Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je, na osnovu člana 404. ZPP, blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, posebna revizija tužioca u ovom sporu je dozvoljna, radi novog tumačenja prava, zbog čega je na osnovu člana 404. ZPP, odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je tužiočeva revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, prvobitnim premerom iz 1936. godine na VV bila je upisana parcela .. ukupne površine od 27 ari. Deoba navedene parcele izvršena je tokom 1961. godine, na osnovu presude I 1205/61, na parcelu .. upisanu u posedovni list .. KO ... na GG, DD i ĐĐ sa jednakim udelima i na parcelu .. upisanu u posedovni list .. KO ... na EE, oca tužioca. Tokom 1977. godine, na osnovu presude Opštinskog suda u Kruševcu P 1135/65 od 06.05.1965. godine, parcela .. upisana je na ŽŽ, oca tuženog. Stranke su pravo svojine na označenim parcelama stekle nasleđivanjem imovine svojih očeva, na osnovu rešenja O 1194/83 od 14.11.1985. godine, kojim je raspravljena zaostavština pokojnog ŽŽ i rešenja O 285/91 od 03.04.1991. godine, kojim je raspravljena zaostavština pokojnog EE. Navedene parcele spojene su u parcelu .. rešenjem Republičkog geodetskog zavoda – Služba za katastar nepokretnosti Kruševac od 14.02.2018. godine. To rešenje doneto je na zahtev tuženog za ispravku podataka u katastru nepokretnosti, i stranke su upisane kao njeni suvlasnici – tužilac sa udelom od 556/2700 idealnih delova, a tuženi sa udelom od 2144/2700 idealnih delova. Rešenje Republičkog geodetskog zavoda doneto je u upravnom postupku, u kojem je utvrđeno da je međna linija između parcela .. i .. KO ... na radnom originalu katastarskog plana u analognom obliku iscrtana grafitnom olovkom i da ona ne predstavlja deobnu liniju između tih parcela, onako kako je to definisano njihovim površinama upisanim u numerički deo baze podataka katastra. Pritom, u arhivi nije pronađena ni skica održavanja premera na osnovu koje je izvršena deoba matične parcele .. . Faktičko stanje, prikazano na skici veštaka od 25.12.2020. godine, spornu parcelu deli na severni – obrađeni deo površine 12 ari 18 m2, na kojem se nalazi objekti tuženog i južni – neobrađeni deo površine 14 ari 82 m2, a faktička granica između tih delova je skoro istovetna deobnoj liniji ucrtanoj na katastarskom planu.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, ceneći iskaze saslušanih svedoka i stranaka, prvostepeni sud je zaključio da tužilac nije dokazao da je njegov prethodnik imao osnov po kojem je držao površinu zemljišta veću od 5 ari 56 m2, površinu parcele .. upisane u posedovni list .. KO ..., na sada pokojnog EE, što znači da takva državina nije bila zakonita a nije bila ni savesna. Zbog toga, po stanovištu tog suda, državina pravnog prethodnika tužioca ne može se uračuniti u vreme koje je tužiocu potrebno za sticanje prava svojine održajem sa većim suvlasničkim udelom na spornoj parceli, u smislu člana 30. stav 2. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa, pri čemu ni tužiočeva državina nije bila savesna jer je znao da je nasledio zemljište – parcelu .. KO ... u površini od samo 5 ari 56 m2.

Drugostepeni sud je odbio žalbu tužioca i potvrdio prvostepenu presudu. I po stanovištu tog suda, ni tužilac ni njegov pravni prethodnik nisu imali savesnu državinu iz razloga koje je naveo prvostepeni sud, zbog čega je našao da nisu osnovani žalbeni navodi o pogrešno utvrđenom činjeničnom stanju i nepravilnoj primeni materijalnog prava.

Po nalaženju Vrhovnog suda, osnovano se navodima revidenta ukazuje da je u ovom sporu pogrešno primenjeno materijalno pravo i da zbog toga činjeničo stanje nije u potpunosti utvrđeno.

Održaj je jedan od načina sticanja svojine po samom zakonu, naveden u članu 21. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. To je originaran način sticanja prava svojine, zasnovan na državini koja ima određene kvalitete i koja je trajala zakonom određeno vreme. Održaj u suštini predstavlja pobedu fakata nad pravom – nevlasnik koji se neko vreme ponašao prema stvari kao njen vlasnik, postaje vlasnik, a vlasnik koji nije vršio pravo svojine prestaje biti vlasnik. S toga, održaj po definiciji znači pretvaranje faktičkog stanja u pravno.

Prema članu 70. stav 1. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, državinu stvari ima svako lice koje neposredno vrši faktičku vlast na stvari (neposredna državina), kao i lice koje faktičku vlast na stvari vrši preko drugog lica kome je po osnovu plodouživanja, ugovora o korišćenju stana, zakupa, čuvanja, posluge ili drugog pravnog posla dao stvar u neposrednu državinu (posredna državina). Odredbom člana 72. stav 1. navedenog zakona propisano je da je državina zakonita ako se zasniva na punovažnom pravnom osnovu koji je potreban za sticanje prava svojine i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja. Prema stavu drugom i trećem te odredbe, državina je savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova, pri čemu se savesnost državine pretpostavlja.

Vreme potrebno za sticanja svojine održajem je različito, u zavisnosti od toga da li je državina zakonita i savesna, ili samo savesna. Zakoniti i savesni držalac tuđe nepokretne stvari stiče pravo svojine održajem protekom roka od 10 godina (član 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa), a savesni držalac protekom roka od 20 godina (član 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa). Vreme potrebno za održaj počinje teći onog dana kada je držalac stupio u državinu stvari, a završava se istekom poslednjeg dana roka potrebnog za održaj, s tim što se u vreme potrebno za održaj uračunava i vreme za koje su prethodnici sadašnjeg držaoca držali stvar kao savesni i zakoniti držaoci, odnosno kao savesni držaoci (član 30. stav 1. i 3. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa).

Zakon o osnovnim svojisnko-pravnim odnosima (od 04.07.1996. godine Zakon o osnovama svojinsko-pravnih odnosa) stupio je na snagu 01.09.1980. godine. Navedeni zakon se, od stupanja na snagu, primenjuje na rokove održaja koji su počeli da teku pre njegovog stupanja na snagu, ako do toga trenutka nisu istekli. S obzirom da je rok za održaj trajna pravna činjenica, u takvoj pravnoj situaciji moraju se primenjivati i pravila iz ranijeg pravnog režima i pravila iz zakona. Zato, u situaciji kada je Zakonom o osnovnim svojinsko-pravnim odnosima propisan kraći rok, a po njegovom stupanju na snagu je prošlo kraće vreme od zakonom propisanog, rok ističe po proteku vremena određenog pravnim pravilima, ako je od roka utvrđenog ranijim propisima preostalo vreme duže od onog predviđenog u novom zakonu, rok ističe istekom vremena propisanog u novom zakonu. Prema paragrafu 929. Srpskog građanskog zakonika, koji se primenjuje kao pravno pravilo na osnovu člana 4. Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06.04.1941. godine i u toku neprijateljske okupacije, za nepokretna dobra traži se rok od 24 godine za zastarelost ako je pritežanje bez tapije i rok od 10 godina ako je sa tapijom i u baštinske javne knjige uvedeno.

U konkretnom slučaju, nisu pouzdano utvrđene sve činjenice koje su bitne za kvalitet državine tužioca, a naročito njegovog pravnog prethodnika na spornom delu sadašnje katastarske parcele .. KO ... . Označena parcela koja je sada u susvojini stranaka, odgovara parceli .. KO ..., koja je u katastru zemljišta bila upisana prvobitnim premerom iz 1936. godine. Ta parcela je tokom 1961. godine podeljena na dve parcele – parcelu .. u svojini tri fizička lica od 1977. godine u svojini sada pokojnog oca tuženog) i parcelu .. u svojini tužiočevog oca, a sada tužioca. Stranke su pravo svojine na tim parcelama stekli nasleđivanjem. Prilikom deobe u katastarski plan je ucrtana granična linija između označenih parcela, ali tako da njihova površina nije odgovarala površini sa kojom su upisane u katastru zemljišta. U državini zemljišta južno od linije ucrtane na katastarskom planu nalazio se tužiočev otac (umro 04.07.1990. godine), a nakon njegove smrti državinu ima tužilac. S obzirom da je tužiočev otac držao to zemljište, nižestepeni sudovi su propustili da pouzdano utvrde činjenice na osnovu kojih bi se mogao izvesti zaključak o savesnosti ili nesavesnosti državine tužiočevog pravnog prethodnika, imajući u vidu da je on držao zemljište do granične linije koja je ucrtana u katastarskom planu prilikom deobe parcele .. KO ... i da nema dokaza da je u toj državini bio uznemiravan od strane oca tuženog i njegovih pravnih predhodnika – vlasnika susedne parcele .. u toj katastarskoj opštini. Te činjenice su u ovom sporu bitne za kavlitet državine tužiočevog oca, jer ako je on bio savestan držalac stekao bi pre svoje smrti pravo svojine održajem – protekom roka iz pravnog pravila paragrafa 929. Srpskog građanskog zakonika, pa u tom slučaju savesnost tužioca za odluku u ovom sporu bila bi irelevantna.

Iz tih razloga, presude nižestepenih sudova su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju prvostepeni sud će utvrditi činjenice bitne za savesnost državine tužiočevog oca na spornom delu ranije katastarske parcele .. KO ..., nastale deobom katastarske pracele .. u istoj katastarskoj opštini koja je izvršena tokom 1961. godine, imajući u vidu da se taj deo zemljišta nalazi južno od granične linije koja je ucrtana u katastarskom planu prilikom deobe i postojala sve do 2018. godine (kada je deoba poništena), jer bi eventualna savesnost državine tužiočevog oca u trajanju od 24 godina dovela do sticanja prava svojine održajem u smislu označenog pravnog pravila iz Srpskog građanskog zakonika, i to pre nego što je tužilac kao očev naslednik postao držalac tog dela predmetne parcele (član 73. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa).

Sa svega navedenog, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković