Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 181/22 od 09.08.2022. godine, usvojene su žalbe parničnih stranaka i prvostepena presuda ispravljena navedenim rešenjem preinačena, tako što je utvrđeno pravo stanovanja u korist tužilaca na stanu broj .., na ... spratu u Novom Sadu u ulici ... broj .., u KO Novi Sad II, površine 134 m2, izgrađenom na parceli broj .. u suvlasništvu tuženih sa po 1/2 idealnog dela, te su tuženi dužni da trpe da se označeno pravo stanovanja upiše u Katastar nepokretnosti, dok je ukinuta u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev na ime izdržavanja tužilje maloletne BB preko iznosa od 12.000,00 dinara mesečno, na ime izdržavanja tužioca maloletnog VV preko iznosa od 10.000,00 dinara i na ime izdržavanja tužilje maloletne GG preko iznosa od 8.000,00 dinara, kao i u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev na ime dečijeg izdržavanja i odlučeno o troškovima postupka i u tom delu predmet je vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u preinačujućem delu, tuženi su blagovremeno izjavili reviziju (sa neblagovremenom dopunom od 08.11.2022. godine), zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci su podneli odgovor na reviziju sa zahtevom za naknadu troškova.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da revizija tuženih nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede postupka iz člana 374. stav 1. u vezi članova 8. i 9. ZPP na koje se revizijom ukazuje, jer je drugostepeni sud odlučivao bez rasprave na osnovu činjeničnog stanja utvrđenog u prvostepenoj presudi, pa povrede nisu učinjene pred drugostepenim sudom zbog kog razloga bi se revizija mogla izjaviti na osnovu člana 407. stav 1. tačka 3. tog zakona, dok bitna povreda postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP nije propisana kao revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja AA i tuženi DD su bivši supružnici koji imaju troje zajedničke dece, mal. BB rođenu ...2008. godine, mal. VV rođenog ...2011. godine i mal. GG rođenu ...2015. godine. Njihov brak je razveden na osnovu sporazuma, presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P2 1646/2020 od 09.11.2020. godine, i utvrđeno je da će zajednički vršiti roditeljsko pravo u odnosu na maloletnu decu sa prebivalištem dece na adresi majke. Otac je obavezan da doprinosi izdržavanju maloletne dece sa po 5.000,00 dinara mesečno za svako dete i uređen je način održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa ocem. Istom presudom utvrđeno je da su regulisani imovinsko-pravni odnosi stranaka po osnovu pokretne i nepokretne imovine stečene u toku trajanja bračne zajednice, tako da po tom osnovu nemaju uzajamnih potraživanja. Tužilja AA rođena je 1983. godine, po struci je diplomirani ..., vlasnik je firme i suvlasnik dve firme, tako da ostvaruje mesečna primanja u iznosu od oko 100.000,00 dinara i ne poseduje nepokretnu imovinu upisanu na njeno ime u javnim knjigama. Nakon prekida zajednice života, nastavila je da živi sa maloletnom decom u stanu svoje majke u Novom Sadu u ulici ... . Tuženi DD rođen je 1975. godine, srednjoškolskog obrazovanja, profesionalno se bavio ..., a sada radi kao ... menadžer. Poseduje svoju firmu i ostvaruje mesečna primanja u iznosu od oko 40.000,00 dinara. Posle razvoda braka kupio je stan površine 134 m2 u ulici ... u Novom Sadu koji je u javnim knjigama upisan kao suvlasništvo tuženih sa po 1/2 idealnog dela, a pored ovog stana poseduje još jedan dvoiposoban stan površine 75 m2 u Novom Sadu u ulici ... broj .., više poslovnih prostora, njiva i vinograda. Roditelji maloletne dece su zdravi, radno sposobni i nemaju obavezu izdržavanja drugih lica osim zajedničke dece.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja i ocenom stručnog mišljenja organa starateljstva, prvostepeni sud je zaključio da su ispunjeni uslovi za izmenu ranije odluke o vršenju roditeljskog prava, pa je odlučio kao u izreci, dok je tužbeni zahtev za utvrđenje prava stanovanja na stanu u suvlasništvu tuženih odbio, kao neosnovan nalazeći da stanovanje maloletne dece nije ugroženo, budući da deca sa majkom žive u stanu površine 90 m2, u kome su stanovali dok je brak roditelja trajao i koji je vlasništvo majke zakonske zastupnice, pri čemu majka dece, ostvaruje prihode u preduzeću čiji je vlasnik i suvlasnik je u još dva preduzeća, pa su bez uticaja budući planovi zakonske zastupnice i njene majke povodom navedenog stana, koji mogu ali i ne moraju da se ostvare.

Drugostepeni sud je izrazio suprotno stanovište, nalazeći da u situaciji kada su maloletna deca poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, koja nema pravo svojine na useljivom stanu, te da je otac dece suvlasnik na predmetnom stanu, sa firmom čiji je osnivač, nije isključena mogućnost da se pravo stanovanja ustanovi na stanu u suvlasništvu roditelja i trećeg lica, po članu 194. Porodičnog zakona. Pored toga, otac u svom vlasništvu poseduje još jedan dvoiposoban stan u Novom Sadu, te više nepokretnosti (poslovnih prostora, njiva i vinograda), pa prihvatanje zahteva tužilaca za prvo stanovanja ne predstavlja očiglednu nepravdu u smislu navedene zakonske odredbe. Zato je prvostepena presuda u navedenom delu preinačena i tužbeni zahtev usvojen.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da se revizijom tuženih neosnovano pobija drugostepena presuda zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ - Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96 i2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od prvenstvenog značaja. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preuzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Po članu 4. navedene Konvencije, države članice preduzimaju sve odgovarajuće zakonodavne, administrativne i ostale mere za ostvarivanje prava priznatih u ovoj konvenciji, a po članu 27. stav 1. i 2. države članice priznaju pravo svakog deteta na životni standard primeren fizičkom, mentalnom, duhovnom, moralnom i društvenom razvoju deteta i roditelj(i) ili druga lica odgovorna za dete imaju prvenstveno odgovornost da, u okviru svojih sposobnosti i finansijskih mogućnosti, obezbede životne uslove potrebne za razvoj deteta.

Prema članu 194. Porodičnog zakona dete i roditelj koji vrši roditeljsko pravo imaju pravo stanovanja na stanu čiji je vlasnik drugi roditelj deteta ako dete i roditelj koji vrši roditeljsko pravo nemaju pravo svojine na useljivom stanu. Pravo stanovanja traje do punoletstva deteta. Nemaju pravo stanovanja dete i roditelj ako bi prihvatanje njihovog zahteva za pravo stanovanja predstavljalo očiglednu nepravdu za drugog roditelja. U kontekstu navedenog materijalnog prava, pravo stanovanja (habitatio) predstavlja meru za ostvarivanje prava deteta na dom, kako bi se obezbedili životni uslovi potrebni za razvoj deteta zajemčenim članom 27. Konvencije o pravima deteta. Odgovornost za obezbeđivanje takvih uslova kojima će detetu biti pružen životni standard primeren fizičkom, mentalnom, duhovnom, moralnom i društvenom razvoju deteta prvenstveno snose roditelji deteta.

Konstituisanjem prava stanovanja u korist maloletne dece i majke, kao roditelja koji vrši roditeljsko pravo, a koja nema pravo svojine na useljivom stanu, pruža se zaštita pravu deteta na dom i zaštita najboljeg interesa maloletne dece. Okolnost što su tuženi, otac maloletne dece i Privredno društvo čiji je on osnivač, suvlasnici na predmetnom stanu sa po ½ idealnog dela, ne predstavlja smetnju za konstituisanje prava stanovanja na tom stanu u korist maloletne dece i njihove majke kao zakonske zastupnice, s obzirom na to da se pravo stanovanja može konstituisati i kada je stan u idealnom suvlasništvu roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo i trećeg lica. Odredbom člana 58. stav 1. Ustava jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona. Međutim odredbom stava 3. istog člana, utvrđeno je da se zakonom može ograničiti način korišćenja imovine. Konstituisanje prava stanovanja u konkretnom slučaju na stanu na kome su tuženi suvlasnici zasnovano je na zakonu, budući da je u članu 194. Porodičnog zakona upravo predviđeno ograničenje načina korišćenja stana od strane vlasnika konstituisanjem prava stanovanja u korist drugih lica. Otac dece, tuženi DD je suvlasnik predmetnog stana sa tuženim „ĐĐ“ doo Novi Sad, čiji je osnivač i čije je prijavljeno sedište na adresi u Novom Sadu u ulici ... broj .. . Zato su bez uticaja navodi revizije da je tuženi DD otuđio ugovorom o kupoprodaji od 21.09.2022. godine, stan u Novom Sadu u ulici ... broj .. i da je sada prijavljeno sedište tuženog Privrednog društva preseljeno u predmetni stan u ulici ... u Novom Sadu, te da tuženi DD više nema u svojini useljiv stan, jer su ovo činjenice koje su nastale nakon zaključenja glavne rasprave u ovoj parnici, a pravnosnožnost presude vezuje se za činjenično stanje utvrđeno do zaključenja glavne rasprave (član 360. stav 3. ZPP).

Respektujući imovinska prava tuženih, te značaj utvrđenih činjenica o imovinskom stanju oca maloletne dece, drugostepeni sud je pravilno u konkretnom slučaju dao prednost zaštiti interesa maloletne dece kroz zaštitu prava deteta na dom, nalazeći da konstituisanje prava stanovanja na predmetnom stanu ne predstavlja očiglednu nepravdu za tuženog, kao drugog roditelja. Tuženi kao suvlasnici predmetnog stana, konstituisanjem prava stanovanja nisu lišeni svog prava vlasništva na stanu, već je samo ograničeno njihovo pravo korišćenja stana, pa su bez uticaja navodi revizije da se time zadire u pravo tuženog Privrednog društva da slobodno raspolaže svojom imovinom, odnosno obavlja delatnost u ovom prostoru, naročito što je njegovo sedište preseljeno na adresu predmetnog stana, tek nakon donošenja drugostepene presude u ovoj parnici.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, preseljenje dece iz stana koji je u svojini njihove babe po majci u predmetni stan koji je u susvojini drugog roditelja u okviru istog grada, obezbeđuje uslove koji pružaju životni standard primeren razvojnim potrebama dece, što je prvenstveno odgovornost roditelja deteta i što navodima revizije da je trebalo raspraviti želje i interese dece o promeni sredine, ne dovodi u pitanje njihov najbolji interes u konkretnom slučaju. Pretežni deo navoda revizije, odnosi se posredno ili neposredno na činjenično stanje koje po mišljenju revidenta nije pravilno ili potpuno utvrđeno, međutim ovi navodi nisu osnovani i ne dovode u sumnju pravilnost pobijane presude u pogledu primenjenog materijalnog prava, koje je drugostepeni sud pravilno primenio odlučujući o pravu stanovanja u korist maloletne dece i majke, kao roditelja koji samostalno vrši roditeljsko pravo.

Zahtev tužilaca za naknadu troškova odgovora na reviziju je odbijen jer ovi troškovi na osnovu člana 154. ZPP, ne predstavljaju potrebne troškove za vođenje ove parnice.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić