Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4111/16 od 27.07.2016. godine, žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena u stavu prvom i trećem izreke.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju u smislu člana 404. ZPP, a zbog pogrešne primene materijalnog prava ukazujući na potrebu da se razmotri sprono pravno pitanje u interesu ravnopravnosti građana, ujednačavanja sudske prakse i novog tumačenja prava.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio dozvoljenost revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku i našao da su ispunjeni uslovi da se o ovoj reviziji tuženog odlučuje, kao izuzetno dozvoljenoj. Odredbom člana 404. ZPP predviđeno je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava.

Osnov za primenu navedene zakonske odredbe, po navodima revizije je u činjenici da u pogledu kruga lica koja imaju pravo na regres za dato izdržavanje iz člana 165. Porodičnog zakona u praksi Vrhovnog kasacionog suda i Apelacionog suda u Beogradu, koji je o tom pitanju zauzeo pravno shvatanje na sednici svih sudija dana 01.10.2013. godine, postoji različito tumačenje, prilažući i odluku Apelacionog suda u Beogradu Gž 7279/15 od 06.07.2016. godine. Zaključujući da su ovi navodi revizije osnovani, Vrhovni kasacioni sud je prihvatio predlog revidenta da se o njegovoj reviziji odlučuje, kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu navedene zakonske odredbe, kako je odlučeno u stavu prvom izreke ove presude.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nema bitne povrede iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je prirodni – biološki otac VV iz ..., rođene ... godine od majke AA iz ..., tužilje u ovoj parnici, kako je i utvrđeno pravnosnažnom presudom Višeg suda u Beogradu 4P2 152/2012 od 24.01.2013. godine, kojom je utvrđena i obaveza tuženog da doprinosi izdržavanju tužilje u toj parnici, VV, počev od 01.11.2012. godine. Do tada je njenom izdržavanju doprinosila samo majka, tužilja u ovoj parnici. Očinstvo tuženog utvrđeno je po tužbi deteta VV, kada je navršila 18 godina i majke ovde tužilje, a pre toga, protiv tuženog po tom osnovu nije vođen nikakav postupak. Zajedničko dete stranaka rođeno je iz vanbračnih partnerskih odnosa stranaka u ovoj parnici, u vreme kada su oboje bili razvedeni od supružnika iz ranijih brakova, iz kojih imaju još po jednu ćerku. Sud je utvrdio potrebe zajedničke ćerke stranaka u periodu kada je ona bila maloletna, kao i mogućnosti stranaka, kao njenih roditelja da doprinose njenom izdržavanju. Tužilja je u vreme presuđenja imala ... godina, a tuženi ... godina. Oboje su sada u penziji.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, pobijanom presudom je delimično usvojen tužbeni zahtev i tuženi obavezan da isplati iznos od 450.267,00 dinara, na ime dela troškova izdržavanja koje je snosila tužilja od juna 2003. godine zaključno sa novembrom 2012. godine, dok je tužbeni zahtev po tom osnovu a za period od rođenja zajedničkog deteta stranaka do juna 2003. godine, tužbeni zahtev odbijen zbog zastarelosti. Sudovi su zaključili da odredba člana 165. Porodičnog zakona daje tužilji pravo na naknadu dela troškova izdržavanja zajedničke ćerke stranaka, nezavisno od činjenice da je tuženi za njeno rođenje saznao tek u postupku koji je protiv njega poveden tužbom radi utvrđivanja očinstva.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da se navedeni stav nižestepenih sudova zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Naime, za ocenu osnovanosti tužbenog zahteva roditelja za naknadu učinjenih troškova izdržavanja od drugog roditelja, pored odredbi člana 165. Porodičnog zakona koji su primenili nižestepeni sudovi, merodavne su i odredbe članova 45, 59, 61. i 68. istog zakona.

Odredbom člana 45. stav 4. PZ propisano je da se ocem deteta koje je rođeno van braka smatra muškarac čije je očinstvo utvrđeno priznanjem, odnosno čije je očinstvo utvrđeno pravnosnažnom sudskom presudom.

Odredbom člana 59. stav 1. i 2. istog zakona propisano je da dete ima pravo da zna ko su mu roditelji i da to pravo može biti ograničeno samo ovim zakonom.

Odredbom člana 61. PZ propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi i da to pravo može biti ograničeno samo sudskom odlukom kada je to u najboljem interesu deteta.

Odredbom člana 68. PZ propisano je da roditelji imaju pravo i dužnost da se staraju o detetu, što obuhvata čuvanje, podizanje, vaspitanje, obrazovanje, zastupanje, izdržavanje, te upravljanje i raspolaganje imovinom deteta.

Odredbom člana 165. PZ poropisano je da lice koje je faktički davalo izdržavanje, a nije imalo pravnu obavezu, ima pravo na naknadu od lica koje je po ovom zakonu bilo dužno da daje izdržavanje. Ako je više lica istovremeno bilo dužno da daje izdržavanje, njihova obaveza je solidarna.

Iz navedenih zakonskih odredbi proizilazi da vršenje roditeljskog prava sadrži određena prava i obaveze deteta i roditelja. U konkretnom slučaju, činjenica da je tuženi otac ćerke tužilje VV rođene ... godine, utvrđeno je pravnosnažnom presudom Višeg suda u Beogradu od 24.01.2013. godine, po njenoj tužbi od 01.11.2012. godine, od kada je i utvrđena obaveza tuženog da doprinosi njenom izdržavanju. Do tada roditeljsko pravo isključivo je vršila tužilja, starajući se o zajedničkom detetu stranaka, između ostalog obezbeđujući joj potrebno izdržavanje. U tome nije učestvovao tuženi, koji je za rođenje deteta saznao tek podnošenjem tužbe, tada već punoletnog deteta VV. Ta činjenica koju je tuženi tokom ovog postupka isticao, a koja od strane tužilje nije osporena, u situaciji kada tužilja protiv tuženog nikada nije pokrenula nikakav postupak, za utvrđivanje očinstva ili obaveze izdržavanja deteta, suprotno stavu nižestepenih sudova, je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, bitna za odluku u ovoj parnici.

Naime, nezavisno od stava Apelacionog suda u Beogradu da roditelj koji je, isključivo ili u većem delu no što je obavezan, učestvovao u izdržavanju deteta, ima pravo regresa od drugog roditelja koji je tu svoju obavezu u celosti ili delimično zanemario, u konkretnom slučaju tužilja nema pravo na naknadu ovih troškova, jer tuženi svojom voljom nije zanemario svoju obavezu da doprinosi izdržavanju zajedničkog deteta. To je učinjeno voljom tužilje, pa je tuženi sve do donošenja sudske odluke po punoletstvu deteta, bio lišen mogućnosti da vrši roditeljsko pravo u skladu sa odredbama člana 68. Porodičnog zakona, pa i obaveze da doprinosi izdržavanju deteta, što bi bilo u najboljem interesu deteta. Naime, parnica radi ostvarenja prava na regres lica koje je faktički davalo izdržavanje u odnosu na lice koje je po zakonu bilo dužno da daje izdržavanje, nije parnica u kojoj se ostvaruje zakonsko pravo deteta na izdržavanje od roditelja. Pravo na izdržavanje deteta u odnosu na roditelja koji to ne čini, ostvaruje se u smislu člana 278. Porodičnog zakona, podnošenjem tužbe, što je i u najboljem interesu deteta, jer se na taj način od podnošenja tužbe pa ubuduće, ovo pravo ostvaruje kontinuirano i mesečno u visini potreba deteta i mogućnosti roditelja, za razliku od naknade za dato izdžavanje koje dobija lice koje je tu naknadu dalo i to u visini tih troškova, koji ne moraju uvek odgovarati stvarnim potrebama deteta. Pravo na izdržavanje dete je i ostvarilo od dana podnošenja tužbe za utvrđenje očinstva, pa ubuduće, te se ovaj spor nije ni vodio radi zaštite najboljeg interesa deteta.

Iz navedenih razloga primenom člana 416. ZPP odlučeno je kao u izreci. Preinačena je i odluka o troškovima postupka u smislu člana 165. u vezi člana 153, 154. I 163. ZPP, te su tuženom priznati i dosuđeni potrebni, a opredeljeni troškovi koje je imao u ovoj parnici prema važećoj AT i Zakonu o sudskim taksama i to na ime sastava odgovora na tužbu iznos od 9.000,00 dinara, sastava žalbe i revizije po 18.000,00 dinara i na ime zastupanja od strane advokata na pet održanih ročišta iznos od po 10.500,00 dinara, što zajedno sa sudskim taksama za odgovor na tužbu u iznosu od 9.400,00 dinara, za žalbu i reviziju od po 18.807,00 dinara, ukupno iznosi 135.504,00 dinara.

Predsednik veća – sudija

Ljubica Milutinović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić