adresu majke, gde će dete biti sa majkom, a nakon toga će dete preuzimati i vraćati u svoje domaćinstvo, što se od tada sprovodilo, tako da je tužena redovno viđala maloletno dete prema dogovorenim terminima. Po pravnosnažnosti napred navedene presude, kojom je zajedničko maloletno dete stranaka povereno tuženoj na samostalno vršenje roditeljskog prava, tužena je pokrenula postupak prinudnog izvršenja pred Osnovnim sudom u Požarevcu, Sudskom jedinicom u Žagubici, jer tužilac nije hteo da dobrovoljno izvrši istu, u kom postupku je tužiocu izrečeno više novčanih kazni, kao i kazna zatvora u trajanju od dva meseca. Kako tužilac i dalje nije hteo da dobrovoljno izvrši navedenu presudu, tužena je ponovo, 07.04.2017. godine, pokrenula postupak prinudnog izvršenja, prilikom sprovođenja izvršenja tužilac je sa članovima svoje porodice odbijao da preda dete tuženoj, da bi se na kraju saglasio i navedeno rešenje bilo sprovedeno posredstvom policijskih službenika i radnika Centra za socijalni rad ..., 14.11.2017. godine, kada je dete bez otpora pošlo sa majkom iz domaćinstva oca.

Tužena živi u ... sa novim vanbračnim partnerom, koji joj u svemu pruža podršku i sa kojim ima zajedničko dete, sada starosti ... godine. Nezaposlena je, njen vanbračni partner ima stalno zaposlenje i ostvaruje zaradu od 40.000,00 dinara i prihode kao ... 20.000,00 dinara, a uslovi kod njih omogućavaju nesmetan boravak maloletnog deteta kod tužene. Tužilac živi u zajedničkom domaćinstvu sa roditeljima i babom, koje domaćinstvo poseduje 12 hektara obradive zemlje, a kuća u kojoj tužilac živi opremljena je potrebnim pokućstvom i uredno je održavana. Zaposlen je u ..., na radnom mestu ... i ostvaruje mesečnu neto zaradu od 68.000,00 dinara.

Sud je postupajući u skladu sa članom 270. Porodičnog zakona, zatražio nalaz i stručno mišljenje od nadležnih organa starateljstva, Centra za socijalni rad Opštine ..., na čijem području živi tužena i Centra za socijalni radi Opštine ... i ..., na čijem području živi tužilac, i nakon neuspešnog pokušaja da usaglasi mišljenja ova dva organa starateljstva, sud je zatražio nalaz i mišljenje stručnog tima Instituta za mentalno zdravlje u ... . Institut za mentalno zdravlje u ... je u svom nalazu i stručnom mišljenju od 20.02.2017. godine, nakon sveobuhvatne opservacije stranaka i maloletnog deteta, naveo da otac ima očuvanu roditeljsku sposobnost i da je sposoban za vršenje roditeljskog prava, a u roditeljskoj ulozi ispoljava kapacitete da prepoznaje i ispunjava bazične ali ne i razvojne potrebe maloletnog deteta, da nije odvojio partnersku od roditeljske uloge, te da je stoga smanjeno empatijsko razumevanje razvojnih potreba deteta. Majka ima očuvanu roditeljsku sposobnost i sposobna je za vršenje roditeljskog prava, a u roditeljskoj ulozi ispoljava kapacitete da prepoznaje i ispunjava bazične i razvojne potrebe maloletnog deteta. Maloletno dete ima dobar odnos sa oba roditelja, ne pokazuje strah u kontaktu sa majkom, dete pokazuje interesovanje za igru sa oba roditelja uz dobru emocionalnu razmenu sa oba roditelja. Iz dopunskog nalaza i mišljenja Instituta za mentalno zdravlje u ... od 28.05.2018. godine sledi da je maloletno dete sposobno da iskaže svoje mišljenje o tome sa kojim roditeljem želi da živi, da ima dobar odnos sa oba roditelja, uz dobru emocionalnu razmenu sa oba roditelja, lojalan više ocu nego majci i da nema psihopatoloških manifestacija da je promena porodičnog okruženja i život sa majkom i njenom porodicom dovela do negativnog uticaja na psihofizički razvoj deteta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno je primenjeno materijalno pravo kada je odbijen kao neosnovan zahtev tužioca, kojim je tražio da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava u odnosu na maloletno dete.

Članom 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2. istog člana propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere. Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona, kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta. Članom 266. istog zakona propisano je da u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Članom 67. Porodičnog zakona, propisano je da je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta. Sadržina roditeljskog prava, koja se sastoji od dužnosti staranja o detetu, čuvanja i podizanja, vaspitanja i obrazovanja, zastupanja i izdržavanja deteta, kao i upravljanja i raspolaganja njegovom imovinom, regulisana je odredbama člana 68.-74. Porodičnog zakona, a suština ovih dužnosti prava roditelja je dobrobit i najbolji interes deteta.

Porodični zakon ne isključuje mogućnost promene vršenja roditeljskog prava. Odluka o vršenju roditeljskog prava može da se promeni ukoliko su se značajnije promenile okolnosti nakon donošenja te odluke. Sud odlučujući o takvom zahtevu je dužan da ceni da li je došlo do novih okolnosti zbog kojih je neophodno promeniti odluku o vršenju roditeljskog prava, pri tome ceneći najbolji interes deteta. Najbolji interes deteta je pravni standard koji se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja, a zaštita interesa deteta je odlučujuća okolnost koja se ceni prilikom donošenja odluke o vršenju roditeljskog prava, odnosno promene odluke o vršenju roditeljskog prava.

Kada se pođe od utvrđenog činjeničnog stanja, da je maloletno dete stranaka nakon prestanka vanbračne zajednica nastavilo da živi sa tužiocem, da iako je pravnosnžnom presudom Osnovnog suda u Požarevcu, Sudske jedinice u Žagubici P2 970/12 od 25.03.2013. godine maloletno dete povereno tuženoj na samostalno vršenje roditenjskog prava, da je tužilac tuženoj tek prinudnim putem predao dete 14.11.2017. godine, da oba roditelja imaju očuvanu roditeljsku sposobnost i da su sposobni za vršenje roditeljskog prava, da majka u roditeljskoj ulozi ispoljava kapacitete da prepoznaje i ispunjava bazične i razvojne potrebe maloletnog deteta, da maloletno dete ima dobar odnos sa oba roditelja, da ne pokazuje strah u kontaktu sa majkom, da pokazuje interesovanje za igru sa oba roditelja uz dobru emocionalnu razmenu sa oba roditelja i da dete poslednje godine živi u domaćinstvu sa majkom i da nema psihopatoloških manifestacija da je promena porodičnog okruženja i život sa majkom i njenom porodicom dovelo do negativnog uticaja na psiho-fizički razvoj deteta, to Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da nije došlo do promenjenih okolnosti, zbog kojih bi bilo potrebno da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava u odnosu na raniju odluku, kojom je dete povereno majci, ovde tuženoj i pravilno su odlučili nižestepeni sudovi kada su odbili, kao neosnovan, zahtev tužioca.

Neosnovano se revizijom ukazuje da su ispunjeni uslovi da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava, jer iz utvrđenog činjeničnog stanja sledi da je maloletno dete stranaka više lojalno ocu nego majci. Navodi su neosnovani, jer se ne radi o promenjenim okolnostima koje bi predstavljale razlog za promenu odluke o vršenju roditeljskog prava. Činjenica da je maloletno dete stranaka više lojalno ocu nego majci ne znači da su interesi deteta kod majke ugroženi ili na bilo koji način dovedeni u pitanje. Maloletno dete ima dobar odnos sa oba roditelja, poslednje godine živi u domaćinstvu sa majkom, koja ispunjava bazične i razvojne potrebe deteta, a promena porodičnog okruženja i život sa majkom i njenom porodicom nije negativno uticalo na psiho-fizički razvoj deteta.

Neosnovani su i navodi revizije da je trebalo pribaviti mišljenje deteta sa kojim od roditelja želi da živi, s obzirom da iz nalaza i mišljenja Instituta za mentalno zdravlje sledi da je maloletno dete sposobno da iskaže svoje mišljenje o tome sa kojim roditeljem želi da živi. Navodi su neosnovani, jer sud kada je u pitanju najbolji interes deteta ne opredeljuje samo mišljenje deteta, već i druge okolnosti koje se tiču uzrasta i pola deteta, potreba deteta, kao i sposobnost roditelja da zadovolji potrebe deteta. Osim toga, stručni tim Instituta za mentalno zdravlje, koja ustanova je specijalizovana za posredovanje u porodičnim odnosima, obavio je intervju sa maloletnim detetom, pa su stoga nižestepeni sudovi pravilno zaključili da u konkretnom slučaju nije potrebno posebno pribaviti mišljenje deteta, niti u ovom slučaju, s obzirom na starosnu dob deteta ima povrede člana 65. Porodičnog zakona.

Nisu osnovani ni navodi revizije kojima se ukazuje na sadržinu nalaza i mišljenja organa starateljstva i predlog da se dete poveri ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, odnosno da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava, s obzirom da su nižestepeni sudovi pravilno cenili nalaze i stručna mišljenja nadležnih organa starateljstva, pa kako su data različita mišljenja organa starateljstva u pogledu odluke o vršenju roditeljskog prava, odnosno promene odluke o vršenju roditeljskog prava i kako ova dva organa starateljstva nisu usaglasila mišljenja, pravilno je sud zatražio nalaz i stručno mišljenje od Instituta za mentalno zdravlje u ..., kao specijalizovane ustanove za posredovanje u porodičnim odnosima, koja ustanova se izjasnila o svim pitanjima koja su od značaja za donošenje odluke o zahtevu tužioca.

Pravilan je zaključak nižestepenih sudova da nisu ispunjeni ni uslovi da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava, tako što bi roditelji zajednički vršili roditeljsko pravo nad maloletnim detetom, s obzirom da stranke nisu postigle sporazum o zajedničkom vršenju roditeljskog prava, saglasno članu 76. Porodičnog zakona.

Sa napred navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić