Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. stav 1. ZPP za odlučivanje o reviziji tužioca jer postoji potreba da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa i za ujednačavanjem sudske prakse, s obzirom na predmet tražene sudske zaštite i razloge iz kojih je odbijen tužbeni zahtev, kao i navode iz revizije tužioca. Zbog toga je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu čl. 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je tužiočeva revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena je upisana kao vlasnik nepokretnosti parc. br. .. površine 36a 78m2 sa zgradom kulture iskazanom rednim brojem 1 i pomoćnim zgradama iskazanim rednim brojevima 2, 3 i 4, sagrađenim na toj parceli, sve upisano u ln .. KO ... . Opisana nepokretnost je pri izlaganju katastra nepokretnosti prema zapisniku od 23.01.2002. godine izložena kao društvena svojina sa pravom korišćenja Opštinskog odbora SPS Srbije u celosti. Dana 18.04.2002. godine na zahtev Savezne direkcije za imovinu SRJ izvršena je dopuna zapisnika pa je opisana nepokretnost upisana kao državna svojina – vlasništvo SRJ. Na navedeno rešenje tužilac je izjavio prigovor koji je odbijen rešenjem Komisije za izlaganje katastra nepokretnosti od 05.06.2002. godine, a na koje je tužilac izjavio žalbu koja je takođe odbijena odlukom od 12.07.2002. godine. Tužilac je povodom ovog upisa vodio upravni spor pred Vrhovnim sudom Srbije koji je tužbu odbacio rešenjem U 3044/2002. Potom je pokrenuta i parnica brisovnom tužbom koji postupak je okončan rešenjem Okružnog suda u Novom Sadu Gž 6936/2006 od 07.02.2008. godine kojim je potvrđena prvostepena odluka o odbačaju tužbe. Pre napred opisane zemljišnoknjižne promene, na osnovu rešenja DN 2018/1991 od 20.03.1991. godine, kao nosilac prava korišćenja na spornoj nepokretnosti koja je tada bila upisana u ZKUL br. .. KO ..., vodio se tužilac. Ovaj upis je izvršen na osnovu odluke Opštinske konferencije Socijalističkog saveza radnog naroda Vojvodine. Pravni prethodnik prava korišćenja na ovoj nepokretnosti je bio Opštinski odbor Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije u Temerinu koji je pravo korišćenja stekao Odlukom Narodnog odbora opštine Temerin od 02.10.1961. godine. Od 1991. godine do danas tužilac je u posedu sporne nepokretnosti.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev nalazeći da tužilac nije savestan držalac nepokretnosti.

Drugostepeni sud takođe smatra da je tužbeni zahtev neosnovan, ali iz drugih razloga. Naveo je da je prema odredbi člana 13. stav 1. Zakona o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“ broj 73/2000 od 29.12.2002. godine, prestao da važi 18.07.2003. godine osim odredbi člana 13. i 14. Zakona) Savezna Republika Jugoslavija danom stupanja na snagu citiranog zakona 06. januara 2001. godine postala vlasnik imovine koja je bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Saveza komunista Jugoslavije, Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, a koju su činili objekti, poslovni prostor, oprema, kancelarijski nameštaj i slično. Predmetna nepokretnost u zemljišnoj knjizi je bila upisana kao društvena svojina sa pravom korišćenja Opštinskog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije u Temerinu, zbog čega je Republika Srbija s pozivom na odredbu člana 13. Zakona o finansiranju političkih stranaka u vezi odredbe člana 59. stav 3. Ustavne povelje Državne zajednice Srbije i Crne Gore postala vlasnik nepokretnosti. Po sili zakona tužena je u javnoj knjizi upisana kao vlasnik nepokretnosti. Zaključio je da se radi o imovini Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije koja je u navedenom članu Zakona o finansiranju političkih stranaka pobrojana kao jedna od saveznih organizacija. Tužilac je na osnovu rešenja DN 2018/1991 od 20.03.1991. godine bio upisan kao nosilac prava korišćenja na spornoj nepokretnosti na osnovu odluke Opštinske konferencije Solicijalističkog saveza radnog naroda Vojvodine, međutim, kako su prema odredbi člana 14. stav 1. Zakona o finansiranju političkih stranaka odluke, ugovori i drugi akti koji su služili kao osnov za prenos prava korišćenja odnosno raspolaganja na nepokretnostima koje su služile za obavljanje delatnosti tih organizacija, ništavi, otpao je pravni osnov na osnovu koga je izvršen upis prava korišćenja tužioca u javnu knjigu. Zaključio je da je tužilac bio savestan ali ne i zakoniti držalac predmetne nepokretnosti iako je tužba zasnovana na tvrdnji o zakonitom osnovu sticanja u odluci Narodnog odbora opštine Temerin od 20.10.1991. godine i odluci Opštinskog odbora SSRNV od 26.06.1990. godine, te je za sticanje prava vlasništva po osnovu održaja u ovom slučaju potreban protek roka od 20 godina pošto se zakonitim držaocem mogao smatrati od 04.07.1996. godine (od kada postoji mogućnost sticanja prava svojine održajem na društvenoj svojini) sve do prijema rešenja Okružnog suda u Novom Sadu Gž 6939/2006 od 07.02.2008. godine (kojim je odbačena tužiočeva tužba u tzv. brisovnoj parnici). Kako nije proteklo 20 godina da bi tužilac stekao pravo svojine u smislu člana 28. stav 4. ZOSPO pravilna je odluka prvostepenog suda kojom je tužbeni zahtev odbijen.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakav zaključak drugostepenog suda se, za sada, ne može prihvatiti kao pravilan jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 13. stav 1. Zakona o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“ broj 73/2000) propisano je da je imovina koja je bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Saveza komunista Jugoslavije, Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, a koju su činili objekti, poslovni prostor, oprema, kancelarijski nameštaj i slično, svojina Savezne Republike Jugoslavije. Odredbom člana 14. istog zakona propisano je da su odluke, ugovori i drugi akti kojima su nepokretnosti, na kojima su pravo korišćenja, odnosno raspolaganja imale društveno-političke organizacije iz člana 13 stav 1 ovog zakona i koje su služile za obavljanje delatnosti tih organizacija, prenete na druga pravna ili fizička lica posle njihovog prestanka ili kojima je pravo korišćenja, odnosno raspolaganja preneto na političke stranke, udruženja građana ili društvene organizacije nastale preobražajem, spajanjem ili pripajanjem društveno-političkih organizacija, ili kojima su na druga pravna ili fizička lica prenete sa dejstvom u momentu prestanka rada društveno-političkih organizacija, ništavi (stav 1.), da Savezna Republika Jugoslavija ima pravo da zahteva brisanje prava svojine ili drugog stvarnog prava stečenog suprotno stavu 1 ovog člana i predaju nepokretnosti na kojima su pravo korišćenja, odnosno raspolaganja imale ove savezne društveno-političke organizacije (stav 2.), a da se primenom odredbe stava 2 ovog člana ne može dirati u prava koja su stekli savesni sticaoci i treća savesna lica (stav 3.).

Za sada ne može prihvatiti stav drugostepenog suda da se na konkretan slučaj primenjuju odredbe Zakona o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“ broj 73/2000). Naime, za spornu imovinu u konkretnom slučaju nije utvrđeno da li je bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Savezu komunista Jugoslavije jer je prema opštim aktima Saveza komunista Jugoslavije – Statutu, nekadašnji Opštinski komitet Saveza komunista kao prethodnik Opštinskih odbora bio samostalna organizacija o čemu se ovaj sud već izjasnio kroz svoju presudu Rev 14/10 od 17.02.2010. godine. Sama činjenica upisa u javne knjige u koje je upis izvršen na OO SRNJ u Temerinu navodi na zaključak da je reč o samostalnoj organizaciji jer u suprotnom isprava koja je poslužila za upis ne bi mogla biti sprovedena kroz javne knjige pošto glasi na subjekt koji nema svojstvo pravnog lica i ne može biti upisan titular prava zbog čega upis nije ni izvršen na SSRNJ – Osnovna organizacija Temerin da bi se smatralo da je reč o organizacionom delu savezne organizacije. Otuda kod trenutnog činjeničnog utvrđenja pomenuti Zakon o finansiranju političkih stranaka nije mogao da bude osnov za uknjiženje sporne imovine kao vlasništvo Savezne Republike Jugoslavije kako je to urađeno u konkretnom slučaju. Ovo sve iz razloga što je u postupku ostalo neutvrđeno da li je pravni prethodnik tužioca sporne nepokretnosti stekao teretnim putem odnosno teretnim pravnim poslom, kako je to tužilac tvrdio da proističe iz rešenja .. od 02.10.1961. godine, jer je uz nepokretnost preuzeta i isplata anuiteta, što bi ukazivalo na to da se radi o kreditu čiju isplatu je prihvatio sticalac, a što bi vodilo zaključku da je nepokretnost stekao svojim sredstvima. Kako je u postupku izostalo utvrđenje da li se radi o sticanju sporne nepokretnosti teretnim ili besteretnim pravnim poslom to se, za sada, ne može prihvatiti primena materijalnog prava od strane nižestepenih sudova kao pravilna.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti navedene propuste, oceniti bitne činjenice od značaja za pravilnu primenu materijalnog prava na koje je ukazano ovim rešenjem i doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić