U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji su punomoćnici Nenad Sadžaković i Marko Radivojević, advokati iz ..., protiv tuženih BB, VV i GG, svi iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Milomir Veselinović, advokat iz ..., radi utvrđivanja udela u porodičnoj zajednici, odlučujući o reviziji tuženih izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1354/22 od 21.07.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 09.11.2023. godine doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tuženih i UKIDA presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1354/22 od 21.07.2022. godine u delu stava drugog izreke kojim su obavezani tuženi da tužilji isplate 967.154,90 dinara na ime ulaganja u adaptaciju i dogradnju stambene zgrade 1 na KP .../..., .../... i .../... KO ... i u stavu šestom izreke, kojim je odlučeno o troškovima spora i u tom delu predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o zahtevu tužilje.

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženih izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1354/22 od 21.07.2022. godine, u preostalom delu stava drugog izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1354/22 od 21.07.2022. godine ukinuta je presuda Osnovnog suda u Jagodini P 1324/20 od 07.03.2022. godine (stav prvi izreke). Delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje pa je utvrđeno prema tuženima da je tužilja po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici stekla pravo na isplatu, i to na ime ulaganja u adaptaciju i dogradnju stambene zgrade broj 1 spratnosti Pr+1+Pt koja se nalazi na KP .../..., .../... i .../... KO ..., iznos od 10% utvrđene vrednosti ulaganja od 9.671.549,20 dinara, što iznosi 967.154,90 dinara, na ime ulaganja u izgradnju objekta nadstrešnice za mašine zgrada broj 4, koja se nalazi na KP ... i ... KO ... iznos od 10% od utvrđene vrednosti ulaganja od 646.702,40 dinara, što iznosi 64.670,20 dinara, na ime ulaganja u izgradnju objekta nadstrešnice od drveta zgrada broj 5, koja se nalazi na KP ... i ... KO ... iznos od 10% utvrđene vrednosti ulaganja od 163.953,00 dinara, što iznosi 16.395,30 dinara, na ime ulaganja u izgradnju vikendice u ... koja se nalazi na KP .../... KO ... iznos od 10% od utvrđene vrednosti ulaganja od 465.044,60 dinara, što iznosi 46.504,50 dinara, na ime ulaganja u adaptaciju i dogradnju objekta koji se nalazi na KP .../... KO ..., stambena zgrada sa lokalom broj 11 iznos od 10% utvrđene vrednosti ulaganja od 1.216.120,80 dinara, što iznosi 121.612,10 dinara, na ime ulaganja u kupovinu, izgradnju i adaptaciju objekta na KP .../... ... KO ..., površine 85 m2, voćnjaka 3. klase površine 10,87 ari iznos od 10% od utvrđene vrednosti ulaganja od 3.363.698,80 dinara što iznosi 336.370,00 dinara, na ime udela u kupovini pokretnih stvari bliže opisanih u izreci drugostepene odluke 10% od ukupno utvrđenog iznosa vrednosti navedenih stvari od 336.030,00 dinara što iznosi 33.603,00 dinara, na ime udela u kupovini pokretnih stvari iznos od 10% ukupno utvrđenog iznosa od navedenih pokretnih stvari 6.445.797,70 dinara, što iznosi 644.579,80 dinara, što sve ukupno iznosi 2.230.889,80 dinara, pa su obavezani tuženi da tužilji isplate ovaj iznos sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate (stav drugi izreke). Odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi da je prema tuženima na osnovu sticanja u porodičnoj zajednici stekla pravo na isplatu 20% na ime kupovine i ulaganja u pokretne i nepokretne stvari, na ime ulaganja u zgradu broj 1 koja se nalazi na KP .../..., .../... i .../... KO ... iznos od 1.934.309,84 dinara, u objekat nadstrešnica za mašine zgrada broj 4 iznos od 138.926,40 dinara, objekat nadstrešnica od drveta zgrada broj 5 iznos od 39.459,20 dinara, na ime ulaganja u izgradnju vikendice u Sekuriču koja se nalazi na KP .../... KO ... iznos od 93.008,92 dinara, na ime ulaganja i dogradnje u objekat na KP .../... u KO ..., zgrada broj 11 iznos od 1.243.224,16 dinara, na ime ulaganja u kupovinu i izgradnju i adaptaciju objekta na KP .../... ... iznos od 1.755.000,00 dinara, na ime ulaganja u kupovinu pokretnih stvari iznos od 1.705.677,00 dinara, a preko dosuđenog iznosa od 10% ulaganja iz stava prvog izreke ove presude (stav treći izreke). Odbijen je zahtev tužilje kojim je tražila da po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici vlasnik nepokretnosti koja se nalazi na KP .../... broj zgrade 1, ..., zemljište pod zgradom površine 85 m2, voćnjaka 3. klase koji se nalazi na istoj parceli površine 10,87 ari sa obimom udela od 734/1172 upisane u LN ... KO ..., sa udelom od 50% što je tuženi BB dužan da prizna i trpi da se tužilja upiše kao suvlasnik navedenih nepokretnosti (stav četvrti izreke). Odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi prema tuženima da je tužilja na ime sticanja u porodičnoj zajednici stekla 20% udela i to u pokretnim stvarima bliže opisanim u stavu izreke presude (stav peti izreke). Obavezani su tuženi da isplate tužilji na ime troškova spora iznos od 388.097,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate (stav šesti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi su blagovremeno izjavili reviziju, zbog pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja, bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i odluke o troškovima postupka.

Tužilja je odgovorila na reviziju.

Po oceni Vrhovnog suda revizija tuženih izjavljena protiv navedene presude dozvoljena je u smislu člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 10/23).

Ispitujući pravilnost drugostepene presude u delu u kojem je usvojen tužbeni zahtev na osnovu člana 408. ZPP Vrhovni sud je zaključio da revizija nije osnovana u delu u kojem su obavezani tuženi da tužilji isplate novčane iznose na ime sticanja u porodičnoj zajednici i to na ime ulaganja u zgradu broj 4, u zgradu broj 5, u vikendicu u ..., u objekat u ... ... broj ..., u objekat ..., na ime udela u kupovini pokretnih stvari i u pogledu tih odluka drugostepeni sud je na pravilno utvrđeno činjenično stanje pravilno primenio materijalno pravo.

U preostalom delu revizija je osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Tužilja i tuženi BB su bivši supružnici i iz braka imaju tri kćeri DD rođenu ... godine, ĐĐ rođenu ... godine i EE rođenu ... godine. Tuženi VV i GG su supružnici, roditelji tuženog BB. Tužilja je sa tuženim BB najpre zasnovala vanbračnu zajednicu 09.10.1993. godine, a potom i bračnu zajednicu 01.06.1994. godine. Zasnivanjem najpre vanbračne zajednice, a potom i bračne zajednice sa tuženim BB, tužilja je istovremeno zasnovala i porodičnu zajednicu sa roditeljima ovde tuženim VV i GG i babom i dedom tuženog BB u njihovom domaćinstvu u selu ... . Deda tuženog BB, ŽŽ, je u toj zajednici živeo do smrti 2006. godine, dok je baba ZZ sve vreme bila u zajednici sa ostalim strankama. Tužilja i tuženi BB su razveli brak 17.11.2011. godine, pri čemu je tužilja sa decom napustila zajednicu u decembru 2010. godine. Ukupno vreme trajanja zajednice je bilo 16 godina i to od 09.10.1993. godine do decembra 2010. godine. U vreme zasnivanja zajednice tužilja je imala ..., a tuženi ... godinu. Tužilja je u porodičnoj zajednici čuvala i negovala zajedničku decu, obavljala kućne poslove, radila povremeno na imanju u bašti, ali nikada nije bila u radnom odnosu niti je u zajednicu unela posebnu imovinu. Tuženi BB je prve dve godine braka radio na poljoprivredi u svom domaćinstvu i na čuvanju stoke, kao i kod drugih ljudi za novac, a posle toga je registrovao ..., kao preduzetnik. Bavio se prodajom ... koje je koristio i potom prodavao.U trenutku prestanka zajednice imali su jedno teretno vozilo marke „...“ tip „...“, reg. oznake ...-..., kamion marke“...“ reg oznake ...-..., priključno vozilo marke „...“ reg oznake ...-....Tuženi GG i VV su u vreme zasnivanja porodične zajednice sa tužiljom, bili radno sposobni, radili su u ... i zaradu unosili u porodičnu zajednicu. On je zarađivao 5000-6000 franaka, a ona 3000 franaka.Kada su dolazili iz ... donosili su novac za članove domaćinstva između 2000 i 3000 franaka u novcu, a i druge potrebe domaćinstva u robi. Nakon penzionisanja doneli su 150.000 franaka. Deda tuženog BB i baba tužena ZZ živeli su sa tužiljom i tuženim BB u porodičnoj zajednici, ali u zasebnom domaćinstvu, u staroj kući. On je pravio korpe od pruća i prodavao, primao je penziju i radio u poljoprivredi i čuvao stoku. Baba tuženog se bavila poljoprivredom i čuvanjem stoke i radila u bašti. Proizvodi dobijeni od poljoprivrede i stočarstva upotrebljeni su za potrebe zajednice.U sve sporne objekte su ulagana novčana sredstva, i to u zgradu broj 1 koja se nalazi na kp .../..., .../... i ..../... uloženo je 9.671.549,20 dinara, u nadstrešnicu za mašine- zgrada broj 4 uloženo je 646.702,40 dinara, u nadstrešnicu – zgrada broj 5 uloženo je 163.953,00 dinara, u vikendicu u ... – zgrada broj 10 uloženo je 475.020,00 dinara, u stambenu zgradu sa lokalom u ulici ... broj ... - zgrada broj 11 uloženo je 1.216.120,80 dinara, u objekat broj 12 ulaganje iznosi 3.363.698,80 dinara.

Iz ovako utvrđenog činjeničnog stanja drugostepeni sud je, nakon održane rasprave u smislu člana 383. stav 4. ZPP, ukinuo presudu Osnovnog suda u Jagodini P 1324/20 od 7.3.2022. godine i delimično usvojio tužbeni zahtev tužilje, kao u izreci drugostepene presude, jer je utvrdio drugačije doprinose članova porodične zajednice u sticanju zajedničke imovine, a izveo je i drugačije zaključke o tome šta predstavlja zajedničku imovinu članova porodične zajednice.

Po stanovištu Vrhovnog suda revizija je delimično osnovana, jer je drugostepeni sud nakon održane rasprave u smislu odredbe člana 383. stav 4. ZPP pogrešno utvrdio činjenično stanje što je dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP.

Članom 195. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da je imovina koju su zajedno sa supružnicima, odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu, a stavom 3. da se na imovinske odnose članova porodične zajednice shodno primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176. stav 2. (upisivanje u javni registar) i člana 180. stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima). Odredbom člana 171. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu. Članom 177. istog Zakona propisano je da se deobom zajedničke imovine u smislu ovog zakona smatra utvrđivanje suvlasničkih odnosno supoverilačkih udela svakog supružnika u zajedničkoj imovini.

Na bazi ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno je drugostepeni sud izveo materijalno pravni zaključak da je tužilja sa tuženima u toku trajanja porodične zajednice, kao njen član ulagala u imovinu članova porodične zajednice, zbog čega je imovina članova porodične zajednice uvećana, pa tužilji pripada pravo na potraživanje u novcu u smislu člana 170. stav 1. Porodičnog zakona. Stoga, neosnovani su revizijski navodi da je drugostepeni sud pogrešno ocenio doprinose članova porodične zajednice u uvećanju vrednosti imovine članova porodične zajednice. Pravilan je zaključak prvostepenog suda da je ekonomska baza, iz koje su delimično sticana sredstva porodične zajednice od 5.16,32 ha 10%, da su tuženi GG i VV doprineli sticanju i uvećanju imovine porodične zajedice sa ukupno 60%, a tuženi BB i tužilja AA sa po 10% ili ukupno 20%, dok su baba i deda tuženog BB učestvovali u sticanju i uvećanju imovine članova porodične zajednice sa po 5% ili ukupno 10%, o čemu je drugostepeni sud dao valjane razloge koje u celosti prihvata i Vrhovni sud.

Suprotno navodima revidenta, drugostepeni sud je pravilno utvrdio da je u toku trajanja bračne zajednice tužilja sa tuženima učestvovala u sticanju i uvećanju imovine iz stava 2. izreke drugostepene presude. Naime, imovina stečena u porodičnoj zajednici rezultat je uloženog rada članova domaćinstva i materijalne baze u zemljištu, koja je uneta u zajednicu, kao posebna imovina tuženog GG.

Neosnovano revident navodi da su sredstva iz penzionog fonda tužene VV njena posebna imovina i da je zato neosnovan zahtev tužilje za isplatu novčanog iznosa vezanog za sticanje za kuću u .. u .. broj ... . Ovo stoga što tužena nije dokazala da je sredstva koja je uplaćivala na ime doprinosa za penzijsko osiguranje uplaćivala iz svoje posebne imovine, u kom slučaju bi iznos podignut iz „penzione kase“ bio njena posebna imovina, a tada i kuća u ... broj ... bi bila posebna imovina. Ovo stoga, što je iznos uplaćenih doprinosa za penzijsko osiguranje, koji može da se podigne u celosti kada se za to ispune uslovi ili tkz. iznos iz „penzione kase“ specifičan vid štednje.

Neosnovani su navodi revidenta vezani za kupovinu, izgradnju i adaptaciju objekta na k.p. .. KO ..., jer je utvrđeno da se radi o novom objektu građenom u toku trajanja porodične zajednice, čija je vrednost u trenutku prekida zajednice bila 3.363.698,80 dinara prema nalazu veštaka, ali kako se upravo radi o novosagrađenom objektu, to tužilji pripada 10% vrednosti objekta prema stanju na dan prekida zajednice, a prema cenama na dan presuđenja ili 336.370,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate.

Neosnovani su navodi revidenta o tome da je putnički automobil „...“ ... posebna imovina tuženog BB, jer su novac za kupovinu dali GG i VV, kao poklon sinu, pa predstavlja njegovu posebnu imovinu, kao i novac za kupovinu ..., jer su parnične stranke, dok je zajednica trajala, sticali u njoj kao članovi porodične zajednice. Navedene stvari su pribavljene aktivnostima koje se smatraju radom, a kamioni koji su donosili plodove radom tuženog BB i koji su zamenjeni novim kamionima, ponovo su zajednička svojina članova porodične zajednice.

Pravilno je sud obavezao tužene da tužilji plate vrednost pokretnih stvari jer shodno članu 184. i 185. Porodičnog zakona stvari za vršenje zanata ili zanimanja i predmeti domaćinstva koji su ostali u državini članova porodične zajednice u trajanju od najmanje 3 godine, pripadaju u isključivu svojinu njima, uz uračunavanje u njihov udeo.

Međutim, osnovani su navodi revidenta o tome da je drugostepeni sud pogrešno utvrdio činjenično stanje vezano za uvećanje vrednosti objekta broj 1. Naime, iz spisa proizlazi da je vrednost stambene porodične zgrade sagrađene na k.p. .../..., .../... i .../... KO ... pre zasnivanja vanbračne zajednice između AA i BB, prema stanju izgrađenosti na dan zasnivanja vanbračne zajednice umanjena za amortizaciju i solidno održavanje iznosila 7.986.094,66 dinara, a nakon ulaganja svih parničnih stranaka prema stepenu izgrađenosti na dan prekida zajednice 9.671.549,20 dinara ili da uvećanje vrednosti objekta iznosi 1.685.455,00 dinara. Međutim, drugostepeni sud je utvrdio da je ukupna vrednost ulaganja stranaka u objekat broj 1 za vreme trajanja porodične zajednice 9.671.549,20 dinara, što ne proizlazi iz spisima priloženih dokaza, pa je pogrešno utvrđeno činjenično stanje za primenu odredbe člana 170. stav 1. ZPP, i to činjenica koliko je uvećana vrednost posebne imovine članova porodične zajednice u toku trajanja zajednice.

Stoga će drugostepeni sud u ponovnom postupku otkloniti ukazane nepravilnosti i doneti novu i zakonitu odluku i odlučiti o troškovima postupka prema konačnom uspehu stranaka u postupku.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci, na osnovu odredaba članova 414, 416. stav 3. i 165. stav 3. ZPP.

Predsednik veća-sudija
Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić