Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, ukazujući na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20) u granicama revizijskih razloga, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su brak zaključile dana ...2000. godine u ... i tokom njegovog trajanja rođeno je troje dece – ZZ dana ...2001. godine, EE dana ...2005. godine i ŽŽ dana ...2009. godine. Za vreme trajanja bračne zajednice stranke su sa decom živele u zajedničkoj kući u ..., a zajednica života je prestala dana ...2021. godine kada je tužilja napustila navedeno prebivalište i preselila se u kuću svoje majke u ... . Tužilja je rođena 1980. godine, završila je srednju školu, nakon prestanka zajednice života napustila je posao u zajedničkoj firmi, te se dana ...2021. godine zaposlila u privatnoj firmi svog brata u ... gde ostvaruje mesečnu zaradu od 40.000,00 dinara uz plaćanje putnih troškova 10.000,00 dinara mesečno. Radno vreme tužilje je uvek od 08,00 do 16,00 časova, s tim što i svake subote radi od 08,00 do 12,00 časova. U kući koja je vlasništvo njene majke, živi sa majkom penzionerkom i sestrom ometenom u razvoju koja prima naknadu za tuđu pomoć i negu. Režijski troškovi iznose 10.000,00 dinara mesečno od čega tužilja plaća polovinu iznosa. Osim zarade, tužilja nema drugih prihoda, a dečijem izdržavanju doprinosila je samo prva 2-3 meseca od prestanka zajednice tako što je vikendom deci davala 1.000,00 do 2.000,00 dinara. Deca kod majke dolaze jednom ili dva puta nedeljno, ali ne spavaju kod nje. Tužilja je ranije povremeno dolazila u porodičnu kuću parničnih stranaka i boravila sa decom tokom tuženikovog odsustva, ali to više ne čini. Tuženi je rođen 1973. godine, završio je srednju školu, nakon prestanka zajednice života sa tužiljom nastavio je da sa decom živi u porodičnoj kući. Vlasnik je i direktor privatne firme u okviru koje vozi kamion. Prosečna mesečna zarada tuženog iznosi 70.000,00 dinara – 80.000,00 dinara. Režijski troškovi za kuću zajedno sa grejanjem iznose 20.000,00 dinara mesečno. Sa tuženim i decom u kući živi njegova majka penzionerka koja ima 85 godina i dobrog je zdravstvenog stanja, tako da sama obavlja sve kućne poslove i zajedno sa najstarijom ćerkom parničnih stranaka ZZ, studentom druge godine ... fakulteta u ..., tuženom pomažu u staranju o maloletnoj deci. Mesečne potrebe ZZ iznose 20.000,00 dinara, dok potrebe maloletne EE, učenice trećeg razreda gimnazije u ... i maloletnog ŽŽ, učenika sedmom razreda Osnovne škole u ..., nisu preciznije opredeljene.

Tuženi je život sa decom organizovao uz dogovor i međusobnu rasporedlu poslova tako da saglasno utvrđenom činjeničnom stanju i izveštaju organa starateljstva deca imaju pozitivnu percepciju tuženikovog roditeljstva dok sa majkom ostvaruju kontakte telefonskim putem i lično, ali se osećaju napuštenim od strane majke, što generalno njihov odnos čini manje prisnim. Komunikacija između parničnih stranaka ostvaruje se preko dece čiji je interes da se promene u njihovim životima svedu na minimum i da sa ocem nastave da žive u predvidivom i njima poznatom okruženju.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je tuženom poverio samostalno vršenje roditeljskog prava u odnosu na maloletnu EE i maloletnog ŽŽ, a način održavanja ličnih odnosa tužilje sa maloletnom decom odredio je u skladu sa željama, potrebama i mogućnostima dece, njihovim školskim i vanškolskim aktivnostima, prema mogućnostima tužilje kao majke, a sve sagladano sa stanovišta najboljeg interesa dece.

Postupajući po žalbi tužilje, drugostepeni sud je činjenično stanje ocenio kao pravilno i potpuno utvrđeno, te je prvostepenu odluku u delu koji se odnosi na poveravanje dece na staranje i način održavanja ličnih odnosa sa majkom, zasnovanu na pravilnoj primeni materijalnog prava, potvrdio.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletne dece da se povere ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava uz zadržavanje ličnih odnosa sa majkom na način koji odgovara njihovim dnevnim obavezama, mogućnostima i potrebama.

Članom 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja jesu interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi i administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2. istog člana propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere. Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona, kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Članom 77. Porodičnog zakona porpisani su uslovi za samostalno vršenje roditeljskog prava, prema čijem stavu 3. jedan roditelj sam vrši roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljem interesu deteta.

Članom 270. Porodičnog zakona propisano je da je pre nego što donese odluku o zaštiti prava detata i o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Stavom 2. istog člana propisano je da ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem, donosi sud.

Kada se pođe od utvrđenog činjeničnog stanja, imajući u vidu nalaz i mišljenje organa starateljstva datog uz uvažavanje mišljenja malolente dece u situaciji kada su ona sposobna da izraze svoje mišljenje sa kojim roditeljem žele da žive, a imajući u vidu uzrast i pol dece i njihove želje, osećanja i potrebe, kao i procenjenu roditeljsku sposobnost tužilje i tuženog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletne EE i maloletnog ŽŽ da budu poverena ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Članom 61. Porodičnog zakona uređuju se lični odnosi maloletnog deteta sa roditeljem sa kojim ne žive. Stavom 1. ovog člana propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, a stavom 2. istog člana propisano je da pravo deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi može biti ograničeno samo sudskom odlukom kada je to u najboljem interesu deteta.

Najbolji interes deteta kojim je sud dužan da se rukovodi u sporu za zaštitu prava deteta, predstavlja pravni standard i čini nekoliko elemenata procene i to uzrast i pol detata, njegove želje i osećanja s obzirom na uzrast i zrelost, kao i emotivne potrebe. U konkretnom slučaju nižestepeni sudovi su na osnovu nalaza i stručnog mišljenja organa starateljstva, pravilno zaključili da je način održavanja ličnih odnosa koji je predložen od strane organa starateljstva u najboljem interesu maloletne dece, jer odgovara njihovim željama, potrebama, mogućnostima i njihovim dnevnim školskim i vanškolskim aktivnostima, kao i mogućnostima tužilje kao majke.

Neosnovano se revizijskim navodima tužilje ukazuje da u odsustvu protiv tužbenog zahteva sudovi nisu mogli poveriti malolentu decu na staranje tuženom.

U odsustvu sporazuma roditelja oko pitanja vršenja roditeljskog prava kada je zajednica života u braku prestala, saglasno citiranoj odredbi člana 272. stav 2. Porodičnog zakona sud je dužan da odluči o poveravanju zajedničke dece jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa roditeljem sa kojim ne živi, a sve rukovodeći se najboljem interesu deteta propisanim članom 266. stav 1. Porodičnog zakona.

Imajući u vidu citiranu zakonsku odredbu, kao i istražno načelo propisano članom 205. Porodičnog zakona, nije bilo materijalnopravnih ili procesnih smetnji da se donose odluka o poveravanju dece na staranje tuženom, s obzirom na mišljenje organa starateljstva i izraženu želju dece, čiji uzrast omogućava formiranje samostalnog mišljenja.

Neosnovano je i revizijsko ukazivanje da tokom tuženikovog odsustva zbog potreba posla, deca ostaju bez nadzora, jer u tom periodu o njima brinu starija sestra studentkinja i tuženikova majka, penzionerka dobrog zdravlja, koja inače obavlja sve kućne poslove.

Na osnovu izložene pravne argumentacije, Vrhovni kasacioni sud je shodno članu 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Marina Milanović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić