.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev 19638/2023
29.02.2024. godina
Beograd
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Marijana Manastirac Ignjatov advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Mirko Opačić advokat iz ..., radi utvrđenja imovine stečene u braku, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 126/23 od 16.03.2023. godine, u sednici održanoj dana 29.02.2024. godine, doneo je
R E Š E NJ E
UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 126/23 od 16.03.2023. godine u delu kojim je preinačena prvostepena presuda i u delu kojim je odlučeno o troškovima postupka, i u tom delu predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno suđenje.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 5585/2021 od 21.09.2022. godine, stavom prvim izreke, tužbeni zahtev je delimično usvojen. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da je tužilja po osnovu zajedničke sutekovine, svojim radom i ulaganjem, stekla pravo svojine na polovini porodične kuće sagrađene na parceli .. KO ..., u ulici ... broj .., upisane u list nepokretnosti .. KO ... sa upisanom površinom od 67m2 i placu površine 367m2, i tuženi obavezan na trpljenje da se tužilja po osnovu ove presude uknjiži u ½ dela suvlasništva na navedenim nepokretnostima u Republičkom geodetskom zavodu i drugim nadležnim javnim knjigama. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da naknadi tužilji troškove parničnog postupka u iznosu od 105.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate, dok je zahtev kojim se potražuje zakonska zatezna kamata na dosuđeni iznos troškova parničnog postupka od dana presuđenja do dana izvršnosti presude odbijen. Stavom četvrtim izreke, tužilja je oslobođena od plaćanja sudskih taksi.
Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 126/23 od 16.03.2023. godine, stavom prvim izreke, žalba tuženog je delimično usvojena i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 5585/21 od 21.09.2022. godine preinačena tako što je odbijen tužbeni zahtev preko suvlasničkog udela od ¼ dela do dosuđenog ½ suvlasničkog dela porodične kuće sagrađene na parceli .. KO ..., u ulici ... broj .. u ..., upisane u list nepokretnosti .. KO ... sa upisanom površinom od 67m2 i placu površine 367m2, kao i zahtev da se tuženi obaveže da trpi da se tužilja uknjiži u Republičkom geodetskom zavodu i drugim nadležnim javnim knjigama preko ¼ do ½ dela suvlasništva na navedenim nepokretnostima, a troškovi parničnog postupka snižavaju na iznos od 52.500,00 dinara, dok je u preostalom delu žalba tuženog odbijena i presuda u preostalom pobijanom, a nepreinačenom delu, potvrđena. Stavom drugim izreke, obavezana je tužilja da na ime troškova drugostepenog postupka isplati tuženom iznos od 70.300,00 dinara u roku od 15 dana. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova žalbenog postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, dela kojim je preinačena prvostepena presuda i odlučeno o troškovima drugostepenog postupka, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju iz razloga predviđenih članom 407. stav 1. tačke 3. i 4. i stav 2. ZPP.
Ispitujući pobijanu presudu, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je tužiljina revizija osnovana.
U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su zaključile brak 05.01.1989. godine. Po zaključenju braka doselile su se u mesto ..., gde su iznajmile stan. U njihovom braku, tokom 1989. i 1991. godine, rođeno je dvoje dece. Tokom 1991. godine kupljena je stara kuća u mestu ... . Novac za kupovinu kuće u iznosu od 9.000 DEM dao je otac tuženog, koji je prodao imovinu u Bosni i sa suprugom se preselio u Srbiju. Kupljena stara kuća je porušena i na njenom mestu sagrađena nova kuća. Tuženi je u julu 1991. godine od preduzeća u kojem je radio dobio kredit u iznosu od 216.000,00 tadašnjih dinara, sa rokom otplate od 20 godina, koji je iskorišćen za kupovinu građevinskog materijala. Drvnu građu za krovnu konstrukciju obezbedio je otac tuženog. Gradnju kuće pomagali su rodbina i prijatelji stranaka (gradnja na mobu), naročito brat tuženog koji se bavio građevinarstvom. Po završenoj izgradnji u kuću su se, pored stranaka i njihove dece, uselili i roditelji tuženog koji nisu imali sopstvenih prihoda, ali su vodili računa o kući i domaćinstvu, odnosno deci stranaka. Tokom 1994. godine u kuću se uselio i brat tuženog, koji je tu zasnovao porodicu i živeo sve do avgusta 2015. godine, kada se iz kuće iselio i kada mu je, na ime njegovog ulaganja u njen spratni deo, isplaćen iznos od 8.000 evra. Iste godine u kuću se uselila i sestra tuženog sa porodicom, i tu stanovala oko šest godina. Tužilja je radni odnos zasnovala 1998. godine i u radnom odnosu je bila sve do 2003. godine. Pored rada u radnom odnosu tužilja je obavljala i druge poslove i starala se o domaćinstvu. Od 2003. godine tužilja je čuvala decu u jednoj porodici, sve do 2008. godine kada je ponovo zasnovala radni odnos. Tuženi je sve vreme trajanja braka bio u radnom odnosu i njegova zarada je bila veća od zarade koju je tužilja ostvarivala radom ili čuvanjem tuđe dece. Tuženi je 31.07.2015. godine zaključio ugovor o kreditu u iznosu od 350.000,00 dinara, sa rokom otplate od 24 meseca, a tokom jula 2016. godine prodao je akcije za ukupan iznos od 782.259,00 dinara. Tuženi je po struci mlekar, pa je porodica u poslednjih nekoliko godina braka (brak je razveden u julu 2019. godine), držala koze i bavila se proizvodnjom sira i jogurta koje je tužilja prodavala na pijaci. U katastru nepokretnosti tuženi je upisan kao vlasnik kuće koja je predmet spora.
Na ovakvo činjenično stanje, utvrđeno ocenom izvedenih dokaza i iskaza stranaka i svedoka, prvostepeni sud je primenio odredbe Porodičnog zakona o zajedničkoj imovini supružnika i njenoj deobi, nalazeći da se u konkretnom slučaju ne radi o sticanju imovine u porodičnoj zajednici da bi kao stranke i nužni suparničari iz člana 205. ZPP tužbom morali biti obuhvaćeni svi članovi te zajednice. Po stanovištu tog suda, tužiljin udeo u sticanju sporne imovine jednak je udelu tuženog, jer su obe stranke svojim radom ostvarivali prihode iz radnog (ili sličnog) odnosa, a tužilja je pored toga obavljala i druge dodatne poslove i vodila brigu o deci, odnosno domaćinstvu.
Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tuženog, preinačio prvostepenu presudu. I po stanovištu tog suda, tužilja je dala jednak doprinos u sticanju zajedničke imovine kao i tuženi, ali je postojao i doprinos ostalih članova porodične zajednice koji su učestvovali u njenom sticanju, konkretno roditelja tuženog, čiji je doprinos jednak doprinosu stranaka. Iz tih razloga, primenom odredbi Porodičnog zakona o sticanju zajedničke imovine supružnika, ali i odredbi istog zakona o sticanju u porodičnoj zajednici, drugostepeni sud je smanjio tužiljin udeo u spornoj imovini na ¼ dela.
Po stanovištu Vrhovnog suda, osnovani su navodi revidenta da je drugostepeni sud u ovom sporu pogrešno primenio materijalno pravo.
Naime, ako je drugostepeni sud svoju odluku zasnovao i na odredbi člana 195. Porodičnog zakona o sticanju zajedničke imovine u porodičnoj zajednici, što bi proizilazilo iz obrazloženja njegove presude, onda je ona u ovom sporu doneta bez učešća svih članova te zajednice koji su doprinosili sticanju zajedničke imovine. U takvom slučaju, u parnici za deobu zajedničke imovine moraju učestvovati sva lica koja su svojim radom i sredstvima doprineli sticanju te imovine, koja nisu samo jedinstveni (član 210. ZPP), već i nužni suparničari (član 211. ZPP). O nužnom suparničarstvu sud vodi računa po službenoj dužnosti (član 211. stav 3. ZPP). Katastarsko stanje - upis prava svojine tuženog na imovini koja je predmet spora, što omogućava tužilji upis svog suvlasničkog udela stečenog deobom zajedničke imovine, ne znači da kao stranke u sporu za deobu zajedničke imovine koja je stečena u porodičnoj zajednici ne moraju biti obuhvaćeni svi članovi te zajednice koji su učestvovali u njenom sticanju.
Drugostepeni sud je svoju odluku zasnovao i na zakonskim odredbama kojima je uređeno sticanje zajedničke imovine supružnika, pri čemu je tužiljin udeo u sticanju te imovine umanjio zbog doprinosa roditelja tuženog. Takva odluka mogla bi se doneti u slučaju ako bi se utvrdilo da između stranaka i roditelja tuženog nije postojala porodična zajednica u smislu člana 195. Porodičnog zakona, već da su roditelji tuženog svojim radom i sredstvima samo pomogli u sticanju sporne imovine i da je ta pomoć pružena isključivo njihovom sinu, a ne i njegovoj supruzi - tužilji. Naime, pomoć srodnika ili prijatelja jednog supružnika u izgradnji zgrade u obliku besplatnog ličnog rada (moba) smatra se učinjenim u korist oba supružnika podjednako. Međutim, vrednost rada roditelja jednog supružnika i građevinskog materijala koji su oni dali radi izgradnje građevinskog objekta uračunava se u doprinos tog supružnika, jer se po normalnom toku stvari pretpostavlja da su time želeli da pomognu svom detetu, ali se može dokazivati i suprotno - da je to učinjeno u korist oba supružnika i njihove bračne zajednice.
Ova činjenica, ako se pouzdano utvrdi da između stranaka i roditelja tuženog nije postojala porodična zajednica, za sada nije razjašnjena da bi se sa sigurnošću moglo zaključiti da je doprinos tuženog u sticanju imovine već i zbog pomoći njegovih roditelja koja je pružena samo njemu kao njihovom sinu.
Iz navedenih razloga, pobijana presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovni postupak.
U ponovnom postupku drugostepeni sud će, imajući izloženo u vidu, ponovo odlučiti o žalbi tuženog u kojoj su, pored navoda o nepotpunoj pasivnoj legitimaciji, izneti i navodi kojima se osporava ocena dokaza i utvrđeno činjenično stanje u pogledu sticanja sporne imovine, a naročito učešća u tom sticanju roditelja žalioca i njegovih drugih srodnika.
Ukinuta je i odluka o troškovima postupka jer zavisi od ishoda spora.
Sa svega navedenog, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.
Predsednik veća - sudija
Branislav Bosiljković, s.r.
Za tačnost otpravka
Zamenik upravitelja pisarnice
Milanka Ranković
