Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka zbog kojih se revizija može izjaviti, primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, rešenjem Komisije za nacionalizaciju Narodnog odbora Opštine Bačka Palanka od 14.10.1959. godine od vlasnika M.N. iz B.P., nacionalizovan je deo zgrade broj …, u ulici … u B.P. i to poslovni prostor koji se sastoji od tri odeljenja, površine 159,75 m2, postojeći na katastarskoj parceli broj …, kao i cela parcela …, dvorište u selu površine 456 kv hv, sve upisano u ZKUL …, KO B.P.. Od nacionalizacije je izuzet stambeni deo navedene zgrade broj .., u ulici …, koji počinje od prvog odeljenja poslovne prostorije, kao i sve nuz prostorije u dvorištu zgrade, a što je sve ostavljeno u svojinu dotadašnjem vlasniku M.N.. Istim rešenjem naloženo je Sreskom zemljišno knjižnom sudu da na nacionalizovanom delu predmetne nekretnine sprovede uknjižbu prava vlasništva u korist opštenarodne imovine, kao društvene imovine. Rešenjem NOO Bačka Palanka od 23.08.1960. godine nacionalizovane poslovne prostorije su preuzete od bivšeg vlasnika M.N. i dodeljene Opštinskom odboru SSRNJ u Bačkoj Palanci, te je određeno da će korisnik isplaćivati bivšem sopstveniku 9.000,00 dinara, na ime privremene naknade za nacionalizovane prostorije, počev od 01.03.1960. godine do donošenja rešenja o naknadi. Konačno rešenje o naknadi doneto je 13.08.1962. godine, kojim je bivšem vlasniku, M.N., određena naknada za nacionalizovanu nepokretnost u visini od 195.534,00 dinara, kojim je konstatovano da iznosi isplaćeni na ime privremene zakupnine od 387.000,00 dinara (za period od 01.01.1959. do 31.07.1962. godine) se uračunavaju u naknadu i na ovaj način se smatra da je naknada u celosti isplaćena, a da sopstvenik nije dužan vratiti višak primljenog novčanog iznosa. Nacionalizovane poslovne prostorije tužena je davala na korišćenje najpre MZ „Stari Grad“ i Udruženju odgajivača sitnih životinja, a od 10.12.1992. godine Zemljoradničkoj zadruzi Stari Grad.

M.N., kao vlasnika stambenog dela izuzetog od nacionalizacije, nasledile su supruga E.N., sa 11/12 dela i D.A. sa 1/12 dela, a koje su 21.11.1979. godine sa majkom tužilje, D.M., zaključile kupoprodajni ugovor o prodaji nepokretnosti sagrađenoj na parceli broj …, površine 13a 25m2, koja je nekada bila upisana u ZKUL …, KO B.P., parcela …, kuća i dvorište u selu od 456 kv hv. Prema navodima tužbe, predmet kupoprodaje bile su i stambene i poslovne prostorije, koje su nacionalizovane 1959. godine. U vreme zaključenja ugovora, u zemljišnim knjigama nije bila sprovedena uknjižba prava vlasništva u korist opšte narodne - društvene imovine na nacionalizovanom delu nepokretnosti. Tužilja je od svoje majke nasledila imovinu stečenu navedenim ugovorom o kupoprodaji, ali sudovi su utvrdili da ni majka tužilje počev od kupovine ovih nepokretnosti, a kasnije ni tužilja i njen sin, nikada nisu koristili nacionalizovane poslovne prostorije, već su iste bili u državini i koristila su druga pravna lica kojima je Opština Bačka Palanka te prostorije dala na korišćenje, a tužilja, njena majka i sin, su koristili samo stambeni – nenacionalizovani deo predmetne nepokretnosti. Nacionalizovani deo zgrade – poslovne prostorije urušile su se tokom 2002. godine zbog starosti, pa je taj deo zgrade uklonjen i teren raščišćen početkom 2003. godine. U vreme rušenja predmetni objekat je bio upisan kao vlasništvo Republike Srbije, sa Opštinom Bačka Palanka kao korisnikom, a u prirodi je predstavljao višenamenski poslovni prostor površine 159,75 m2, iako je u javnim knjigama evidentiran kao stambena zgrada.

Sudovi su utvrdili i da je na osnovu pravnosnažne i izvršne presude Opštinskog suda u Bačkoj Palanci od 04.02.2008. godine (P 733/07) i rešenja Osnovnog suda u Novom Sadu od 26.08.2010. godine dozvoljena uknjižba prava vlasništva u korist tužilje na nepokretnosti koja je bila predmet nacionalizacije, površine 13a 25m2, koja je sada upisana u list nepokretnosti broj … KO B.P., kao parcela broj ….

Predmet tražene pravne zaštite u ovoj pravnoj stvari je naknada štete u visini izgubljene zakupnine, zbog nemogućnosti korišćenja nacionalizovanog dela nepokretnosti – poslovne prostorije, u periodu od 23.06.1997. do 26.08.2010. godine, kao i građevinske vrednosti poslovnih prostorija koje su se srušile 2002. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pobijanom odlukom odbijen je tužbeni zahtev kao neosnovan, a revizijom se neosnovano ukazuje da je nepravilno primenjeno materijalno pravao.

Poslovne prostorije za čije nekorišćenje tužilja potražuje izgubljenu zakupninu i građevinsku vrednost zbog urušavanja, nacionalizovane su rešenjem nadležnog organa Opštine Bačka Palanka, od 14.10.1959. godine. Prema Zakonu o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“ broj 52/58), koji je u vreme donošenja rešenja bio na snazi, nacionalizacija predstavlja meru prinudnog razvlašćenja vlasnika nepokretnosti koja se po ovom zakonu nacionalizuju, a koja se vrši u opštem interesu. Po svojoj pravnoj prirodi i funkciji, determinisana je objektivnim potrebama i ciljem, a danom stupanja na snagu ovog zakona (primenom člana 12. Zakona), pravo svojine na ovim nepokretnostima se menja i sa ranijeg spostvenika, fizičkog lica, postaje društvena svojina. Promena sopstvenika na nacionalizovanoj nepokretnosti, kao i pravni odnos između prethodnog vlasnika i novog korisnika, u svim pojedinostima regulisan je navedenim Zakonom, kao i Uredbom o postupku za sprovođenje nacionalizacije najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“ broj 4/59), kojima je određen postupak nacionalizacije, koji je podrazumevao donošenje rešenja o utvrđivanju predmeta nacionalizacije, kao osnova za sprovođenje uknjižbe društvene svojine na toj nepokretnosti, kao i osnova i merila za isplatu naknade za nacionalizovanu nepokretnost.

U konkretnom slučaju sporne poslovne prostorije nacionalizovane su pravnosnažnim rešenjem Komisije za nacionalizaciju, NOO Bačka Palanka od 14.10.1959. godine od prethodnog vlasnika M.N., koje su rešenjem od 23.08.1960. godine i preuzete od njega i dodeljene Opštinskom odboru SSRNJ u Bačkoj Palanci. Dakle, od 1960. godine raniji sopstvenik nije više bio ni vlasnik, niti je bio u državini navedenih poslovnih prostorija, pa to nisu mogli postati ni njegovi naslednici (supruga E.N. i D. A.).

Imajući ovu o vidu, Vrhovni kasacioni sud nalazi da drugostepeni sud pravilnom primenom i tumačenjem odredaba Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta, nalazi da se nacionalizacija vrši po samom zakonu, te da je M.N., raniji sopstvenik spornih poslovnih prostorija prestao biti vlasnik istih stupanjem na snagu navedenog zakona i donošenjem rešenja o nacionalizaciji, zbog čega ni njegovi pravni sledbenici (E.N. i D.A.) nisu nasleđem mogle postati vlasnici navedenog poslovnog prostora, niti su to pravo svojine ugovorom o kupoprodaji od 21.11.1979. godine mogle preneti na majku tužilje, koja je bila kupac po navedenom ugovoru. To dalje znači da ni tužilja, kao pravni sledbenik svoje majke na navedenoj nepokretnosti nije mogla steći pravo svojine, pa ne postoji ni osnov za naknadu štete u vidu izgubljene zakupnine zbog nekorišćenja ovog objekta i njegove građevinske vrednosti zbog urušavanja, kako to pravilno nalazi i drugostepeni sud.

Drugostepeni sud pravilno nalazi da kod činjenice da je sporni poslovni prostor nacionalizovan od prethodnog vlasnika pravnosnažnim rešenjem iz 1959. godine, a da nacionalizovane nepokretnosti postaju društvena svojina po samom zakonu – stupanjem na snagu ovog Zakona (originaran način sticanja svojine), te posebno kod činjenice da tužilja nije dokazala da je sporni poslovni prostor bio predmet ugovora o kupoprodaji od 21.11.1979. godine, okolnost što u momentu zaključenja ovog ugovora nije bila sprovedena uknjižba društvene svojine na ovoj nepokretnosti, ne utiče na drugačiji način na sticanje prava svojine na spornom poslovnom prostoru i na osnovanost tužbenog zahteva.

Navode u reviziji kojima se ukazuje na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, Vrhovni kasacioni sud nije cenio, s obzirom da se revizija iz ovih razloga ne može izjaviti (član 407. stav 2. ZPP).

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. stav 1.ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović, s.r.