U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca Srpske Pravoslavne Crkve – Patrijaršije Srpske iz Beograda, čiji je punomoćnik Petar Grozdanović, advokat iz ..., protiv tuženih AA, BB, VV, svi iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Vuk Vuković, advokat iz ... i GG iz ..., čiji je punomoćnik Nenad Ranković, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o revizijama tuženih AA i GG, izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7107/20 od 07.12.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 14.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJAJU SE, kao neosnovane, revizije tuženih AA i GG, obojice iz ..., izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7107/20 od 07.12.2020. godine.

ODBIJA SE, zahtev tužioca za naknadu troškova odgovora na revizije.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7107/20 od 07.12.2020. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 7935/19 od 07.07.2020. godine u prvom stavu izreke, tako što je utvrđeno da u sastav zaostavštine ostavioca DD, bivšeg iz ..., po zaveštanju sačinjenom u formi sudskog zaveštanja na zapisniku sastavljenom dana 09.09.1992. godine u predmetu Drugog opštinskog suda u Beogradu 3R-689/92 ulaze KP br. ... – voćnjak površine 634,70 m2 i KP br. ... – zemljište bez zgrade i voćnjak površine 966,90 m2, upisane u ZKUL ... KO ..., koje su kod Republičkog geodetskog zavoda – Službe za katastar nepokretnosti u LN ... KO ... upisane kao KP br. ... površine 637 m2 i KP br. ... površine 960 m2, što su tuženi dužni priznati i trpeti; stavom drugim izreke, preinačena je navedena presuda Višeg suda u Beogradu u drugom stavu izreke, tako što su obavezani tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka solidarno isplate iznos od 880.500,00 dinara; stavom trećim izreke, obavezani su tuženi da na ime troškova drugostepenog postupka tužiocu solidarno isplate iznos od 286.500,00 dinara; stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog GG iz ... za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi AA i GG, obojica iz ... su blagovremeno preko punomoćnika izjavili revizije, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je preko punomoćnika dao odgovor na revizije. Troškove odgovora na revizije je tražio.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da revizije tuženih nisu osnovane.

U postupku donošnja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. stav 1. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti. U postupku po žalbi drugostepeni sud nije propustio da primeni, niti je nepravilno primenio odredbe procesnog zakona, što je bilo ili je moglo biti od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sudskim testamentom u vidu svoje poslednje volje date dana 09.09.1992. godine na zapisniku u predmetu Drugog opštinskog suda u Beogradu 3R-689/92, DD, ... i ... ... u ..., rođen dana ... godine, Patrijaršiji Srpske Pravoslavne Crkve u Beogradu 7, 7. jula broj 5, u nasleđe – legat, ostavio je svu nepokretnu imovinu koja se nalazi u ..., ... ... (...) na KP br. ..., ZKUL ... KO ..., koja se sastoji od glavne zgrade (podrum, parter, potkrovlje) od 160 m2 stambene površine, sporedne zgrade (jednosoban stan sa garažom) od 40 m2 stambene površine i pravo korišćenja zemljišta na kome su navedene zgrade izgrađene i pravo korišćenja zemljišta potrebnog za njihovu redovnu upotrebu – dvorište veličine 5 ari i 30 m2. U momentu sačinjavanja testamenta zaveštalac je, kao jedini zakonski naslednik svoje pokojne majke ĐĐ, rođene ĐĐ1, na osnovu pravnosnažnog rešenja Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O 4377/82 od 07.09.1982. godine, rešenjem Opštinskog suda u Beogradu Dn 11250/83 od 22.11.1983. godine bio upisan kao titular prava svojine na kući broj ... u ulici ... ..., izgrađenoj na KP ... i na delu zgrade na KP ..., koji objekti su u ZKUL ... KO ... ... bili označeni kao zemljišno-knjižno telo II. U zemljišno-knjižnom ulošku br. ... V listu nepokretnosti, DD je bio uknjižen kao titular prava korišćenja zemljišta pod zgradom i zemljišta potrebnog za redovnu upotrebu u granicama građevinskih parcela broj ... i ... KO ... ... . Rešenjem Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O 2098/02 od 29.07.2002. godine, raspravljena je naknadno pronađena zaostavština ostaviočeve majke, čiji je ona titular bila po rešenju Drugog opštinskog suda u Beogradu O 844/72 od 17.01.1973. godine (nasleđe iza pok. EE, ćerke ostaviočeve majke ĐĐ) i zaveštalac DD oglašen je jedinim naslednikom – nosiocem prava korišćenja na KP br. ... – voćnjak površine 634,70 m2 u ..., ... ... . Na osnovu dopunskog rešenja o nasleđivanju, zaveštalac je rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu Dn 6793/03 uknjižen kao titular prava korišćenja na KP br. ... upisanoj u ZKUL ... KO ... ... . Nakon smrti DD, preminulog dana 04.05.2005. godine, njegovi zakonski naslednici, tuženi AA - sestrić po preminuloj tetki ŽŽ i tuženi BB, GG i VV, sestra, bratanac i bratanica po preminulom stricu ZZ, osporili su sastav zaostavštine koji bi po testamentu trebao da pripadne tužiocu, smatrajući da je taksativnim nabrajanjem nepokretnosti zaveštanim Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi – Patrijaršiji Srpskoj, testator jasno obuhvatio samo KP ... KO ... ..., a ne i KP br. ... i ... KO ... ..., uključene u sastav dvorišta na adresi ..., ... .... Upućena na parnicu pravnosnažnim rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu O 2930/05 od 03.07.2007. godine, Srpska Pravoslavna Crkva je tužbom u ovoj parnici tražila utvrđenje da u sastav zaostavštine po sudskom testamentu od 09.09.1992. godine, proglašenom na zapisniku u postupku raspravljanja zaostavštine pok. DD dana 29.09.2005. godine, ulaze i KP br. ... KO ... ... (novi premer ... KO ...) i KP br. ... KO ... ... (novi premer ... KO ...). U cilju utvrđivanja funkcionalne građevinske celine za potrebe objekta navedenih u testamentu izveden je dokaz građevinsko-geodetskim veštačenjem pa je iz nalaza i mišljenja Instituta za geodeziju i geoinformatiku Građevinskog fakulteta univerziteta u Beogradu od 14.02.2018. godine utvrđeno da KP br. ..., ... i ... KO ... čine dvorište objekta sagrađenog na KP br. ... (glavna zgrada površine 160 m2 označena u testamentu kao sagrađena na KP br. ... KO ... ...) i pomoćnog objekta sa garažom na KP br. ... KO ... (sporedna zgrada – jednosoban stan sa garažom površine 40 m2, označena u testamentu kao sagrađena na KP ... KO ... ...); da sve tri katastarske parcele predstavljaju jednu celinu u pogledu upotrebe na osnovu utvrđenog faktičkog stanja na terenu; i da po sadašnjem stanju u katastru nepokretnosti ne ispunjavaju uslove da budu građevinska parcela. Primedbe tuženih na navedeni nalaz i mišljenje veštaka bile su usmerene na to da nije utvrđeno da li se od predmetnih parcela mogu formirati dve katastarske parcele, o čemu su se veštaci izjasnili u pisanom podnesku od 07.05.2018. godine – da to nije bio zadatak veštaka, a tuženi u daljem postupku nij na glavnoj raspravi pred prvostepenim sudom, kada je ista zaključena, dana 07.07.2020. godine, ni na glavnoj raspravi pred drugostepenim sudom održanoj dana 07.12.2020. godine, nisu predložili dopunsko veštačenje radi utvrđivanja površine, mera i granica na predmetnim parcelama koje služe za redovnu upotrebu građevinskih objekata na istima. U postupku su razmatrani i pravilno cenjeni kao neosnovani istaknuti prigovori nedostatka aktivne i pasivne legitimacije, o čemu su u drugostepenoj presudi dati jasni i valjani razlozi na koje upućuje i ovaj sud.

Na osnovu činjeničnog stanja koje je drugostepeni sud utvrdio na glavnoj raspravi održanoj na osnovu ovlašćenja iz člana 383. i 384. ZPP, na kojoj je ponovljeno izvođenje dokaza čitanjem svih pismena u spisima i zapisnika sa glavnih rasprava, drugostepeni sud je zaključio da s obzirom na sadržinu testamenta (u odnosu na nepokretnu imovinu) da u ovoj parnici tužiocu testator ostavlja u nasleđe – legat svu nepokretnu imovinu u ..., ... ... (...) koju prema podacima u zbirkama javnih isprava čine objekti i tri katastarske parcele – i po Zemljišnim knjigama i Katastru nepokretnosti uvek upisane u jednom zemljišno-knjižnom ulošku, odnosno jednom listu nepokretnosti, te da prema nalazu i mišljenju veštaka one čine jedinstvenu funkcionalnu celinu – dvorište glavnog i pomoćnog objekta sa unutrašnjom ogradom koja se prostire preko sve tri katastarske parcele, to testamentalna formulacija „svu nepokretnu imovinu“ obuhvata ceo kompleks zemljišta na adresi u ... ulica ... ... (...) zajedno sa izgrađenim objektima, a ne samo KP br. ... koja je u zaveštanju navedena, jer prema tada važećem Zakonu o nasleđivanju testator DD nije imao zakonskih naslednika, te samim tim nije imao ni razloga da deo nepokretnosti (KP ... i KP ...) ostavi neraspoređen kako bi iste bile predmet zakonskog nasleđivanja, pa je primenom člana 85. stav 1. Zakona o nasleđivanju važećeg u vreme sačinjavanja spornog testamenta, odlučio kao u izreci pobijane presude.

Vrhovni sud prihvata izneti pravni stav i date razloge drugostepenog suda u pobijanoj presudi.

Odredbom člana 237. Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 45/95 – stupio na snagu 05.05.1996. godine) propisano je da nasleđa otvorena pre stupanja na snagu ovog Zakona, raspraviće se po propisima koji su važili do dana njegovog stupanja na snagu (stav 1.); na zaveštanja, ugovore o doživotnom izdržavanju i ugovore o ustupanju i raspodeli imovine za života, koji su sačinjeni do dana stupanja na snagu ovog Zakona, primeniće se propisi koji su važili u vreme njihovog sačinjavanja.

Shodno citiranoj zakonskoj odredbi, kako je predmetni testament sačinjen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu dana 09.09.1992. godine, to se u konkretnom slučaju primenjuju odredbe Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik SRS“ broj 52/74 i 1/80).

Iz sadržine predmetnog testamenta proizilazi da je testator DD ... i ... ... u ..., koji nije imao zakonske naslednike u prvom, drugom i trećem zakonskom naslednom redu, prema tada važećem Zakonu o nasleđivanju, istim raspolagao celokupnom svojom imovinom – nepokretnom i pokretnom s tim što je shodno članu 81. Zakona o nasleđivanju ostavio legat ovde tužiocu.

Odredbom člana 85. Zakona o nasleđivanju propisano je da odredbe testamenta valja tumačiti prema pravoj nameri zaveštaoca (stav 1.); u slučaju sumnje treba se držati onoga što je povoljnije za zakonskog naslednika ili za lice kome je testamentom naložena neka obaveza (stav 2.).

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, uvidom u zemljišno-knjižni uložak ... KO ... ..., A list zemljišno-knjižno telo II, na adresi ..., ... broj ... na KP ... nalaze se dve zgrade i na KP ... deo zgrade, te je prema listu V nepokretnosti DD bio nosilac prava korišćenja zemljišta pod zgradama i zemljišta potrebnog za redovnu upotrebu objekata u granicama građevinskih parcela ... i ... KO ... ... . Iz lista nepokretnosti ... KO ..., katastarsku parcelu ... evidentiranu kao gradsko-građevinsko zemljište čine zemljište pod zgradom i dva objekta i voćnjak 1. klase, a na osnovu nalaza i mišljenja Građevinskog fakulteta utvrđeno je da sve tri katastarske parcele ..., ... i ... predstavljaju jednu funkcionalnu celinu u pogledu upotrebe.

Iz navedenog proizilazi da je pravilan zaključak drugostepenog suda da na KP ... KO ... ... testator je imao pravo korišćenja zemljišta pod objektom i zemljišta koje služi za njegovu redovnu upotrebu, te da je istom bio ovlašćen da raspolaže i da je to i učinio u korist tužioca izjavom svoje poslednje volje u stavu 2. tačka 1. testamenta, navodeći da tužiocu (pored opisanih građevina – glavne i sporedne zgrade) ostavlja i pravo korišćenja zemljišta na kome su navedene zgrade izgrađene i pravo korišćenja zemljišta koje služi za redovnu upotrebu navedenih zgrada.

Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je spornu odredbu testamenta pravilno tumačio prema pravoj nameri zaveštaoca, shodno članu 85. stav 1. Zakona o nasleđivanju.

Prema sadržini stava 2. tačka 1. testamenta od 09.09.1992. godine, zaveštalac je ovde tužiocu ostavio u nasleđe – legat svu nepokretnu imovinu koja se nalazi u ..., ... ... (...) upisanu u ZKUL ... KO ... ..., u kome su i prema LN ... KO ... bile upisane sve tri katastarske parcele ..., ..., ... KO ... ..., odnosno katastarske parcele novog premera ..., ... i ... KO ..., koje i prema nalazu i mišljenju veštaka čine jedinstvenu funkcionalnu celinu – dakle i KP ..., odnosno ..., zajedno sa KP ..., odnosno ... i ... . Tačkom 2. i 3. testamenta zaveštalac je delom svoje pokretne imovine raspolagao u korist Fakulteta muzičke umetnosti u ... i Crkve Svetog Petra i Pavla. Tačkom 1. stav 2. i tačkom 4. testamenta, ovde tužiocu zaveštao je i novčana sredstva, deo pokretnih stvari, uslovljavajući legat obuhvaćen tačkom 1. stav 1. testamenta formiranjem Fonda „DD“ iz koga će se finansijski pomagati studenti Bogoslovskog fakulteta u ... i nagrađivati najtalentovaniji mladi umetnici Fakulteta muzičke umetnosti u ....

Iz navedenog proizilazi da je zaveštalac testamentom raspolagao celokupnom svojom nepokretnom i pokretnom imovinom, pokretnim stvarima velike vrednosti i novčanim sredstvima ne nagoveštavajući da poseduje i neku drugu nepokretnu imovinu koju izostavlja sa namerom da pripadne eventualnim zakonskim naslednicima, obzirom da je u stavu 1. naveo da nema nikoga od srodnika u prvom, drugom i trećem naslednom redu prema odredbama važećeg Zakona o nasleđivanju, zbog čega i po oceni ovog suda stvarna volja zaveštaoca koji je raspolagao celokupnom svojom imovinom na napred navedeni način nije sporna, a odredba testamenta u stavu 2. tačka 1. tumačena je prema pravoj nameri zaveštaoca shodno članu 85. stav 1. Zakona o nasleđivanju, ali i shodno stavu 2. navedenog člana da u slučaju sumnje treba se držati onoga što je povoljnije za lice kome je testamentom naložena neka obaveza (legat tužiocu), obzirom da zakonskih naslednika nije imao u vreme sačinjavanja testamenta. Kod tumačenja testamenta, osim izjave u tekstu tj. reči i brojeva koje su u izjavi upotrebljene uzete su u obzir i druge okolnosti bitne za utvrđenje prave volje testatora, kako je to na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja i ocene dokaza pravilno i učinio drugostepeni sud.

Neosnovani su revizijski navodi da tužilac kao pravno lice uopšte nije mogao sticati svojinu na nepokretnosti nasleđem, jer Zakon o nasleđivanju („Službeni glasnik SRS“ broj 52/74, 1/80 i 25/82) je poznavao samo kategoriju „građanin (član 3. i 4. ZN). Ovo sa razloga što je zaveštalac shodno članu 81. tada važećeg Zakona o nasleđivanju predmetnim testamentom tužiocu ostavio legat pod precizno određenim uslovima. Odredbom člana 86. Zakona o nasleđivanju propisano je da zaveštalac može ostaviti testamenom jednu ili više određenih stvari ili neko pravo određenom licu, ili naložiti nasledniku ili kome drugom licu kome nešto ostavlja da iz onoga što mu je ostavljeno da neku stvar određenom licu ili da mu isplati sumu novca, ili da ga oslobodi nekog duga ili da ga izdržava ili uopšte da u njegovu korist nešto učini ili da se uzdrži od nečega ili da nešto trpi (stav 1.); takvim se zaveštanjem po pravilu ne postavlja naslednik; takvo zaveštanje naziva se legat, a lice kome je namenjeno naziva se legatar. Dakle, navedenim zaveštanjem ovde tužilac nije postavljen za naslednika, već je reč o legataru, a tumačenjem navedene odredbe proizilazi da nije isključeno pravno lice kao legatar.

Odredbom člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/03) propisano je da na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini pravo korišćenja ima raniji sopstvenik, zakonski naslednik, kao i lica na koje je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja, u skladu sa Zakonom (stav 1.); ranijim sopstvenikom iz stava 1. ovog člana smatra se lice koje je po važećim propisima bilo njegov sopstvenik na dan stupanja na snagu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Sl. gl. FNRJ“ br. 52/58, 3/59, 24/59 i 24/61), Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Sl. list SFRJ“ br. 5/68) odnosno Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Sl. gl. SRS“ br. 32/68, 17/69, 26/69, 19/71, 16/72, 24/73 i 39/73) (stav 2.); pravo korišćenja iz stava 1. ovog člana je u prometu (stav 4.).

Odredbom člana 13. Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik SRS“ br. 20/79 ... „Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 48/94) propisano je da se izgrađenim građevinskim zemljištem smatraju građevinske parcele, odnosno kompleksi zemljišta na kojima su izgrađeni objekti namenjeni za trajnu upotrebu, a neizgrađenim gradskim građevinskim zemljištem smatraju se građevinske parcele odnosno kompleksi zemljišta na kojima nisu izgrađeni objekti ili su podignuti privremeni odnosno pomoćni objekti. Odredbom člana 17. stav 1. Zakona – da se prava u pogledu izgrađenog gradskog građevinskog zemljišta ne mogu odvojiti od prava na objektu izgrađenom na određenoj građevinskoj parceli. Odredbom člana 36. stav 1. istog Zakona propisano je da ranijem sopstveniku gradskog građevinskog zemljišta, odnosno licu iz člana 30. ovog člana kome se to zemljište ili deo tog zemljišta, na osnovu odluke nadležnog organa oduzima u smislu člana 27. ovog Zakona, kao i sopstveniku zgrade na izgrađenom građevinskom zemljištu kome se oduzima deo građevinske parcele za koji se utvrdi da prema urbanističkim uslovima nije predviđen za redovnu upotrebu te zgrade, pripada pravo na naknadu za oduzeto zemljište po propisima o eksproprijaciji.

Analizirajući citirane zakonske odredbe, a u odnosu na utvrđeno činjenično stanje, proizilazi da KP ... (KP ...) predstavlja izgrađeno građevinsko zemljište, pa je istim zaveštalac testamentom – legatom mogao da raspolaže, što je isti i učinio, a KP ... (KP ...) jeste neizgrađeno građevinsko zemljište, ali ta katastarska parcela nije zaveštaocu (ni njegovom pravnom prethodniku) oduzeta u smislu odredbe člana 36. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu, ista čini jedinstvenu funkcionalnu celinu zajedno sa KP ... i ..., u pogledu upotrebe i čine dvorište objekata izgrađenih na KP ... i ... (... i ...) kako je to i utvrđeno nalazom i mišljenjem veštaka. S obzirom na navedeno i činjenicu da zaveštalac nije imao nikoga od srodnika u prvom, drugom i trećem naslednom redu po tada važećem Zakonu o nasleđivanju, njegova prava volja i namera je bila da raspolaže celokupnom svojom nepokretnom i pokretnom imovinom, što je spornim testamentom i učinio, kako je to pravilno utvrdio drugostepeni sud.

Iz iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi o pogrešno i nepotpuno utvrđenom činjeničnom stanju i pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka doneta primenom člana 153, 154. i 163. ZPP.

Kako se ni ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude, Vrhovni sud je revizije tuženih odbio kao neosnovane i odlučio kao u stavu prvom izreke, primenom člana 414. ZPP.

Troškovi odgovora na revizije ne predstavljaju troškove potrebne radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke, primenom člana 165. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija,
Dragana Marinković s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić