Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci su podneli odgovore na reviziju sa zahtevom za naknadu troškova.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23 – drugi zakon) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti i na koju se revizijom ukazuje. Suprotno navodima revizije, sud je u ovoj parnici odlučio o tužbenom zahtevu za utvrđenje ništavosti ugovora o doživotnom izdržavanju na osnovu člana 196. Zakona o nasleđivanju, što spada u sudsku nadležnost u smislu člana 1. ZPP, pa su neosnovani navodi revidenta o navedenoj bitnoj povredi postupka, ukazivanjem da o saglasnosti za zaključenje ugovora odlučuje nadležni organ starateljstva. Nema ni bitne povrede postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP, jer je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode i naveo razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tetka tužilaca sada pok. VV zaključila je ugovor o doživotnom izdržavanju, kao primalac izdržavanja sa tuženim, kao davaocem izdržavanja, dana 10.04.2014. godine, koji je overen u Prvom osnovnom sudu u Beogradu pod brojem R3 239/14. Predmet ugovora je izdržavanje primaoca izdržavanja koje se sastojalo u finansijskoj pomoći u iznosu od 500 evra mesečno, s tim da ona davaocu izdržavanja ostavlja u svojinu stan broj 3, na prvom spratu zgrade koja se nalazi u Ulici ... broj ... u Beogradu. Prilikom zaključenja navedenog ugovora nije zatražena saglasnost od nadležnog organa starateljstva u smislu člana 196. Zakona o nasleđivanju. Osnovnim tužbenim zahtevom u ovoj parnici traženo je utvrđenje ništavosti navedenog ugovora zbog izostanka saglasnosti organa starateljstva i istaknuta su dva eventualna tužbena zahteva, prvi za poništaj navedenog ugovora i drugi za raskid ugovora zbog neizvršavanja ugovornih obaveza. Primalac izdržavanja sada pokojna VV bila je korisnik pomoći, kao žrtva Holokausta i preko tuženog je imala obezbeđenu geronto domaćicu, pre i nakon zaključenja ugovora, a tuženi je refundirao troškove geronto domaćice. Članovi Jevrejske zajednice su dolazili dva do tri puta mesečno da je obilaze, posećivali je u bolnici, donosili poklone i ona je sa njima obilazila banje i manastire, a vozač tuženog je vozio u Sinagogu i Jevrejsku opštinu. Tuženi je svojim članovima koji su preživeli Holokaust, u koju kategoriju je spadala i sada pok. VV, isplaćivao pomoć iz fonda koji je osnovan od strane Nemačke vlade. Tuženi je registrovana verska i etnička zajednica sa svojim specifičnostima, s obzirom da je Statutom definisan delokrug rada, pa je između ostalog u članu 2. navedeno da Savez sarađuje sa drugim verskim, etničkim, manjinskim i humanitarnim organizacijama, da su ciljevi delovanja Saveza prema članu 5. i humanitarni rad u okviru i van zajednice na principima jevrejske solidarnosti i to preko humanitarnog fonda „Cedaka“, te da Savez saglasno članu 35. Statuta čine razne komisije, između ostalog i socijalna komisija. Tuženi je i pre zaključenja predmetnog ugovora primaocu izdržavanja, kao svom članu pružao staranje u pogledu socijalne zaštite, kao i u vezi sa humanitarnim pitanjima, te na taj način preko svojih članova brinuo i o njenoj materijalnoj situaciji. Primalac izdržavanja je preminula ...2017. godine, a troškove sahrane su snosili tužioci.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili osnovni tužbeni zahtev i utvrdili ništavost predmetnog ugovora o doživotnom izdržavanju, nalazeći da je za zaključenje ugovora bila potrebna saglasnost nadležnog organa starateljstva u smislu člana 196. Zakona o nasleđivanju, budući da je tuženi i pre zaključenja ugovora, primaocu izdržavanja, kao svom članu pružao razne oblike pomoći, starao se u pogledu socijalne zaštite i u vezi sa humanitarnim pitanjima, pa iako je registrovan kao verska zajednica čiji delokrug delatnosti obuhvata i humanitarni rad i socijalnu zaštitu članova, spada u krug lica iz navedene zakonske odredbe.

Prema članu 194. Zakona o nasleđivanju, ugovorom o doživotnom izdržavanju obavezuje se primalac izdržavanja da se posle njegove smrti na davaoca izdržavanja prenese svojina tačno određenih stvari ili kakva druga prava, a davalac izdržavanja se obavezuje da ga, kao naknadu za to, izdržava i da se brine o njemu do kraja njegovog života i da ga posle smrti sahrani. Primalac izdržavanja ugovorom može obuhvatiti samo stvari ili prava postojeća u trenutku zaključenja ugovora. Ako što drugo nije ugovoreno, obaveza izdržavanja naročito obuhvata obezbeđivanje stanovanja, hrane, odeće i obuće, odgovarajuću negu u bolesti i starosti, troškove lečenja i davanja za svakodnevne uobičajene potrebe.

Poseban slučaj ništavosti ovog ugovora propisan je u članu 196. Zakona o nasleđivanju, tako da je ništav ugovor u kome je davalac izdržavanja fizičko ili pravno lice koje se u okviru svog zanimanja, odnosno delatnosti i stara o primaocu izdržavanja (medicinsko osoblje, bolnice, različite agencije i slično), ako prethodno za ugovor nije dobijena saglasnost nadležnog organa starateljstva. Ovim zakonskim rešenjem štite se interesi primaoca izdržavanja od potencijalno nesavesnog postupanja davaoca izdržavanja i ide u prilog smanjenju mogućih zloupotreba od strane pomenutih lica. Potreba za dozvolom nadležnog organa starateljstva zavisi od toga ko se nalazi u ulozi davaoca izdržavanja, pri čemu pojam „staranje“ koji je upotrebljen u zakonskoj normi ne znači da to mora biti glavna svrha zanimanja, ili glavna delatnost pravnog lica, već je bitno da to fizičko ili pravno lice pri obavljanju zanimanja, odnosno delatnosti dolazi u kontakt ne samo sa socijalno ugroženim licima već i drugim građanima kojima je potreban neki vid staranja. Zato u lica koja podležu pribavljanju saglasnosti, kao davaoci izdržavanja, pored raznih oblika institucionalne i vaninstitucionalne socijalne i zdravstvene zaštite, humanitarnih institucija, spadaju i oni koji vode brigu u nekom vidu o starim licima. Bitno je da je kontakt između ugovarača uspostavljen povodom staranja, odnosno nekog vida brige i pomoći tom licu. Zato su kao neosnovani ocenjeni revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, ukazivanjem da navedena zakonska odredba propisuje obavezu pribavljanja saglasnosti samo u situaciji kada je odnos između ugovarača zasnovan isključivo usled delatnosti davaoca izdržavanja koja se svodi na profesionalno pružanje nege, odnosno da je primalac izdržavanja koristio neku od usluga koje potiču od registrovane delatnosti davaoca izdržavanja. Kako se navedena zakonska odredba odnosi na sva pravna lica kao davaoce izdržavanja, koja pružaju neki vid staranja i pomoći bez obzira na registrovanu delatnost („i stara o primaocu izdržavanja“), to su bez uticaja revizijski navodi da je tuženi tek nakon sedam meseci od zaključenja predmetnog ugovora dobio ograničenu licencu nadležnog ministarstva 07.11.2014. godine, kojom je formalno ispunio uslove za registraciju, kao pravno lice čija je delatnost pružanje nege starim i nemoćnim licima. Kod utvrđenog da je i pre zaključenja predmetnog ugovora o doživotnom izdržavanju, tuženi pružao razne vidove pomoći i staranja sada pok. VV, kao svom članu, bez uticaja su i navodi revizije da je nematerijalna pomoć pružana na dobrovoljnoj bazi članova, a da je bilo koji vid institucionalne pomoći finansiran od strane nemačke humanitarne organizacije, preko tuženog kao posrednika. S obzirom da je odredbom člana 196. Zakona o nasleđivanju, regulisan poseban slučaj ništavosti ugovora čime se štite interesi primaoca izdržavanja od potencijalno nesavesnog postupanja davaoca izdržavanja, kao neosnovani su ocenjeni revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava, ukazivanjem na član 107. stav 2. Zakona o obligcionim odnosima i da se radi o zabrani koja je bila manjeg značaja, a ugovor je izvršen. Predmetni ugovor o doživotnom izdržavanju zaključen je bez prethodno dobijene saglasnosti nadležnog organa starateljstva, što po izričitoj navedenoj materijalno-pravnoj odredbi ima za posledicu ništavost ugovora, pa su kao neosnovani ocenjeni i svi ostali revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Zahtev tužilaca za naknadu troškova odgovora na reviziju je odbijen na osnovu člana 154. ZPP, jer to nisu bili troškovi potrebni za vođenje ove parnice.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković