O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2136/23 od 15.05.2024. godine, u stavu prvom izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena presuda Osnovnog suda u Velikom Gradištu P 245/22 od 22.03.2023. godine, kojom je utvrđeno da je tužilac vlasnik po osnovu održaja sa celinom na kp. br. ... KO ..., površine 4,21 ari upisane u Ln.br. ... KO ..., što je tužena dužna priznati i dozvoliti da se izvrši prenos prava vlasništva i uknjižbe kod Službe za katastar nepokretnosti Veliko Gradište i obavezana tužena da tužiocu na ime troškova spora isplati 291.800,00 dinara. U stavu drugom izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku. U odgovoru na reviziju, tužilac je osporio revizijske navode tužene, a troškove povodom sastava odgovora na reviziju je tražio i opredelio.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...10/23 – dr. zakon), Vrhovni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse, pa je na osnovu člana 404. stav 2. tog zakona odlučio kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parcela prvobitnog premera kp. br. ... KO ... površine 5,12 a bila je upisana kao vlasništvo tužiočeve majke, čiji je zakonski naslednik tužilac i kao takva upisana u zk. ul. br. ... KO .... Na osnovu Odluke o određivanju gradskog građevinskog zemljišta SO Veliko Gradište od 28.06.1978. godine, kp. br. ... KO ... upisana je kao društvena svojina, sa pravom korišćenja tužiočeve majke. Zbog proširenja građevinskog reona grada, vođen je postupak izuzimanja kp. br. ... KO ... od strane Fonda za građevinsko zemljište i puteve Opština Veliko Gradište u kom postupku je kao dotadašnji vlasnik učestvovao tužilac, pri čemu je izvršena i procena vrednosti dugogodišnjih zasada koji su postojali na toj parceli, s obzirom da je ista bila vinograd, te je tužiocu izvršena delimična naknada u novcu na ime dugogodišnjeg zasada po Sporazumu od 05.10.1992. godine. Navedenim sporazumom određeno je da se tužiocu dodeli drugo adekvatno zemljište. Na osnovu sporazuma sačinjenog na zapisniku SO Veliko Gradište od 05.10.1992. godine, tužilac je ustupio opštini Veliko Gradište, kp. br. ... KO ... u površini od 5,12 ari, a istim sporazumom je predviđeno da Fond za izuzetu parcelu kp.br. ... KO ... da AA, odnosno njegovim ćerkama, BB i VV, kp. br. ... od 11,03 ari, odnosno svakoj po 1/2 od ove parcele, što je i učinjeno. Prilikom uvođenja u posed na licu mesta je konstatovano da ovoj parceli nedostaje površina predviđena sporazumom, pa je na Zapisniku od 26.10.1993. godine sačinjen sporazum da se ćerkama tužioca za nedostajuću površinu ustupi druga građ. parcela. Ćerke tužioca nisu uvedene u posed druge predviđene parcele, a naknadno dato neizgrađeno građevinsko zemljište na trajno korišćenje - kp. br. ... tužiocu je rešenjem takođe izuzeto. Konačno, rešenjem o davanju neizgrađenog građevinskog zemljišta o trajnom korišćenju uz naknadu, tužiocu je 24.11.1997. godine data kp. br. ... KO ... u površini od 4,21 a, pri čemu javno nadmetanje, koje je u obrazloženju tog rešenja navedeno, nije i zaista sprovedeno. Od 1997. godine, pa do dana podnošenja tužbe, tužilac se nalazi u državini kp. br. ... KO ..., koja nije ograđena, ali je prilikom predaje iste tužiocu na lice mesta izlazio geometar i tada obeležio parcelu postavljanjem kočića, pri čemu je ta parcela, kada je tužilac ušao u njen posed, bila neuređena, puna šuta, granja i loma, tako da je najpre morala da se sredi. Tužilac nikada nije ometan od strane tužene u mirnom i faktičkom korišćenju predmetne parcele, a koja je upisana kao javna svojina tužene kod nadležne SKN, pri čemu je istu održavao. Na navedenu parcelu, tužilac je nakon par godina od ulaska u posed doterao svoju kamp - prikolicu, zbog čega se u svemu prema istoj ponašao kao vlasnik, verujući da je tu parcelu dobio kao zamenu za svoju parcelu koja mu je oduzeta.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prema stanovištu nižestepenih sudova, tužilac je aktivno legitimisan da zahteva utvrđenje prava svojine na predmetnoj parceli na osnovu održaja budući da je ista tužiocu data iz razloga što mu je oduzeto zemljište u površini od 5 ari u potezu Vinogradi, radi otvaranja puta. Nadalje, prema zaključku nižestepenih sudova, tužilac je bio u nesmetanoj i savesnoj državini sporne parcele od 1997. godine i istu je koristio u merama i granicama kako mu je i data. Nižestepeni sudovi smatraju da se savesna državina pretpostavlja saglasno čl. 72. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pa kako je utvrđeno da je u konkretnom slučaju tužilac bio u nesmetanoj državini predmetne parcele više od 20 godina, te istu koristio opravdano verujući da je on titular prava, čiju sadržinu faktički vrši, to su ispunjeni uslovi za vanredni održaj u smislu čl. 28 st. 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Pored toga, važećim propisima iz Zakona o planiranju i izgradnji regulisano je pitanje pretvaranja prava korišćenja u pravo svojine nosioca prava korišćenja na neizgrađenom građevinskom zemljištu, odnosno konverzija prava korišćenja u pravo svojine, zbog čega se prema shvatanju drugostepenog suda, institut održaja može po analogiji primeniti i na pravo korišćenja. Iz navedenih razloga, nižestepeni sudovi su primenom člana 28. st. 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa utvrdili da je tužilac vlasnik po osnovu održaja sa celinom na kp. br. ... KO ..., površine 4,21 ari upisane u Ln .br. ... KO ...

Po oceni Vrhovnog suda stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Naime, Zakonom o osnovama svojinskopravnih odnosa („Službeni list SFRJ“ broj 6/80 i 36/90, „Službeni list“ broj SRJ broj 29/96 i „Službeni glasnik RS“ broj 115/05), koji je stupio na snagu 01.09.1980. godine, je propisano da savestan i zakonit držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem, protekom 10 godina, a savestan držalac nepokretnosti na koji drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 20 godina (član 28. stav 2. i 4.), te da vreme potrebno za održaj počinje teći onog dana kada je držalac stupio u državinu stvari, a završava se istekom poslednjeg dana vremena potrebnog za održaj. Članom 72. stav 2. i 3. istog zakona je propisano da je državina savesna, ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova, a da se savesnost državine pretpostavlja. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa („Službeni list SRJ“ broj 29/96), brisana je odredba člana 29. navedenog zakona, kojom je bilo propisano da se na stvari u društvenoj svojini pravo svojine ne može steći održajem. Imajući u vidu navedeno, tek od stupanja na snagu navedenih zakonskih izmena (04.07.1996. godine), može se steći pravo svojine održajem i na zemljištu u društvenoj, odnosno kasnije državnoj svojini i od tada teku rokovi propisani članom 28. navedenog Zakona.

Odredbom člana 102. stav 1, 2. i 3. Zakona o planiranju i izgradnji, propisano je da se pravo korišćenja na građevinskom zemljištu, pretvara u pravo svojine, bez naknade, da se pravo svojine stiče danom stupanja na snagu ovog zakona, a upis prava svojine vrši organ nadležan za poslove državnog premera i katastra, po službenoj dužnosti, te da se pravo svojine na katastarskoj parceli upisuje u korist lica koje je upisano kao vlasnik objekta, odnosno objekata koji se nalaze na toj parceli, odnosno lica koje je upisano kao nosilac prava korišćenja na katastarskoj parceli na neizgrađenom građevinskom zemljištu.

Prema stanovištu Vrhovnog suda, nisu se stekli uslovi da se u ovom postupku utvrdi postojanje prava svojine tužioca na predmetnoj parceli. Naime, iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da je na osnovu Odluke o određivanju gradskog građevinskog zemljišta SO Veliko Gradište od 28.06.1978. godine, kp. br. ... KO ... upisana kao društvena svojina, sa pravom korišćenja tužiočeve majke. Zbog proširenja građevinskog reona grada, vođen je postupak izuzimanja navedene parcele pa je po Sporazumu od 05.10.1992. godine određeno da se sada tužiocu, kao nasledniku, dodeli drugo adekvatno zemljište. Prema Rešenju o davanju neizgrađenog građevinskog zemljišta na trajno korišćenje uz naknadu od 24.11.1997. godine predmetno građevinsko zemljište, dato je tužiocu u cilju izgradnje vikend kuće. Stavom trećim navedenog rešenja obavezan je tužilac, kao korisnik zemljišta da u roku od tri godine od pravnosnažnosti rešenja izgradi objekat za koji je neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište dato na korišćenje. Tužilac nije izgradio objekat niti je upisan kao korisnik sporne katastarske parcele. Naprotiv, iz sadržine dopisa SKN Veliko Gradište od 28.03.2022. godine utvrđeno je da je predmetna parcela na osnovu rešenja Opštinskog suda u Velikom Gradištu broj ... od 25.03.1995. godine bila upisana na Republiku Srbiju, pri čemu je opština Veliko Gradište bila upisana kao korisnik. Promena nosioca prava korišćenja izvršena je rešenjem SKN Veliko Gradište od 08.01.2007. godine, tako što je na istoj umesto GG, izvršen upis prava korišćenja na opštinu Veliko Gradište. Takođe, iz Izvoda iz lista nepokretnosti broj ... KO ... na dan 25.09.2018. godine proizilazi da je na parceli broj ... upisana javna svojina 1/1 na ime opštine Veliko Gradište i da nije upisan korisnik. Tužilac je, dakle, mogao pretendovati na sticanje prava svojine na predmetnom zemljištu sa pozivom na odredbu čl. 102. st. 1, 2 i 3. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/2009 sa izmenama), samo u slučaju da je u predviđenom roku izgradio objekat, da je tako izgrađeni objekat ozakonjen i tužilac upisan kao vlasnik istog. Prema činjeničnom utvrđenju, na predmetnoj parceli nalazi se kamp prikolica tužioca. Takođe, upis prava svojine u smislu člana 102. stav 3. navedenog zakona, tužilac bi mogao izdejstvovati jedino u slučaju da je isti bio na predmetnoj parceli upisan kao nosilac prava korišćenja, što, kako je napred navedeno, nije slučaj. Stoga, ne može se prihvatiti zaključak drugostepenog suda da se pravo svojine na predmetnoj parceli može ostvariti na način kojim tužilac zahteva i nema mesta primeni odredbe člana 102. stav 1, 2. i 3. Zakona planiranju i izgradnji u konkretnom slučaju.

Po stavu revizijskog suda tužilac nije mogao da stekne pravo svojine na predmetnoj parceli ni putem održaja. Tužilac je bio upoznat da je najpre katastarska parcela br. ... KO ... na osnovu Odluke o određivanju gradskog građevinskog zemljišta SO Veliko Gradište od 28.06.1978. godine, bila upisana kao društvena svojina, sa pravom korišćenja tužiočeve majke. Nadalje, budući da je predmeta parcela izuzeta zbog proširenja građevinskog reona grada, tužiocu je dodeljeno drugo adekvatno zemljište, takođe na korišćenje, radi izgradnje vikend kuće jer se parcela nalazi u turističkom delu naselja - a koju vikend kuću tužilac nije izgradio, pri čemu je tužena opština upisana kao nosilac javne svojine na predmetnoj katastarskoj parecli broj ... KO ...

Sledom svega navedenog, po oceni Vrhovnog suda, imajući u vidu okolnosti konkretnog slučaja, nisu se stekli uslovi da se tužiocu po osnovu održaja prizna sticanje prava svojine sa pozivom na odredbu čl. 28. stav 4. ZOSPO.

To su razlozi zbog kojih je na temelju odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku Vrhovni sud odlučio kao u stavu drugom izreke presude.

Primenom odredbe člana 150, 153, 163. i 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je, u stavu trećem izreke, tuženoj dosudio troškove postupka u ukupnom iznosu od 148.500,00 dinara, odnosno pojedinačno: 9.000,00 dinara na ime sastava jednog podneska, 73.500,00 dinara na ime pristupa advokata na sedam održanih ročišta, 12.000,00 dinara na ime pristupa advokata na dva neodržana ročišta, po 18.000,00 dinara na ime sastava žalbi (od 28.03.2022. i od 25.05.2023. godine) i 18.000,00 dinara na ime sastava revizije, sve u skladu sa Tarifom o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i opredeljenim zahtevom tužene – na ročištima za glavnu raspravu od 01.11.2022. godine i od 22.02.2023. godine, pri čemu u spisu predmeta ne postoji troškovnik na koji se tužena pozvala, te su sledom prihvaćeni troškovi opredeljeni po visini samo na navedenim ročištima.

Na osnovu ovlašćenja iz člana 165. stav 1. ZPP u stavu četvrtom izreke ove presude odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova na ime sastava odgovora na reviziju jer se ne radi o troškovima potrebnim radi vođenja parnice saglasno članu 154. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Tatjana Matković Stefanović,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković