Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je u konkretnom slučaju revizija tužilje dozvoljena, primenom odredbe člana 403. stav 2. tačka 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20) u vezi člana 41. stav 4. Zakona o zabrani diskriminacije („Sl.glasnik RS“, br.22/2009), zbog čega nema mesta odlučivanju o reviziji tužilje kao izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu u granicama razloga propisanih odredbom člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilje osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena je dana 10.10.2019. godine donela Odluku o utvrđivanju Programa prevazilaženja stanja izuzetno lošeg životnog standarda određenih kategorija stanovništva na teritoriji Opštine Kuršumlija, kao i Program za prevazilaženje takvog stanja kojim je predviđeno pravo na jednokratnu novčanu pomoć poveriocima u preduzećima u državnom vlasništvu nad kojima se sprovodi postupak stečaja u trajanju dužem od 3 godine i u kojima je, na osnovu podataka iz ekonomsko-finansijskog izveštaja, procena da stečajni poverioci ne bi mogli da namire svoja potraživanja u iznosu većem od 5% ukupnog potraživanja, kao i lica kojima je egzistencijalno ugrožen životni standard, evidentiranim kod tužene u skladu sa kriterijumima Opštinskog veća Opštine Kuršumlija, koji će biti utvrđeni posebnim aktom. Zaključkom Opštinskog veća Opštine Kuršumlija od 11.10.2019. godine utvrđeno je pravo na dodelu jednokratne novčane pomoći, po kriterijumima utvrđenim u prethodno donetim aktima tužene, poveriocima u sedam označenih preduzeća u državnom vlasništvu („Šik komerc Kuršumlija“, doo „Šik Kopaonik kuhinje“ - u stečaju, „Šik Kopaonik“ a.d. u stečaju, „Šik Kopaonik lesonit“ doo - u stečaju, „Šik Kopaonik pilana“ doo - u stečaju, „Šik Kopaonik šperana“ doo Kuršumlija i „Kopaonik-zaštita“ doo Kuršumlija). Ukupan broj korisnika jednokratne novčane pomoći na dan donošenja Zaključka iznosi 327 lica, a sastavni deo Zaključka čini lista sa imenima lica, bivših zaposlenih u navedenim preduzećima, koja je sastavljena na osnovu spiska pribavljenog od Agencije za licenciranje stečajnih upravnika Republike Srbije i lica i bivših zaposlenih koji poseduju pravnosnažne presude po osnovu potraživanja, a ne nalaze se na spisku pribavljenom od Agencije. Tužilja se 11.10.2019. godine obratila predsedniku Opštine Kuršumlija zahtevom za isplatu potraživanja ili novčane pomoći, podnetim preko punomoćnika Ivana Maksimovića advokata iz ... i priložila pravnosnažnu presudu Opštinskog suda u Kuršumliji P1 21/07 od 02.10.2007. godine o dosuđenim novčanim potraživanjima po osnovu neisplaćenih zarada prema poslodavcu AD „Modna konfekcija“ N. Beograd, koje nije naplatila. O zahtevu tužilje zavedenom u Opštinskoj upravi tužene pod brojem .., nije odlučeno. U „Službenom listu“ br.35 od 27.12.2019. godine Opštine Kuršumlija je objavljen Zaključak Opštinskog veća Opštine Kuršumlija sa istim datumom, kojim je utvrđeno pravo na dodelu jednokratne novčane pomoći radi prevazilaženja izuzetno lošeg životnog standarda građana na teritoriji te opštine određenim kategorijama korisnika, među kojima i licima koja su bivši zaposleni u preduzećima na teritoriji opštine Kuršumlija koja su nekada bila u državnom vlasništvu i poslovala sa državnim odnosno društvenim kapitalom, nad kojima je u cilju namirenja poverilaca pokretan ili je još uvek u toku jedan od postupaka reorganizacije navedenih u Zaključku. Određeni su predstavnici preduzeća - potencijalnih korisnika pomoći za pojedine privredne oblasti, kriterijumi za ostvarivanje prava i visina pomoći koja će se isplatiti licima koja ispunjavaju propisane uslove. Komisije su imale ovlašćenje da prijave i prikupe dokaze, sa obavezom da spiskove lica sa potrebnom pratećom dokumentacijom sačine najkasnije do 30.12.2019. godine i dostave opštinskoj upravi tužene na dalju nadležnost u cilju isplate sredstava. Komisija formirana za delatnost u oblasti modne konfekcije dostavila je Opštinskoj upravi Kuršumlije spisak bivših zaposlenih u preduzeću „Modna konfekcija“ koji ispunjavaju propisane kriterijume, na kome se ne nalazi tužilja koja je bila zaposlena u tom društvenom preduzeću do 2004. godine.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilja nije diskriminisana na osnovu Programa i Zaključka tuženog od 11.10.2019. godine, jer nije ni imala pravo na učešće u dodeli pomoći po propisanim kriterijumima, s obzirom da nije bila radnik i poverilac preduzeća određenih Odlukom Agencije za licenciranje stečajnih upravnika od 10.10.2019. godine, već drugog preduzeća u državnom vlasništvu na teritoriji opštine Kuršumlija nad kojim se sprovodi postupak stečaja. Stoga, ta okolnost ne predstavlja lično svojstvo na osnovu kojeg je učinjena razlika, odnosno nejednako postupanje, u smislu odredbe člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije. U pogledu dodele jednokratne novčane pomoći po Zaključku tužene od 27.12.2019. godine, sudovi su utvrdili da tužilja, kao radnik ranijeg društvenog preduzeća u oblasti modne konfekcije, nije diskriminisana jer je mogla da ostvari pravo na novčanu pomoć da je podnela prijavu nadležnoj komisiji. Osim toga, njen zahtev od 11.10.2019. godine je preuranjen, jer je pravo po navedenom Zaključku mogla steći tek sa danom njegovog objavljivanja 27.12.2019. godine, pa tužilja nije stavljena u nejednak položaj sa ostalim bivšim radnicima ovog preduzeća. Iz navedenih razloga je tužbeni zahtev odbijen.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, izloženo stanovište nižestepenih sudova o neosnovanosti tužbenog zahteva za sada se ne može prihvatiti, jer zasniva se na pogrešnoj primeni materijalnog prava usled čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Zakonom o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, br. 22/09), propisano je da izrazi „diskriminacija“ i „diskriminatorsko postupanje“ označavaju svako neopravdano pravljene razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključenje, ograničavanje ili davanje prvenstva) u odnosu na lica ili grupe lica i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, koji se zasniva na nekom od nabrojanih ličnih svojstava ili drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim stvojstvima (član 2. stav 1.); da se izrazima „lice“ i „svako“ označava fizičko lice koje boravi na teritoriji Republike Srbije ili na teritoriji pod njenom jurisdikcijom, bez obzira na to da li je državljanin Republike Srbije ili neke druge države, ili je lice bez državljanstva, kao i pravno lice koje je registrovano, odnosno obavlja delatnost na teritoriji Republike Srbije (član 2. stav 2. ); da svako ima pravo da ga nadležni sudovi i drugi organi javne vlasti Republike Srbije efikasno štite od svih oblika diskriminacije (član 3. stav 1.); da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lično svojstvo i da je svako je dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije (član 4. stav 1. i 2.).

Iz navedenih odredbi Zakona o zabrani diskriminacije proizilazi da je glavno obeležje diskriminacije neopravdano pravljene razlike između lica po osnovu nekog ličnog svojstva. U konkretnom slučaju, po nalaženju revizijskog suda, tužena nije diskriminatorski postupala prema tužilji u postupku dodele novčane pomoći po Zaključku tužene od 11.10.2019. godine, imajući u vidu da se tužilja nije nalazila u uporedivoj (analognoj) ili bitno sličnoj situaciji sa zaposlenima u ranijim društvenim preduzećima koja su određena odlukom Agencije za licenciranje stečajnih upravnika, na osnovu ovlašćenja i kriterijuma iz Odluke i Programa tužene od 10.10.2019. godine, jer je imala nenaplaćena potraživanja prema društvenom preduzeću čiji zaposleni nisu obuhvaćeni navedenim aktima tužene. Stoga su pravilno nižestepeni sudovi zaključili da ta činjenica ne predstavlja lično svojstvo na osnovu kojeg je tužilja stavljena u nepovoljniji položaj i na osnovu koje je prema njoj učinjena razlika u postupanju, pa ne postoji neposredna ili posredna diskriminacija (član 6. i 7. Zakona o zabrani diskriminacije), kao ni povreda načela jednakih prava i obaveza (član 8. istog zakona). Iz navedenih razloga, lično svojstvo tužilje kao osnov za diskriminaciju u smislu odredbe člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije, ne predstavlja ni okolnost da je zahtev tuženoj za dodelu pomoći podnela preko određenog advokata.

Međutim, osnovano se revizijom tužilje ukazuje na nepravilnost pobijane presude u odnosu na zaključak da nije bilo diskriminacije tužilje ni u postupku dodeljivanja pomoći po Zaključku tužene od 27.12.2019. godine.

Iz sadržine Zaključka od 27.12.2019. godine, koji je istog dana objavljen u „Službenom listu“ Opštine Kuršumlija broj 35, proizilazi da nije regulisano ko će i na koji način vršiti obaveštavanje i prijavljivanje lica koja imaju pravo na pomoć, jer nije upućen javni poziv bivšim zaposlenima u označenim preduzećima, a nadležnost komisija s tim u vezi nije jasno određena, s obzirom da im je dato ovlašćenje da prijave i prikupe dokaze i spiskove lica sa potrebnom dokumentacijom i dostave ih tuženoj najkasnije do 30.12.2019. godine, iz čega se ne može zaključiti da li su bivši zaposleni morali sami da se prijavljuju ili je obaveza obaveštavanja u cilju evidentiranja i pravljenja spiskova ipak bila na tuženoj ili komisiji. Ovo tim pre ako se ima u vidu iskaz svedoka - člana komisije za oblast modne konfekcije, koji je izjavio da mu nije poznato ali da misli da je opština imala obavezu da prethodno pozove radnike, a da su i sami članovi komisije javljali licima koje poznaju da se prijave, da su neki i sami čuli, i da su svi oni koji su se prijavili dolaskom u prostorije tužene gde je komisija radila, a za koje je postojala potrebna dokumentacija, bili evidentirani, a da tužilju nije video.

S obzirom na navedeno, i kod činjenice da je tužilja bivši radnik preduzeća „Modna konfekcija“ koje je obuhvaćeno Zaključkom od 27.12.2019. godine i ima pravnosnažnu presudu o nenaplaćenim potraživanjima iz radnog odnosa, koju je podnela uz zahtev tuženoj od 11.10.2019. godine, koji nije uzet u razmatranje, za sada se ne može smatrati da je tužilja imala jednak tretman kao i ostali zaposleni tog preduzeća i da time što se nije našla na spisku lica koja mogu ostvariti pravo na novčanu pomoć, nije stavljena u nejednak položaj.

Iz navedenih razloga, na osnovu do sada utvrđenih činjenica ne može se sa sigurnošću prihvatiti stanovište nižestepenih sudova da postupanje tužene prilikom odlučivanja o dodeli pomoći određenim kategorijama lica na osnovu Zaključka od 27.12.2019. godine, nema diskriminatorski karakter.

S obzirom da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, a imajući u vidu način na koji je postavljen tužbeni zahtev, nižestepene presude su morale biti ukinute.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti izložene nepravilnosti i upotpuniti činjenično stanje, pa će ponovo oceniti da li je u postupku dodele pomoći prema Zaključku od 27.12.2019. godine bilo neopravdanog pravljenja razlike prema tužilji po nekom ličnom svojstvu, i u zavisnosti od konkretnog utvrđenja doneti odgovarajuću odluku o tužbenom zahtevu za utvrđenje diskriminacije.

Kako odluka o zahtevima za naknadu materijalne i nematerijalne štete (član 43. tačka 4. Zakona o zabrani diskriminacije) zavisi od osnovanosti tužbenog zahteva za utvrđenje diskriminacije, nižestepene presude su ukinute i u tom delu.

Ukinuta je i odluka o parničnim troškovima, jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Na osnovu izloženog, primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić