U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u pravnoj stvari tužioca Gradske opštine Stari Grad sa sedištem u Beogradu, čiji je zastupnik Gradsko pravobranilaštvo Grada Beograda, Odeljenje za gradske opštine Vračar, Zvezdara, Palilula, Savski venac i Stari Grad sa sedištem u Beogradu, protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Branislav Rajić, advokat iz ..., radi duga, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3425/22 od 13.07.2022. godine, u sednici održanoj 17.04.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 3425/22 od 13.07.2022. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Višeg suda u Beogradu P 2453/20 od 05.04.2022. godine, i ODBIJA zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 2453/20 od 05.04.2022. godine, stavom prvim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu isplati ukupan iznos od 5.478.240,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose počev od dospelosti svakog iznosa do isplate, kao i iznos od 260.764,00 dinara. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova postupka isplati 83.250,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3425/22 od 13.07.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom izreke, tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu na ime duga isplati ukupan iznos od 5.478.240,00 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određene tim stavom izreke, kao i iznos od 260.764,00 dinara. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu drugom izreke prvostepene presude, tako što je odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 45.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužilac je blagovremeno izjavio reviziju 08.09.2022. godine (sa neblagovremenom dopunom), zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Privrednog suda u Beogradu P 5426/10 od 16.04.2010. godine ukinuto je u celosti rešenje o izvršenju Trgovinskog suda u Beogradu Iv 24397/09 od 14.08.2009. godine i delimično usvojen tužbeni zahtev, te je obavezano tuženo Preduzeće za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime art hoteli“ d.o.o. Beograd, da tužiocu Javnom preduzeću za upravljanje poslovnim prostorom „Poslovni prostor Stari grad“ Beograda na ime glavnog duga zbog neplaćane naknade za korišćenje poslovnog prostora isplati iznos od 5.478.240,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose počev od dospelosti svakog iznosa do isplate, a u preostalom delu navedene presude, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev i obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 260.764,00 dinara. Navedena presuda u usvajajućem delu potvrđena je presudom Privrednog apelacionog suda Pž 1170/10 od 06.10.2011. godine. Rešenjem Agencije za privredne registre BD SL 1310/2018 od 24.10.2018. godine, Preduzeće za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime art hoteli“ d.o.o. Beograda – u prinudnoj likvidaciji brisano je iz registra privrednih subjekata, čiji je kontrolni član društva bio tuženi AA sa udelom od 91,50%. Na osnovu Odluke Skupštine Gradske opštine Stari grad od 29.11.2016. godine JP „Poslovni prostor Gradske opštine Stari grad“ prestalo je sa radom dana 30.11.2016. godine, a sva prava, obaveze i poslove ovog javnog preduzeća nastale do 30.11.2016. godine preuzela je Gradska opština Stari grad (tužilac), kao pravni sledbenik. Obaveza isplate glavnog duga sa zakonskom zateznom kamatom i naknada troškova postupka na osnovu navedene pravnosnažne presude Privrednog suda u Beogradu od strane Preduzeća za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime art hoteli“ d.o.o. Beograda – u prinudnoj likvidaciji nije izvršena, niti je tuženi, kao kontrolni član društva, ispunio tu obavezu. Tužilac Gradska opština Stari Grad podnela je 11.05.2020. godine tužbu u ovoj pravnoj stvari sa zahtevom za isplatu novčanog potraživanja na osnovu navedene pravnosnažne presude Privrednog suda u Beogradu.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredaba članova 534. stav 4. i 548. Zakona o privrednim društvima i Odluke o prestanku sa radom Javnog preduzeća „Poslovni prostor Gradske opštine Stari grad“ od 29.11.2016. godine ocenio da je neosnovan prigovor nedostatka aktivne legitimacije tužioca s obzirom na to da su sva prava, obaveze i poslove javnog preduzeća nastala do 30.11.2016. godine preuzela Gradska opština Stari grad kao pravni sledbenik. Neosnovan je i prigovor nedostatka pasivne legitimacije jer tuženi kao pretežni vlasnik i kontrolni član društva sa udelom od 91,50% Preduzeća za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime Art hoteli“ d.o.o. Beograda - u prinudnoj likvidaciji odgovara neograničeno i solidarno za obaveze društva nakon brisanja društva iz registra, a koje je pravnosnažnom sudskom odlukom obavezano na isplatu predmetnog novčanog potraživanja. Istaknut prigovor zastarelost i ocenjen je kao neosnovan, budući da od dana pravnosnažnosti navedene sudske odluke do podnošenja tužbe u ovoj pravnoj stvari nije protekao rok zastarelosti od 10 godina propisan članom 371. ZOO, kao i rok od tri godine predviđen članom 534. stav 4. Zakona o privrednim društvima. Zbog toga je usvojen tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi na isplatu traženog novčanog potraživanja.

Apelacioni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužioca, nalazeći da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je ocenio da je tužilac aktivno legitimisan u ovom sporu, s obzirom da je u smislu članova 23. i 24. Odluke o načinu postupanja sa nepokretnostima koje su u javnoj svojini Grada Beograda, odnosno na kojima Grad Beograd ima posebna svojinska ovlašćenja, donete 23.06.2016. godine („Službeni list Grada Beograda“, broj 63/2016, 50/2018, 26/2019 i 23/2023-autentično tumačenje), Grad Beograd isključivo aktivno legitimisan, kao sukcesor prava i obaveza u pogledu naplate naknade za korišćenje poslovnog prostora, a ne tužilac. Imajući u vidu da se u konkretnom slučaju ne radi o postupku započetom pre 01.12.2016. godine, jer je postupak u predmetu Privrednog suda u Beogradu P 5426/10 okončan presudom od 16.04.2010. godine, pravnosnažnom 06.10.2011. godine, a da je tužba u ovoj pravnoj stvari podneta 11.05.2020. godine. Sledom toga je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan, zbog nedostatka aktivne legitimacije.

Po oceni Vrhovnog suda stanovište drugostepenog suda je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava, na šta se osnovano revizijom tužioca ukazuje.

Prema odredbi člana 23. Odluke o načinu postupanja sa nepokretnostima koje su u javnoj svojini Grada Beograda, odnosno na kojima Grad Beograd ima posebna svojinska ovlašćenja („Službeni list Grada Beograda“, broj 63/2016, 50/2018, 26/2019 i 23/2023- autentično tumačenje) na Grad Beograd, odnosno organizacionu jedinicu Gradske uprave nadležnu za obavljanje poslova upravljanja i davanja u zakup poslovnih zgrada i poslovnog prostora, prelaze sva prava i obaveze iz odluka nadležnih organa, odnosno važećih ugovora o zakupu koje su nastale posle 1.12.2016. godine, kao i prava i obaveze iz novozaključenih ugovora o zakupu, a koje ugovore su zakupci bili dužni da nakon 1.12.2016. godine zaključe sa gradom Beogradom, u skladu sa obaveštenjem iz člana 22. stav 1. iste Odluke. Odredbom člana 24. iste Odluke, predviđeno je da započeti sudski sporovi sa zakupcima poslovnih zgrada i poslovnih prostorijama kojima su upravljale gradske opštine iz člana 22. stav 1. te Odluke, pokrenuti zbog neizmirene zakupnine, biće nastavljeni i okončani bez promene tužioca.

Sledom iznetog, u postupcima zbog neizmirene zakupnine, aktivnu legitimaciju ima Grad Beograd samo za obaveze potraživanja koje su nastale kao obaveza zakupaca nakon 1.12.2016. godine, jer je nakon tog perioda upravljanje poslovnim prostorom pripalo Gradskom Sekretarijatu za imovinske i pravne poslove, od kada su isti ili novi zakupci, zaključivali nove ugovore o zakupu sa Gradom Beogradom. Po oceni Vrhovnog suda, a nasuprot stanovištu drugostepenog suda, za neizmirene zakupnine do 1.12.2016. godine, aktivnu legitimaciju ima isključivo lice sa kojim je zakupac do tog datuma bio u ugovornom odnosu i to gradske opštine, odnosno javna preduzeća ili druge organizacione jedinice osnovane od strane gradskih opština, bez obzira na datum pokretanja sudskog postupka.

Na osnovu Odluke o prestanku sa radom JP „Poslovni prostor Gradske opštine Stari grad“ od 29.11.2016. godine („Službeni list Grada Beograda br.111-21), Gradska opština Stari grad kao pravni sledbenik preuzela je sva prava, obaveze i poslove javnog preduzeća koja su nastala u ime i za račun javnog preduzeća do 30.11.2016. godine. Kako je potraživanje tog javnog preduzeća utvrđeno pravnosnažnom i izvršnom presudom Privrednog suda u Beogradu P 5426/10 od 16.04.2010. godine, to je tužilac kao pravni sledbenik aktivno legitimisan za vođenje ove parnice, jer se radi o potraživanju koje je nastalo pre 01.12.2016. godine, kako to pravilno zaključuje prvostepeni sud.

Po oceni Vrhovnog suda, sa stanovišta primene materijalnog prava nižestepeni sudovi su pravilno ocenili da je neosnovan prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog, kao i prigovor zastarelosti predmetnog potraživanja. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nakon donesene pravnosnažne presude Privrednog suda u Beogradu P 5426/10 od 16.04.2010. godine, kojom je utvrđena obaveza Preduzeća za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime art hoteli“ d.o.o. Beograda da pravnom prethodniku tužioca zbog neplaćane naknade za korišćenje poslovnog prostora isplati ukupno 5.478.240,00 dinara, (u pojedinačnim mesečnim iznosima sa kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate), to privredno društvo je po okončanju postupka prinudne likvidacije, rešenjem APR-a od 24.10.2018. godine je brisano iz registra privrednih subjekata. Kontrolni član tog privrednog društva je bio tuženi AA sa udelom od 91,50%.

Odredba člana 548. stav 3. Zakona o privrednim društvima (kojom su predviđene posledice brisanja društva iz registra u slučaju prinudne likvidacije), predviđa kao izuzetak odgovornost kontrolnog člana društva tako da kontrolni član društva sa ograničenom odgovornošću, odnosno kontrolni akcionar, odgovara neograničeno solidarno za obaveze društva i nakon brisanja društva iz registra zbog prinudne likvidacije. Prema članu 62. stav 6. istoga zakona smatra se da je određeno lice kontrolni član društva uvek kada to lice samostalno ili sa povezanim licima poseduje većinsko učešće u osnovnom kapitalu društva. Dakle, u slučaju prinudne likvidacije i brisanja društva iz registra, dolazi do zakonske sukcesije i prelaza prava i obaveza na sukcesore, kako je to određeno navedenom odredbom zakona.

Sledom iznetog, odgovornost tuženog kao kontrolnog člana društva za obaveze brisanog društva je predviđena zakonom, zbog čega odgovara neograničeno za obaveze tog društva, pa je shodno tome pasivno legitimisan u ovoj parnici. Osim toga, pravilno nižestepeni sudovi nalaze da time što je potraživanje tužioca kao pravnog sledbenika utvrđeno izvršnom ispravom, on u postupku prunudne likvidacije, kao poverilac, nije imao obavezu prijavljivanja potraživanja, jer se isto smatra prijavljenim u skladu sa članom 534. stav 4. Zakona o privrednim društvima.

Kod utvrđenja da je Preduzeće za usluge ugostiteljstva i turizma „Rezime art hoteli“ d.o.o. Beograda – u prinudnoj likvidaciji brisano iz registra privrednih subjekata 24.10.2018. godine i da je potraživanje utvrđeno pravnosnažnom presudom Privrednog suda u Beogradu P 5426/10 od 16.04.2010. godine (pravnosnažnom dana 06.10.2011. godine), a da je tužba u ovoj pravnoj stvari podneta 11.05.2020. godine protiv tuženog kao kontrolnog člana društva, to je pravilno stanovište nižestepenih sudova da zahtev za isplatu predmetnog novčanog potraživanja nije zastarelo. Ovo iz razloga što u smislu člana 548. stav 4. Zakona o privrednim društvima nije protekao rok od tri godine od dana brisanja društva iz registra do podnošenja tužbe, kao ni rok od deset godina od dana donošenja pravnosnažne sudske odluke predviđen članom 379, u vezi sa članom 371. Zakona o obligacionom odnosima.

Kako je drugostepeni sud zbog pogrešne primene materijalnog prava odbio tužbeni zahtev, Vrhovni sud je preinačio drugostepenu presudu, odbio žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu.

Iz iznetih razloga, a na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučio je kao u izreci presude.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković