Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2689/22 od 30.08.2022. godine odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca i tužene i potvrđena presuda Osnovnog suda u Majdanpeku P 320/19 od 30.05.2022. godine.

Tužena je protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, blagovremeno izjavila reviziju, pozivajući se na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Prema članu 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). O dozvoljenosti i osnovanosti posebne revizije odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija.

Po nalaženju Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju revizija je dozvoljena zbog ujednačavanja sudske prakse u pogledu prava na naknadu materijalne štete i isplatu rente.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu odredbe člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je mobilisan kao vojni obveznik-rezervista i u periodu od 09.11.1991. godine do 18.01.1992. godine nalazio se na izvršenju borbenog zadatka u sastavu Banjalučkog korpusa. Prilikom povratka u Srbiju zarobljen je od strane paravojnih jedinica Republike Hrvatske. Tokom boravka u zarobljeništvu tužilac je zadobio veliki broj povreda i nagnječenja mekih tkiva, što je dovelo do potpunog gubitka radne sposobnosti, pa je tužiocu rešenjem Republičkog fonda PIO od 12.05.2005. godine priznato pravo na invalidsku penziju. Zbog odlaska u invalidsku penziju tužilac je trpeo materijalnu štetu u vidu razlike između invalidske penzije i zarade koju bi primao da je ostao na radnom mestu ... u rudniku bakra „Majdanpek“, čiji je sada pravni sledbenik „Serbia Zijin Bor Copper“ d.o.o. Bor. Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 10947/2011 od 14.05.2012. godine, tužena je obavezana da tužiocu na ime rente za period od 01.06.2005. godine do 31.12.2011. godine isplati iznos od 1.273.105,51 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 13.12.2011. godine pa do isplate, a od 01.01.2012. godine pa ubuduće mesečno iznos od 31.010,00 dinara, svakog 05-og u mesecu sa zakonskom zateznom kamatom na dospele a neisplaćene rate u istom roku. Veštačenjem je utvrđeno da razlika između očekivane zarade i isplaćene penzije, isplaćene rente za period od 13.11.2016. godine do 31.12.2020. godine, iznosi 587.144,36 dinara, a mesečna renta ubuduće počev od januara 2021. godine treba da iznosi 77.814,56 dinara, s obzirom da se plata na radnom mestu ... u rudniku bakra od poslednje odluke o renti značajno povećala.

Prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev za iznos utvrđen veštačenjem, na ime naknade materijalne štete za period od 13.11.2019. godine do 31.12.2020. godine, u iznosu od 587.144,36 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja pa do konačne isplate i obavezao tuženu da tužiocu na ime rente plaća mesečno iznos od 77.844,56 dinara, svakog 05-og u mesecu sa zakonskom zateznom kamatom na dospele neisplaćene iznose.

Drugostepeni sud je potvrdio odluku prvostepenog suda navodeći da su ispunjeni uslovi iz člana 195. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima za isplatu rente, kao i da je osnovan tužbeni zahtev za isplatu razlike između ostvarenih prihoda i onih koje bi tužilac mogao da ostvari, što je posledica izmenjenih okolnosti, pa mu je na ime naknade materijalne štete za period od 13.11.2019. godine kao dana podnošenja tužbe do 31.12.2020. godine pravilno dosuđen iznos utvrđen veštačenjem.

Međutim, prema odredbi člana 195. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima, ako povređeni zbog potpune ili delimične nesposobnosti za rad gubi zaradu, odgovorno lice dužno je plaćati povređenom određenu novčanu rentu, kao naknadu za tu štetu, a prema članu 196. istog Zakona, sud može na zahtev oštećenika za ubuduće povećati rentu, a može je na zahtev štetnika smanjiti ili ukinuti, ako se znatnije promene okolnosti koje je sud imao u vidu prilikom donošenja ranije odluke.

Materijalna šteta zbog izgubljene zarade i renta nisu iste kategorije. Renta je buduća naknada štete, utvrđuje se u visini i na dan presuđenja i dosuđuje za ubuduće. Šteta koja je nastupila do presuđenja nema karakter rente, već naknade zbog izgubljene zarade usled nesposobnosti za rad.

Naknada štete u vidu rente može se dosuditi samo za štetu koja postoji u momentu donošenja sudske odluke pa ubuduće, a ne i za ranije pretrpljenu štetu koja se dosuđuje u jednokratnom iznosu. Dakle, renta je naknada u novčanom obliku, čiji ukupan iznos u vreme odlučivanja o tužbenom zahtevu nije poznat, a koja se plaća periodično, u unapred utvrđenim iznosima. Za vreme do donošenja presude naknada štete nema oblik rente, već jednokratnog iznosa (jedinstvene sume). Ono što je odlučujuće je da je u vreme odlučivanja o tužbenom zahtevu sva šteta za proteklo vreme nastala i da se zna njen ukupan obim. Ove dospele iznose naknade obveznik je dužan da plati odjednom, kao jedinstvenu sumu, koja pokriva svu prouzrokovanu štetu za proteklo vreme i koja se ni po čemu ne razlikuje od jednokratne naknade koja se dosuđuje u slučaju trenutne štete. Do donošenja prvostepene presude postoji samo izgubljena zarada koja može biti različita u različitim vremenskim periodima, ali je ukupan obim štete za to proteklo vreme poznat i dospeo.

U konkretnom slučaju tužiocu je naknada štete na ime izgubljene zarade za period od 01.06.2005. godine do 31.12.2011. godine dosuđena presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 10947/2011 od 14.05.2012. godine, u iznosu od 1.273.105,51 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 13.12.2011. godine pa do isplate (mada je u presudi navedeno da mu se dosuđuje renta) i ne može se više puta dosuditi, a od 01.01.2012. godine pa ubuduće je određena renta u mesečnom iznosu od 31.010,00 dinara svakog 05- og u mesecu, sa zakonskom zateznom kamatom na dospele, a neisplaćene rate u istom roku.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će odlučiti o tužbenom zahtevu imajući u vidu razliku između naknade za izgubljenu zaradu i rente, s tim da ukoliko ponovo odluči o renti mora da prethodnu pravnosnažnu odluku kojom je odlučeno o visini rente izmeni.

Sa iznetih razloga, saglasno odredbi člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković