U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Predraga Trifunovića, predsednika veća, Jelene Borovac i Zvezdane Lutovac, članova veća, u parnici tužilaca maloletnih AA i BB iz ..., čiji je zakonski zastupnik majka VV iz ..., koju zastupa Goran Vidaković, advokat iz ..., protiv tuženog GG iz ..., trenutno na izdržavanju kazne zatvora, koga zastupa Aleksandar Jančić, advokat iz ..., radi delimičnog lišenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 558/16 od 14.07.2016. godine, u sednici održanoj 08.12.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 558/16 od 14.07.2016. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Pravnosnažnom presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 558/16 od 14.07.2016. godine, odbijena je žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Panečvu P2 746/15 od 09.05.2016. godine, kojom je GG delimično lišen roditeljskog prava u odnosu na maloletnog AA i maloletnu BB u pogledu prava na održavanje ličnih odnosa, odlučeno da se menja presuda Osnovnog suda u Pančevu P2 39/12 od 05.08.2012. godine u delu koji reguliše održavanje ličnih odnosa maloletne dece i oca i obavezan tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 235.625,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je, blagovremeno, izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 55/14) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda iz člna 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Osnovnog suda u Pančevu P2 39/12 od 05.08.2012. godine, razveden je brak tuženog i zakonske zastupnice maloletnih tužilaca, njihove majke VV, a maloletni AA rođen .... godine i maloletna BB rođena .... godine, povereni su majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Odlučeno je o doprinosu koji je tuženi dužan da plati na ime izdržavanja maloletne dece i uređen način održavanja ličnih odnosa između tuženog i maloletne dece. Tokom trajanja postupka razvoda tuženom je izrečena i privremena mera zabrane približavanja majci maloletne dece, te stanu majke na udaljenosti od 100 m zbog nasilja u porodici. Nakon donošenja prethodne odluke majka je decu vodila da viđaju oca tri puta, a nakon toga je maloletni AA odbijao da uspostavi kontakt sa ocem zbog traumatskih epizoda u porodici u prošlosti kada su on i sestra bili svedoci izvršenog nasilja. Iz izveštaja Centra za socijalni rad „...“ iz ... od 18.12.2013. godine, proizlazi da pored toga što je maloletni AA bio prisutan tokom više nemilih događaja između samih roditelja i sam bio fizički napadnut od strane oca (dete je navelo situaciju kada je otac hteo da ga izbaci kroz prozor, da ga je jednom šutirao ispod stola, da je tukao mamu, DD i njega...). Dečak je bio izričit u tome da ne želi da živi kod oca iz prethodno navedenih razloga, te zbog kojih regresivnih reakcija ga je majka vodila kod psihologa u dečijem dispanzeru u ... i u Institut za ... u .... Iz izveštaja od 15.01.2013. godine, predloženo je da se zatraži veštačenje maloletnog AA od strane dečijeg psihijatra kako bi se izjasnio da li su iskustva koja je maloletni AA imao sa ocem traumatska, koji bi utvrdio stepen traumatizacije, kako dečak doživljava iskustva koja je imao sa ocem i kako doživljava kontakte i viđanja sa ocem u centru za socijalni rad, te da li je održavanje kontakta sa ocem aktuelno kontraindikovano potrebama deteta. Iz nalaza i mišljenja specijaliste ... dr. ĐĐ od 17.03.2014. godine, utvrđeno je da se u psihičkom profilu tuženog mogu pronaći pokazatelji jedne ... – .... Iz nalaza i mišljenja psihijatra dr. EE od 26.11.2014. godine, utvrđeno je da maloletna deca pokazuju otpor u odnosu na kontakte sa ocem, da aktivno odbijaju da idu u Centar za socijalni rad gde su predviđeni supervizirani kontakti, da su postojeći otpori prouzrokovani snažnim konfliktom između roditelja GG i VV koji se nastavljaju posle razvoda kao i ranijim epizodama nasilja u porodici kojima su deca prisustvovala. Potrebno je savetodavnim radom sa majkom i decom od strane organa starateljstva, stvoriti prethodno poverenje kod majke BB da bi ona na pozitivan način osmislila mogućnosti kontakata dece sa ocem. Iz izveštaja centra za socijalni rad od 26.01.2015. godine, proizlazi da je dopisom od 14.01.2014. godine, predloženo s obzirom na složenost porodične situacije i navoda o traumama, da se odredi veštačenje maloletnog AA od strane dečijeg psihijatra. Iz nalaza i mišljenja specijaliste neuropsihijatrije i dečije psihijatrije dr. ŽŽ od 23.04.2015. godine, utvrđeno je da bi održavanje kontakata dece sa ocem moglo da dovede do pojave reaktivnih smetnji, odnosno do retraumatizacije zbog postojanja negativnih traumatskih iskustava od strane oca i dece tokom trajanja zajednice roditelja, a da bi pojava reaktivnih smetnji u vidu psihičkih somatskih tegoba s obzirom na urast dece i njihovu ranjivost mogla u značajnoj meri da utiče na pravilan psihofizički razvoj maloletne dece sa rizikom da razvoj dece bude ugrožen zato smatra da je u cilju prevencije reaktivnih smetnji u interesu maloletne dece da se kontakti između njih i njihovog oca ne održavaju u vremenskom periodu od 6 meseci, a u kom periodu bi bilo neophodno da roditelji dece uspostave adekvatnu međusobnu komunikaciju sa ciljem prevazilaženja međusobnog nepoverenja, sukoba i partnerskih konflikata, te da je potrebno da se oba roditelja uključe u savetodavni rad u sepcijalizovanoj ustanovi – Institutu za ... u ... kao i maloletna deca. Iz nalaza i mišljenja specijaliste neuropsihijatrije i dečije psihijatrije dr. ŽŽ od 28.04.2016. godine, utvrđeno je da postoje razlozi za obustavu kontakta između maloletne dece i njihovog oca, s obzirom da se otac nalazi na izdržavanju zatvorske kazne a predložene mere nisu sprovedene. Kod tuženog je dijagnostikovan šizoidni poremećaj ličnosti, koji ga kompromituje u njegovoj ulozi u okviru porodice, socijalnoj i radnoj sredini, ne poseduje dovoljno znanja o razvojim potrebama maloletne dece, niti ima jasnu sliku o emocionalnoj razmeni i podršci u porodici. Kod dece je i dalje prisutan otpor prema ocu i kontaktima sa ocem, a razlozi se nalaze u fizičkim i emotivnim povredama koje su deca zadobile od strane oca tokom zajednice života u domaćinstvu, kao i u strahu od ponavljanja nasilja od strane oca, a kod maloletnog AA postoje reaktivne smetnje u vidu nametanja i sećanja na traumatične događaje iz perioda kada su živeli u zajednici sa ocem. Tuženi je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Pančevu K 946/15 od 25.09.2015. godine, osuđen na kaznu zatvora u trajanju od jedne godine zbog krivičnog dela ugrožavanje sigurnosti iz člana 138. stav 3. u vezi stava 1. KZ. Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Pančevu K 467/14 od 05.09.2014. godine, osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od šest meseci uslovno, zbog krivičnog dela nasilje u porodici iz člana 194. stav 5. KZ, dok mu je presudom Osnovnog suda u Pančevu K 467/14 od 21.03.2016. godine opozvana uslovna osuda izrečena presudom Osnovnog suda u Pančevu K 467/14 od 05.09.2014. godine kojom je osuđen na kaznu zatvora u trajanju od šest meseci, pa je osuđen na jedinstvenu kaznu zatvora u trajanju od jedne godine i 4 meseca koju izdržava u Okružnom zatvoru u Pančevu počev od 13.08.2015. godine.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo, kada su zaključili da su ispunjeni uslovi iz člana 82 stav. 1 Porodičnog zakona Republike Srbije i usvajanjem tužbenog zahteva, tuženog delimično lišili roditeljskog prava u odnosu na malololetnu decu u pogledu održavanja ličnih odnosa. Za svoje odluke dali su razloge koje u svemu kao pravilne i potpune prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Roditeljsko pravo je izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta.

Po pravilima Porodičnog zakona i Konvencije o pravima deteta, svako dete ima pravo na obezbeđenje najboljih mogućih uslova za pravilan rast i razvoj, pravo na obrazovanje u skladu sa sposobnostima, željama i skolonostima, pravo na odmor i slobodno vreme, kao i na igru i rekreaciju koja odgovara njegovom uzrastu. Sa druge strane, postoji obaveza roditelja da detetu, u skladu sa svojim mogućnostima, obezbede uslove za ostvarivanje tih prava, što podrazumeva i ulaganje dodatnih napora radi stvaranja uslova za pravilan rast i razvoj deteta, a roditelj koji zanemaruje, odnosno nesavesno vrši roditeljske dužnosti i time ugrožava dobrobit deteta, u određenom domenu detetovog života, može pod uslovima iz člana 82. Porodičnog zakona Republike Srbije, u tom domenu biti lišen roditeljskog prava.

Suprotno navodima revizije, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je odluku o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženog prema maloletnoj deci, sud doneo rukovodeći se pre svega najboljim interesom dece, a ne željom i mržnjom majke maloletne dece. U postupku pred nižestepenim sudovima je utvrđeno da je tuženi pravnosnažno osuđen na kaznu zatvora u trajanju od 1 godine 4 meseca, zbog krivičnog dela nasilje u porodici iz člana 194. stav 5. KZ, koju izdržava u Okružnom zatvoru u Pančevu počev od 13.08.2015. godine. Osim toga, kod tuženog je dijagnostikovan ..., koji ga kompromituje u njegovoj ulozi u okviru porodice, socijalnoj i radnoj sredini, pri tom ne poseduje dovoljno znanja o razvojim potrebama maloletne dece, niti ima jasnu sliku o emocionalnoj razmeni i podršci u porodici. Kod dece je i dalje prisutan otpor prema ocu i kontaktima sa ocem, a razlozi se nalaze u fizičkim i emotivnim povredama koje su deca zadobile od strane oca tokom zajednice života u domaćinstvu, kao i u strahu od ponavljanja nasilja od strane oca, a kod maloletnog AA postoje reaktivne smetnje u vidu nametanja i sećanja na traumatične događaje iz perioda kada su živeli u zajednici sa ocem.

Neosnovano se revizijom ukazuje na učinjenu bitnu povredu iz člana 407 stav. 1 tačka 3. ZPP pred drugostepenim sudom. Ovo zbog toga, što je upravo drugostepeni sud cenio sve utvrđene činjenice, a pre svega predlog i mišljenje specijaliste neuropsihijatrije i dečije psihijatrije dr. ŽŽ, iz kog proizlazi da je u najboljem interesu maloletne dece da se kontakti sa ocem ne održavaju pre svega zbog mentalnog zdravlja maloletne dece i sa druge strane činjenice da bi decu novo veštačenje izložilo daljoj viktimizaciji i retraumatizaciji, zbog čega je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud vodeći se najboljim interesom maloletne dece, u ovom slučaju, pravilno odlučio delimičnim lišenjem tuženog u pogledu održavanja kontakata sa maloletnom decom. Pri tome, roditeljsko pravo može biti vraćeno kada prestanu razlozi zbog kojih su roditelji bili potpuno ili delimično lišeni tog prava na osnovu člana 83. Porodičnog zakona Republike Srbije.

U reviziji tuženog ponavljaju se žalbeni navodi, koji su bili predmet ocene drugostepenog suda, koju prihvata i revizijski sud.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Predrag Trifunović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić