Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“ Beograd, kojeg u revizijskom postupku zastupa Branislav Popovac, advokat iz ..., radi naknade za eksproprisane nepokretnosti, odlučujući o reviziji protivnika predlagača, izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 2140/22 od 15.09.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 11.10.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija protivnika predlagača izjavljena protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 2140/22 od 15.09.2022. godine.

ODBIJA SE zahtev predlagača za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Osnovnog suda u Ubu R1 46/21 od 04.04.2022. godine, stavom prvim izreke, određena je novčana naknada za eksproprisano zemljište i to za KP .. pašnjak 3. klase površine 0.00.01 ha u iznosu od 587,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.05.18 ha u iznosu od 304.325,00 dinara, KP .. pašnjak 3. klase površine 0.05.35 ha u iznosu od 314.312,50 dinara, KP .., njiva 2. klase površine 0.05.16 ha u iznosu od 303.150,00 dinara, KP .. njiva 3. klase površine 0.07.71 ha u iznosu od 452.962,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.08.95 ha u iznosu od 525.812,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.04.87 ha u iznosu od 286.112,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.01.85 ha u iznosu od 108.687,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.11.92 ha u iznosu od 700.300,00 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.06,67 ha u iznosu od 391.862,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.03.07 ha u iznosu od 180.362,50 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.19.44 ha u iznosu od 1.142.100,00 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.10.86 ha u iznosu od 638.025,00 dinara, KP .. njiva 4. klase površine 0.15.89 ha u iznosu od 933.537,50 dinara, KP .. njiva 3. klase površine 0.14,15 ha u iznosu od 831.312,50 dinara, KP .. livada 3. klase površine 0.03.27 ha u iznosu od 192.112,50 dinara, KP .. livada 3. klase površine 0.01.72 ha u iznosu od 101.050,00 dinara, sve upisane u LN broj .. KO ..., za koje je predlagaču AA iz ... priznato pravo na novčanu naknadu rešenjem Odeljenja za privredu i imovinsko-pravne poslove Opštine Lajkovac broj 465-266/2020- 04 od 11.01.2021. godine; stavom drugim izreke, obavezan je protivnik predlagača da predlagaču na ime naknade za eksproprisano zemljište isplati pojedinačno navedene iznose za svaku katastarsku parcelu u tom stavu, u ukupnom iznosu od 7.406.612,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana donošenja rešenja do isplate; stavom trećim izreke, obavezan je protivnik predlagač da predlagaču naknadi troškove vanparničnog postupka u iznosu od 315.800,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti rešenja do isplate.

Rešenjem Višeg suda u Valjevu Gž 2140/22 od 15.09.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba protivnika predlagača i rešenje Osnovnog suda u Ubu R1 46/21 od 04.04.2022. godine, potvrđeno.

Protiv navedenog pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, protivnik predlagač je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju zahtevajući naknadu troškova odgovora na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijanog rešenja na osnovu člana 408. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11...18/20) u vezi člana 420. stav 6. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP, Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su pravnosnažnim rešenjem Opštine Lajkovac, Opštinske uprave, Odeljenja za privredu i imovinsko-pravne poslove broj 465-266/2020-04 od 11.01.2021. godine eksproprisane KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .., KP .. KO ..., sve upisane u LN broj .. KO ..., kao svojina predlagača. Eskproprijacija je izvršena u korist protivnika predlagača za potrebe izgradnje državnog puta, a na osnovu rešenja Vlade RS od 28.05.2020. godine kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju i administrativni prenos nepokretnosti u skladu sa Prostornim planom područja za posebne namene. Uredbom Vlade RS o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E-763 Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega) objavljenom u „Službenom glasniku Republike Srbije“ broj 2/20 koja je stupila na snagu 15.01.2020. godine, obuhvaćene su i napred navedene katastarske parcele radi izgradnje ovog državnog puta. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o određivanju pripadajuće novčane naknade za eksproprisane nepokretnosti. Prema izveštaju Poreske uprave – Odeljenja za kontrolu izdvojenih aktivnosti Valjevo od 24.03.2021. godine, procenjena tržišna vrednost predmetnih katastarskih parcela za poljoprivredno zemljište iznosi 300,00 dinara po m2, za građevinsko zemljište izvan građevinskog područja (selo) iznosi 600,00 dinara po m2. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od 16.11.2021. godine i njegovog izjašnjenja na ročištu, utvrđeno je da tržišna vrednost eksproprisanih katastarskih parcela, kao građevinskog zemljišta iznosi 600,00 dinara po m2, u ukupnom iznosu od 7.406.612,50 dinara. Pri utvrđivanju tržišne vrednosti, sudski veštak je imao u vidu da su katastarske parcele privedene nameni, da se tržišna cena takvog zemljišta u istom reonu kreće od 734,85 do 1.054,55 dinara po m2. Međutim, kako predlagač nije imao troškove promene namene iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište, tržišna vrednost parcela umanjena je za troškove promene namene koji se u konkretnom slučaju obračunavaju primenom stope od 50% na osnovicu od 25,00 dinara po m2 za poljoprivredno zemljište, zbog čega je veštak utvrdio tržišnu vrednost predmetnog zemljišta u iznosu od 600,00 dinara po m2.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je protivnik predlagača kao korisnik eksproprijacije u obavezi da predlagaču isplati novčanu naknadu na ime tržišne vrednosti za eksproprisane katastarske parcele u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka koji se koristio komparativnim metodom uzimajući u obzir sve relevantne parametre, a s obzirom na to da Poreska uprava vrši samo procenu tržišne vrednosti.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 53/95 ... 20/09 i 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako Zakonom nije drugačije propisno. Stavom 2. istog člana propisano je da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Prema odredbi čana 41. stav 2. istog Zakona, visina naknade u novcu za eksproprisanu nepokretnost određuje se po tržišnoj ceni prema okolnostima u vreme zaključenja sporazuma o visini naknade, odnosno u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi. Saglasno navedenom, procenu tržišne cene daje organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno Poreska uprava. Međutim, visina tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti može se utvrditi na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore.

Stanovište o tome da se naknada za eksproprisane katastarske parcele utvrđuje u skladu sa stvarnim statusom tog zemljišta kao građevinskog zemljišta, a ne kao poljoprivrednog, kako su iste upisane u katastru nepokretnosti, nižestepeni sudovi su zasnovali na činjenici da su stupanjem na snagu prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 (opisane deonice) na osnovu citirane Uredbe koja je stupila na snagu 15.01.2020. godine, što znači pre eksproprijacije (na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa Uprave Opštine Lajkovac od 11.01.2021. godine) ove katastarske parcele promenile namenu i postale građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa zemljišta nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, to je zemljište koje je određeno Zakonom i Planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa Zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog Zakona propisano je da stupanjem na snagu Planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljitša u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim Zakonom i podzakonskim aktom donetim na osnovu Zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog Zakona proizilazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena.

Primenom navedenog materijalnog prava, nižestepeni sudovi su zaključili da su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, ali da bez obzira na to njihov vlasnik (ovde predlagač) ima pravo na odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Vrhovni sud u potpunosti prihvata izloženo pravno stanovište nižestpenih sudova jer je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava. Osim toga, članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisno da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. istog Zakona, namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom, pa iz ovih zakonskih odredbi proizilazi da prostorni plan područja posebne namene državnog puta prvog reda i B br. 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E 763) ima karakter planskog dokumenta. Tačkom 3.1. navedene Uredbe o utvrđivanju prostornog plana, područja posebne namene državnog puta 1B br. 27 predviđeno je da se istom formiraju građevinske parcele javne namene za izgradnju deonica državnog puta, raskrsnica i pratećih sadržaja. Imajući u vidu da je odredbom člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 83/18) građevinsko zemljište definisano kao zemljište koje je određeno Zakonom ili Planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, navedeno zemljište je po sili zakona postalo građevinsko zemljište. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim Zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2.).

U pogledu promene statusa zemljišta u katastru, osim obaveze donosioca planskog dokumenta i nadležni organ uprave Opštine Lajkovac su bili dužni da u smislu člana 117. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/2009 ... 27/2018) podnesu zahtev u roku od 30 dana od nastanka promene za sprovođenje promene Službi za katastar nepokretnosti. Prikupljanje podataka o nastalim promenama na nepokretnostima obavlja geodetski organ u smislu člana 115. stav 1. istog Zakona, što u konkretnom slučaju nije učinjeno.

Tačni su revizijski navodi protivnika predlagača da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Međutim, isti nisu od značaja za pravilnost pobijane odluke jer ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu planskog dokumenta koji ga je odredio kao građevinsko zemljište, zbog čega je novčana naknada pravilno određena u skladu sa stvarnim statusom, bez obzira što ta promena nije sprovedena i evidentirana u katastru.

Zbog navedenog nisu od uticaja na drugačiju odluku suda revizijski navodi sa pozivom na odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje definišu pojam poljoprivrednog zemljišta i zabranu korišćenja istog u druge svrhe.

Kako se ni ostalim navodima revizije ne dovodi u sumnju pravilnost pobijanog rešenja, to je Vrhovni sud odlučio kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 414. stav 1. u vezi člana 420. stav 6. ZPP, a shodno članu 30. stav 2. ZVP-a.

Troškovi odgovora na revizijune predstavljaju troškove potrebne radi vođenja postupka, te je o njima odlučeno kao u stavu drugom izreke, na osnovu člana 154. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić