Tužilac je blagovremeno podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23), Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je kao kupac sa BB kao prodavcem dana 06.09.2018. godine zaključio ugovor o kupovini parc. br. .. njiva 3.klase površine 22a 32m2 upisana u LN broj .., koja se nalazi u Novom Sadu, ... Sajlovo,ostalo građevinsko zemljište u svojini, i parc. br. .. njiva 3.klase površine 22a 35m2 upisana u LN broj .., koja se nalazi u Novom Sadu, Sajlovo, ostalo građevinsko zemljište, obe u KO Novi Sad 4. U ugovoru je konstatovano da prodavac upoznaje kupca da na navedenim nepokretnostima postoje tereti s obzirom da je JP „Informatika“ podnela zahtev za provođenje promene radi deobe parcela i da kupac izjavljuje da je upoznat sa ovim teretima i da pristaje da zaključi ugovor sa prodavcem. Radi se o tome da je prethodno rešenjem Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove od 23.05.2014. godine izdata upotrebna dozvola za izgrađenu kanalizacionu mrežu na određenim parcelama, među kojima je i parcela br. .. .

Namena zemljišta predmetnih parcela utvrđena je Planom generalne regulacije prostora mešovite namene zapadno od ... bulevara i severno od Bulevara ... u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“, br. 15/12... 30/20), Planom detaljne regulacije područja stanovanja „Sajlovo“ u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“, broj 27/07) i Planom detaljne regulacije prostora namenjenog za proširenje Sajlova u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“, broj 407/2010).

Prema utvrđenom, deobom parcele .. nastale su parcele .. površine 2206m² i .. površine 26m², a deobom parcele .. nastale su parcele .. površine 2208m² i .. površine 27m². Na novoformiranim parcelama tužilac je upisan kao vlasnik u LN broj .. k.o. KO Novi Sad 4 , po rešenju RGZ SKN Novi Sad od 23.03.09.2019.godine. Prema planskoj nameni, parcela br. .. (površine 2206m²) u sastavu je ulice ... u površini od 716m², što čini 32,5% njene ukupne površine. Parcela br. .. (površine 2208m²) u sastavu je ulice ... u površini od 654m², što čini 29,6% njene ukupne površine. Parcele broj .. (površine 26m²) i .. (površine 27m²) celom površinom su u sastavu ulice ... Sajlovo. U prirodi parcele su u regulaciji ulica. Faktička regulaciona linija uspostavljena izgrađenim ogradama susednih parcela namenjenih za porodično stanovanje, poklapa se sa planskom regulacionom linijom koja razdvaja površinu javne namene i površinu za ostale namene. Javnu površinu do regulacione linije u ovim ulicama koje su infrastrukturno i komunalno opremljene i u kojima se odvija javni saobraćaj, koristi neograničeni broj lica.

Pored pribavljene procene Poreske uprave, na okolnosti tržišne vrednosti predmetnog zemljišta izveden je dokaz veštačenjem. Prema nalazu i mišljenju veštaka od 02.07.2021. godine, infrastrukturno i komunalno opremljeno građevinsko zemljišta u zoni lokacije parcela koje su predmet veštačenja iznosi 4.526,31 dinar po m², što spram površine za koju se naknada traži (716m2+26m2+654m2+27m2) iznosi 6.440.939,13 dinara. Postupak eksproprijacije odnosno izuzimanja nije sproveden. Naknada nije isplaćena ni prethodnim vlasnicima, ni tužiocu.

Na osnovu sadržine ugovora o kupoprodaji od 06.09.2018.godini i činjenica utvrđenih u postupku, prvostepeni sud je zaključio da je tužilac pravo vlasništva stekao teretnim pravnim poslom u vreme kada je predmetno zemljište već bilo privedeno planskoj nameni, imajući u vidu izgrađenu infrastrukturu na šta upućuje član 2 ugovora i stepen komunalne opremljenosti prema nalazu veštaka geodetske struke, odnosno da je u vreme kupovine predmetnih parcela na njima već postojao put koji je korišćen od strane neodređenog broja lica, te da tužilac nije ni mogao stupiti u posed dela kupljenog zemljišta koje je korišćeno kao ulica, javna površina.

Presudom prvostepenog suda tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan. Taj sud se pozvao na član 3. Zakona o putevima („Službeni glasnik RS“ br.41/18 i 85/18) koji je važio u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji, kojim je propisano da su javni i nekategorisani putevi dobra u opštoj upotrebi, u javnoj su svojini i na njima se ne mogu sticati ni zasnivati stvarna prava, osim u slučajevima propisanim ovim zakonom, kao i na odredbe članova 103 stav 1. i 190 stav 1. Zakona o obligacionim odnosima i član 10 Zakona o javnoj svojini, i zaključio da tužiocu nije povređeno pravo svojine, niti mirno uživanje imovine, s obzirom da je u vreme zaključenja kupoprodajnog ugovora zemljište već bilo privedeno planskoj nameni, te u delu za koji se naknada traži predstavljalo javnu površinu – ulicu.

Drugostepeni sud, odlučujući o žalbi tužioca, preinačio je prvostepenu presudu, tako što je usvojio tužbeni zahtev, uz obrazloženje da je tužilac onemogućen u vršenju vlasničkih prava u punom obimu, jer su parcele broj .. i .. u celosti, a parcele broj .. i .. delom namenjene za javnu površinu i pretvorene u javnu saobraćajnicu koju koristi neograničen broj ljudi, zbog čega na tim delovima pravo svojine jedino može pripadati tuženom, saglasno članu 10. stavovi 2. i 10. Zakona o javnoj svojini. Do oduzimanja zemljišta u konkretnom slučaju došlo je aktima organa javne vlasti u postupku donošenja i sprovođenja urbanističkog i regulacionog plana za naseljeno mesto. Iz takve primene podzakonskih akata proizilazi legitiman cilj organa javne vlasti u usmeravanju i regulisanju organizacije prostora, a legitiman bi bio i postupak eksproprijacije da je sproveden. Navedenim aktima i radnjama tuženog pravo svojine tužioca i njegovih pravnih prethodnika je pretvoreno u „golo“ pravo, pa to što je kupoprodajni ugovor zaključen nakon što su planskim aktima parcele predviđene za javnu površinu, po oceni drugostepenog suda, nema uticaja na tužiočev status formalno-pravnog vlasnika, jer po obavezi da sprove postupak eksproprijacije i da isplati odgovarajaću naknadu, tuženi grad nije postupio. Po shvatanju drugostepenog suda, tužilac je po osnovu kupoprodajnog ugovora zaključenog sa prodavcem predmetnih parcela, kao singularni sukcesor stupio u sva prava i obaveze svog pravnog prethodnika, te mu pripada naknada u visini tržišne vrednost predmetnog zemljišta spram površine koja je privedena nameni u traženom iznosu od 6.440.939,13 dinara.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da je o osnovanosti tužbenog zahteva odlučeno pogrešnom primenom materijalnog prava.

Po oceni Vrhovnog suda, zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu utvrđene sve činjenice od značaja za odluku o osnovanosti postavljenog tužbenog zahteva.

Tužilac je tužbeni zahtev zasnivao na tvrdnji da je tuženi oduzeo zemljište parcela br. .. i br. .. u celosti, i deo zemljišta parcela br. .. i br. .., na kom je upisan sa pravom svojine, i izgradio ulicu, bez sprovedenog postupka eksproprijacije i bez isplate naknade.

Predmetno zemljište je faktičkim putem postalo dobro u opštoj upotrebi (član 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini) u javnoj svojini tuženog Grada Novog Sada (član 10. stav 7. istog zakona). Na taj način ono je prestalo biti u privatnoj svojini. Međutim, nasuprot stanovišta drugostepenog suda, tužilac nije univerzalni sukcesor ranijeg vlasnika, da bi na taj način stekao pravo na naknadu za faktičku eksproprijaciju, a ni iz sadržine ugovora o kupoprodaji ne proizilazi da mu je raniji vlasnik ustupio potraživanje naknade po tom osnovu (član 436. stav1. Zakona o obligacionim odnostima).

U konkretnom slučaju, ostalo je nerazjašnjeno kada je zemljište faktički privedeno planskoj nameni - pre ili posle zaključenja ugovora od 06.09.2018.godine. Ovo pitanje uživa značaj zato što zemljište koje je postalo dobro u opštoj upotrebi ne može biti predmet prometa (član 16. Zakona o javnoj svojini).

Prema stanovištu Vrhovnog suda za ostvarivanje prava na naknadu u visini tržišne vrednosti zemljišta pored činjenice da su određene parcele obuhvaćene planskim aktom, nužno je dokazati i da su javnoj nameni privedene nakon što je tužilac pravo vlasništva stekao teretnim pravnim poslom.

Radi pravilne primene materijalnog prava, bilo je potrebno utvrditi kakvo je bilo faktičko stanje u vreme kupovine zemljišta navedenih parcela od strane tužioca i da li je bilo kakvih promena nakon toga, u smislu faktičkog oduzimanja zemljišta tužiocu radnjama tuženog.

Kod ponovnog odlučivanja drugostepeni sud će imati u vidu da pitanje na koje je ukazano nije razjašnjeno od strane prvostepenog suda, pa će uzimanjem u obzir primedbi iznetih u ovom rešenju, iznova doneti odluku o žalbi tužioca.

Iz navedenih razloga, primenom člana 416 stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković