.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 2077/2020
26.05.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Branka Stanića, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., koju zastupa punomoćnik Ljiljana Spasić Manić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz sela ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1868/2019 od 05.12.2019. godine, u sednici održanoj 26.05.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
DELIMIČNO SE USVAJA revizija tužilje i UKIDA presuda Apelacionog suda u Nišu Gž 1868/2019 od 05.12.2019. godine, u preinačujućem delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za isplatu novčanog iznosa od 401.405,59 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja do isplate, kao i u delu stava prvog izreke u pogledu odluke o troškovima postupka i predmet VRAĆA drugostepenom sudu na ponovno suđenje u tom delu.
ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv preostalog preinačujućeg dela presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1868/2019 od 05.12.2019. godine.
ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tužilje izjavljena protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1868/2019 od 05.12.2019. godine u delu kojim je odbijena žalba tužilje i potvrđena prvostepena presuda u pogledu odluke o glavnoj stvari.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pirotu P 560/18 od 07.11.2018. godine, stavom prvim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje i tuženi obavezan da joj na ime doprinosa u izgradnji i adaptaciji nove kuće podignute na temeljima stare porodične stambene zgrade u selu ... na kp.br. ... KO ..., u nadogradnji, adaptaciji, postavljanju krova iznad garaže i na ekonomskoj zgradi na kp.br. ... KO .., za unutrašnje opremanje dva kupatila u adaptaciji velike kuće u izgradnji vikend kuće u selu ..., isplati iznos od 401.405,59 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja do isplate, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja preko dosuđenog iznosa do traženog iznosa od 535.207,45 dinara, odbijen kao neosnovan. Stavom drugim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno je da je tužilja po osnovu sticanja u braku suvlasnik na 1/4 jednosobnog stana u ... u ulici ... broj ..., stan broj ..., površine 44,60 m2 i tri njive na kp.br. ... površine 1.066 m2, na kp.br. ... površine 923 m2 i na kp.br. ... površine 563 m2, sve u KO ..., pa je tuženi obavezan da joj to pravo prizna i trpi uknjižbu nepokretnosti kod RGZ SKN Pirot, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja prava suvlasništva na navedenim nepokretnostima od 1/4 idealnog dela do tražene 1/3 odbijen kao neosnovan. Stavom trećim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno da je tužilja po osnovu sticanja u braku sa tuženim suvlasnik 1/3 dinarskog štednog uloga u iznosu od 270.000,00 dinara, 1/10 deviznog štednog uloga u iznosu od 11.160 evra i 1/4 deviznog štednog uloga u iznosu od 2.000 Kanadskih dolara, sve sa stanjem na dan 10.01.2010. godine, pa je tuženi obavezan da joj to pravo prizna i isplati iznos od 90.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.01.2010. godine do isplate, iznos od 1.116 evra sa kamatom koju propisuje Centralna evropska banka za ovu vrstu valute od 10.01.2010. godine do isplate i iznos od 500 Kanadskih dolara sa kamatom koju propisuje Centralna evropska banka za ovu vrstu valute od 10.01.2010. godine do isplate, a sve u dinarskoj protivvrednosti po najpovoljnijem bančinom kursu na dan isplate, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja suvlasničkog udela u sticanju navedenih novčanih sredstava od dosuđenih do tražene 1/2, kao i da joj tuženi isplati višak potraživanja novčanih iznosa bliže označenih u tom stavu izreke, odbijen kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno da je tužilja po osnovu sticanja u braku sa tuženim suvlasnik na 1/4 pokretnih stvari bliže označenih u tom stavu izreke, pa je tuženi obavezan da joj to pravo prizna i trpi njihovu fizičku deobu radi ustupanja pripadajućeg dela tužilji, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja suvlasničkog udela u sticanju pokretnih stvari bliže označenih u tom stavu izreke od dosuđene 1/4 do tražene 1/2 odbijen kao neosnovan. Stavom petim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje i utvrđeno je da je tužilja po osnovu sticanja u braku sa tuženim suvlasnik na 1/4 pokretnih stvari bliže označenih u tom stavu izreke, pa je tuženi obavezan da joj to pravo prizna i trpi fizičku deobu radi ustupanja pripadajućeg dela tužilji, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja suvlasničkog udela u sticanju pokretnih stvri bliže označenih u tom stavu izreke od dosuđene 1/4 do tražene 1/2 odbijen kao neosnovan. Stavom šestim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje, kojim je traženo da joj tuženi na ime protivvrednosti „živog mala“ i protivvrednosti poljoprivrednih proizvoda ostalih posle raskida bračne zajednice isplati iznos od 410.741,00 dinar, pa je tuženi obavezan da joj na ime naknade 1/4 živog mala isplati 64.725,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja presude do isplate, dok je tužbeni zahtev za višak potraživanja protivvrednosti živog mala i za isplatu protivvrednosti 1/2 poljoprivrednih proizvoda do ukupnog iznosa od 410.741,00 dinar, odbijen kao neosnovan. Stavom sedmim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se tuženi obaveže da tužilji na ime primljene zakupnine od stana u ... plaća mesečno po 30 evra počev od novembra 2009. godine pa nadalje sa kamatom koju propisuje Centralna emisiona banka od 01. u mesecu za prethodni mesec do isplate. Stavom osmim izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.
Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1868/2019 od 05.12.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i potvrđena prvostepena presuda u odbijajućem delu stava prvog, drugog, trećeg, četvrtog, petog i šestog, stavu sedmom i osmom izreke. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda u usvajajućem delu stava prvog, drugog, trećeg, četvrtog, petog i šestog izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev: za isplatu novčanog iznosa od 401.405,59 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja do isplate, za utvrđenje prava suvlasništva na 1/4 nepokretnosti bliže označenih u izreci, za utvrđenje suvlasništva na novčanim sredstvima i isplatu iznosa bliže označenih u izreci, za utvrđenje suvlasništva na 1/4 pokretnih stvari označenih u izreci sa obavezom tuženog da to pravo prizna i trpi fizičku deobu radi ustupanja pripadajućeg dela tužilji, kao i u delu za isplatu 1/2 protivvrednosti poljoprivrednih proizvoda i živog mala koji je ostao posle raskida bračne zajednice u novčanim iznosima bliže označenim u izreci sa zakonskom zateznom kamatom.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju (sa neblagovremenom dopunom), zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i odluke o troškovima postupka.
Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužilje izjavljena protiv preinačujućeg dela pobijane odluke dozvoljena u smislu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 .... 55/14) koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. tog zakona, ispitao je u tom delu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je delimično osnovana. Revizija u preostalom delu (protiv stava prvog izreke pobijane presude kojim je odbijena žalba tužilje i potvrđena prvostepena presuda u pogledu odluke o glavnoj stvari) je nedozvoljena, a u pogledu odluke o troškovima postupka, osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je bila u braku sa tuženim od 02.05.1982. do 31.05.2010. godine i u braku imaju dvoje punoletne dece, ćerku rođenu .... godine i sina rođenog ... godine. U toku trajanja braka živeli su u kući na prodičnom imanju tuženog u porodičnoj zajednici sa njegovim roditeljima (otac tuženog je preminuo je 2001. a majka 2005. godine). Porodično gazdinstvo roditelja tuženog na kome su živeli imalo je obradivu zemlju u površini koja je omogućavala bavljenje poljoprivredom, kao i adekvatne pomoćne objekte za smeštaj stoke i stočne hrane, a takođe je posedovalo za to vreme neophodnu poljoprivrednu mehanizaciju za obradu zemlje i adekvatne stambene uslove za stanovanje. Roditelji tuženog su bili radno aktivni u skladu sa svojim godinama života i fizičkim mogućnostima i svojim radom su učestvovali u sticanju svih prihoda koji su bili neophodni za život porodice, ali i za prodaju kao tržišnog viška, te su svi novčani prihodi ostvareni prodajom poljoprivrednih proizvoda bili plod zajedničkog rada svih članova porodične zajednice, pri čemu je u svemu veliki doprinos imala nepokretna imovina i mehanizacija koju je tužilja zatekla u domaćinstvu, kao ekonomska baza. Tužilja nije bila u radnom odnosu, ali je obavljala poljoprivredne poslove i prodavala proizvode na pijaci, dok je tuženi pre zaključenja braka radio u ..., a u toku trajanja braka u ... u ..., gde je ostvarivao zaradu i pred kraj bračne zajednice otpremninu u iznosu od 6.000 evra. U toku trajanja zajednice izvršeni su radovi na adaptaciji porodičnih stambenih zgrada i ekonomskih zgrada na placu u selu ..., sagrađena je vikendica u selu ... i kupljen jednosoban stan u ..., kao i tri njive u selu ..., kupljene su pokretne stvari za potrebe bavljenja poljoprivredom i stvari potrebne za opremanje stana u ... i male i velike kuće u selu ... za potrebe domaćinstva. Veštačenjem je utvrđena vrednost uloženog rada i građevinskog materijala u građevinske radove koji su izvedeni u toku trajanja zajednice života u iznosu od 1.605.622,37 dinara. Pored toga, utvrđeno je da je na računima tuženog kod banaka u vreme prekida bračne zajednice bilo novčanih sredstava u iznosu od 270.000,00 dinara, 11.160 evra i 2.000 Kanadskih dolara. U vreme razvoda braka kod tuženog je ostalo žive stoke, dok tužilja nije dokazala navode o vrsti i količini poljoprivrednih proizvoda i izdavanju stana u zakup.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev, zaključujući da je doprinos tužilje u sticanju predmetne imovine 1/4 idealnog dela, ceneći učešće ekonomske baze, doprinos roditelja tuženog i tuženog kroz rad i zaradu koju je ostvarivao, a kasnije i učešće dece stranaka u stvaranju materijalnih dobara koja su iskorišćena za sticanje imovine u smislu člana 195. Porodičnog zakona.
Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u usvajajućem delu i odbio tužbeni zahtev na osnovu člana 211. ZPP u vezi člana 195. Porodičnog zakona, nalazeći da kod činjenice da su u sticanju predmetne imovine učestvovali i roditelji tuženog, ali i deca parničnih stranaka, koja u ovoj parnici nisu obuhvaćeni tužbom, kao ni naslednici roditelja tuženog, to procesna zajednica nije potpuna budući da svi članovi porodične zajednice imaju položaj nužnih suparničara.
Prema članu 195. Porodičnog zakona, imovina koju su zajedno sa supružnicima odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu (stav 1); članovima porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju se krvni, tazbinski i adoptivni srodnici supružnika odnosno vanbračnih partnera koji zajedno sa njima žive (stav 2); na imovinske odnose članova porodične zajednice shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176.stav 2. (upisivanje u javni registar) i člana 180. stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima), (stav 3).
Nužno suparničarstvo u smislu člana 211. ZPP postoji ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalnopravnog odnosa, a ako sva lica nisu obuhvaćena tužbom kao stranke sud će da odbije tužbeni zahtev kao neosnovan, pri čemu sud vodi računa o nužnom suparničarstvu po službenoj dužnosti. U ovom slučaju, između stranaka postoji spor o deobi zajedničke imovine (nepokretnosti, pokretnih stvari, novčanih sredstava i stočnog fonda) po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici. U sporu o pravu svojine zadire se u pravo svojine drugih lica, u konkretnom slučaju roditelja tuženog koji su u vreme sticanja činili porodičnu zajednicu sa tužiljom i njenim suprugom, zbog čega je bilo nužno da i njihovi naslednici budu stranke u postupku, kao i deca stranaka koja su i po navodima same tužilje u izjavljenoj žalbi učestvovali u sticanju (nužni suparničari). Kako tužbom navedena lica nisu obuhvaćena, to je nepotpuna procesna zajednica koju čine svi članovi porodične zajednice, pa nisu stvorene materijalnopravne pretpostavke za vođenje spora. Izostanak svih učesnika čini tužbeni zahtev neosnovanim, jer priroda spornog odnosa zahteva da se jedinstveno reši u odnosu na sve njegove subjekte.
U situaciji kada je utvrđeno ko je sve živeo u porodičnoj zajednici, kao i na koji način su stečene predmetne nepokretnosti (stan i tri njive), pokretne stvari, novčana sredstava i stočni fond, predmetna imovina predstavlja zajedničku imovinu, pa navodi revizije tužilje da je tuženi upisan kao isključivi vlasnik predmetnih nepokretnosti ne mogu proizvesti bilo kakve pravne posledice koje bi isključile primenu citiranih zakonskih odredbi. Tužilja svoje navode u reviziji, da je tuženi jedini zakonski naslednik svojih roditelja nije dokazala, imajući u vidu da je prema stanju u predmetu rođena sestra tuženog saslušana u svojstvu svedoka u ovoj parnici.
Saglasno navedenom pravilno je drugostepeni sud na utvrđeno činjenično stanje primenio materijalno pravo kada je prvostepenu presudu preinačio i tužbeni zahtev tužilje odbio u pogledu sticanja predmetnih nepokretnosti (stan i tri njive), pokretnih stvari, novčanih sredstava i stočnog fonda.
Međutim, osnovano se revizijom tužilje osporava pravilnost presuđenja drugostepenog suda u pogledu dela tužbenog zahteva koji se odnosi na obligaciono- pravni zahtev za isplatu novčanog iznosa od 401.405,59 dinara sa kamatom. Odredbom člana 170. Porodičnog zakona propisano je da ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do neznatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na potraživanje u novcu srazmerno svom doprinosu (stav 1.). Naime, tužilja je tužbenim zahtevom za isplatu novčane vrednosti na ime izvršenih ulaganja u određene nepokretnosti u toku trajanja zajednice života istakla obligaciono-pravni zahtev prema drugom supružniku, pa je pravilna primena materijalnog prava nalagala da se utvrdi vrednost uvećanja imovine, a zatim koliko iznosi vrednost uvećanja posebne imovine tuženog na predmetnim nepokretnostima srazmerno doprinosu tužilje. U postupku je utvrđen identitet objekata na kojima su izvedeni građevinski radovi tokom trajanja zajedničkog života, vrednost uloženih sredstava i rada, kao i lica koja su u tome učestvovala, ali je izostalo utvrđenje koliko iznosi uvećanje sopstvene imovine tuženog doprinosom tužilje. Naime, stvarna legitimacija tuženog vezuje se za činjenicu da je u obavezi da drugom supružniku isplati potraživanje u novcu na ime uvećanja vrednosti sopstvene imovine u smislu navedene zakonske odredbe, zbog čega nije nužmno da tužbom kao tuženi budu obuhvaćena sva lica koja su sticala u porodičnoj zajednici u odnosu na taj deo tužbenog zahteva. Zato je Vrhovni kasacioni sud ukinuo drugostepenu presudu u tom delu, kao i odluku o troškovima postupka jer njihova visina zavisi od ukupnog uspeha tužilje u sporu.
Drugostepeni sud će imajući u vidu izložene primedbe ponovo odlučiti o žalbi tuženog u pogledu ovog dela tužbenog zahteva, kao i o troškovima parničnog postupka.
Imajući u vidu navedeno na osnovu članova 414. stav 1. i 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom i drugom izreke.
Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, našao da revizija tužilje nije dozvoljena u delu kojim se pobija stav prvi izreke drugostepene presude kojim je odbijena žalba tužilje i potvrđena prvostepena presuda u pogledu odluke o glavnoj stvari.
Tužba u ovoj parnici podneta je 06.04.2010. godine, a vrednost predmeta spora iznosi 1.840.000,00 dinara.
Prema članu 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 .... 55/14) koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. tog zakona, revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.
U konkretnom slučaju radi se o imovinsko-pravnom sporu u kome vrednost predmeta spora pobijanog dela po reviziji ne prelazi cenzus za izjavljivanje revizije od 40.000 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, pa po članu 403. stav 3. ZPP revizija tužilje nije dozvoljena.
Na osnovu člana 413. ZPP odlučeno je kao u stavu trećem izreke.
Predsednik veća – sudija
Zvezdana Lutovac, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
