Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3786/16 od 05.10.2017. godine, stavom prvim izreke usvojena je žalba tužene AA i prvostepena presuda preinačena u stavu prvom, drugom i trećem izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev u celini i obavezan tužilac da tuženoj AA naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 124.500,00 dinara, dok je zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka odbijen. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova prvostepenog postupka. Stavom trećim izreke obavezan je tužilac da tuženoj AA naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 33.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca dozvoljena po članu 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 87/18), ispitao je pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, dana 30.12.2012. godine zaključen je ugovor o zakupu između tužioca kao zakupodavca, tužene Visoke škole kao zakupca i Autonomne pokrajine Vojvodina, Pokrajinski sekretarijat za nauku i tehnološki razvoj na strani zakupca, kao obveznika plaćanja zakupnine, kojim je zakupodavac dao u zakup nekretninu upisanu u listu nepokretnosti broj ... KO ..., na kp.br. ..., što predstavlja zgradu koja se sastoji od prizemlja i sprata površine 523 m2 u osnovi i zemljište uz zgradu u površini od 94 m2 u ulici ... broj ..., kao i poslovnu zgradu koja se sastoji od prizemlja i sprata površine 227 m2 u osnovi, sagrađenu na kp.br. ... u ... u ulici ... broj ..., a u kojima je smeštena tužena Visoka škola. U članu 1. ugovora konstatovano je da u okviru prostorija iz stava 1. člana 1. ovog ugovora postoji i dvosoban stan površine 64 m2, koji koristi tužena AA, te da se prepušta zakupodavcu da svoje odnose sa njom uredi posebnim ugovorom i da o tome obavesti zakupca. Ukoliko zakupodavac svoje odnose sa tuženom AA uredi tako da ona napusti stan opisan u stavu tri člana 1. ovog ugovora, zakupodavac se obavezuje da predmetni stan izda zakupcu uz obavezu plaćanja zakupnine po 100 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan konverzije, dok će druga pitanja vezana za korišćenje predmetnog stana biti uređena posebnim ugovorom ili aneksom ovog ugovora. Zakup po ovom ugovoru počeo je da teče 01.01.2013. godine, a zakupnina je ugovorena u mesečnom iznosu od 2.000 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan konverzije. Tužena AA je bila ...u Školi za primenjenu umetnost u Novom Sadu, koja se nalazila na adresi ... broj ... i rešenjem te škole od 28.09.1962. godine, ustupljen joj je na korišćenje nastojnički stan u školskoj zgradi u ulici ... broj ..., s tim što je pravo na korišćenje tog stana počelo 01.10.1962. godine, a prestaje danom prestanka službe u ovoj školi, jer je stan kako je navedeno namenski. U međuvremenu je došlo do reorganizacije školske mreže na taj način što je zgradu u ulici ... u ... počela da koristi tužena Viša škola za obrazovanje vaspitača, koja je 2006. godine zaključila ugovor o zakupu sa tužiocem, a Škola za primenjenu umetnost se iselila iz predmetne zgrade što je konstatovano rešenjem od 16.05.2006.godine, dok je tužena ... i dalje nastavila da koristi predmetni stan, iako je u međuvremenu otišla u penziju. Rešenjem Više škole za obrazovanje vaspitača od 16.05.2006.godine, konstatovano je da je za tuženu izvršeno bodovanje od strane SIZ-a za stanovanje na osnovu kojeg plaća stanarinu, dok troškove vodovoda i utrošene energije plaća na osnovu računa, pri čemu je navedeno i koliko iznose troškovi vode, struje i stanarine po mesecima za period od maja do avgusta 2006. godine. Tužena AA je plaćala stanarinu za predmetni stan u korist Više škole za obrazovanje vaspitača mesečno, a takođe je deo komunalnih troškova koji se odnose na predmetni stan, škola refundirala od tužene. Po tužbi ovde tužioca protiv tužene AA, vođen je postupak pod brojem P 6771/2007 radi iseljenja, predaje državine i isplate u kom je presudom od 15.06.2009. godine, tužbeni zahtev delimično usvojen i obavezana tužena da se iseli iz dela poslovne zgrade na kp.br. ... upisane u LN ... KO ..., a koja je označena kao objekat – poslovna zgrada broj ... u ... ulica ... broj ... i to dela koji se sastoji od 2 sobe, kuhinje, kupatila, ukupne površine 64 m2 i navedeni prostor preda u državinu tužiocu slobodan od lica i stvari, dok je deo tužbenog zahteva za isplatu naknade na ime korišćenja predmetne nepokretnosti odbijen. Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4295/10 od 02.03.2011. godine, prvostepena presuda je preinačena tako što je tužbeni zahtev za iseljenje odbijen, uz obrazloženje da je između zakupca, ovde tužene Više škole za obrazovanje vaspitača i tužene AA došlo do zaključenja ugovora o podzakupu, saglašavanjem škole sa stanovanjem i plaćanjem naknade od strane tužene, kao i da kada treće lice koristi predmet zakupa mimo volje zakupodavca, on može ostvariti svoje pravo za predaju poseda samo prema zakupcu, a ne i prema trećem licu. Od 2012. godine tužena Visoka škola ne naplaćuje tuženoj AA stanarinu za predmetni stan, već samo naknadu za utrošenu vodu i struju, a tužena AA ne plaća stanarinu ni tužiocu. Tužilac je 08.02.2013. godine uputio tuženoj AA dopis koji je ona primila 11.02.2013. godine, pozivajući je da se iseli iz predmetnog stana u roku od 30 dana, jer će u protivnom podneti tužbu radi iseljenja, a ona je 04.03.2013. godine uputila dopis tužiocu, navodeći da stan koristi od 1962. godine na osnovu rešenja, a potom i na osnovu ostalih rešenja i međusobnih dogovora sa potonjim zakupcima, kao i da je taj odnos nastavljen i nakon ugovora na koji se tužilac poziva, jer ona kako je u dopisu navedeno i dalje uredno plaća, kako račune informatici, tako i utrošak vode i struje, koje joj uredno fakturiše zakupac tužioca i koji je faktički priznao njen status.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da je 01.01.2013. godine, raskinut faktički ugovor o podzakupu predmetnog stana zaključen između tuženih, s obzirom da od 2012. godine, tužena AA ne plaća tuženoj Visokoj školi stanarinu za stan, a koji se nalazi u okviru zgrade koju Škola koristi po osnovu zakupa, što je ranije bio slučaj, posebno imajući u vidu da je 30.12.2012. godine zaključen novi ugovor o zakupu, između tužioca i tužene Visoke škole kojim je izričito izuzet iz zakupa predmetni stan koji koristi tužena AA, a koji se primenjuje od 01.01.2013. godine. S obzirom da je tužena u posedu predmetnog stana, čiji je vlasnik tužilac, na osnovu rešenja od 28.09.1962. godine kojim joj je kao ... u školi ustupljen na korišćenje ... stan, a da to pravo prestaje danom prestanka službe u školi i da je tužena AA u penziji, to stan koristi bez pravnog osnova, pa odbijajući da sa tužiocem reguliše međusobne odnose i plaća naknadu za korišćenje ili da se iseli, to je usvojen tužbeni zahtev za njeno iseljenje. Pored toga prvostepeni sud je zaključio da tužilac usled navedenih činjenica trpi štetu, jer predmetni stan ne može da izda u zakup Visokoj školi sa kojom ima postignut dogovor oko visine zakupnine od 100 evra u dinarskoj protivvrednosti, pa je obavezao tuženu AA da tužiocu isplati iznos od 300 evra u dinarskoj protivvrednosti na ime naknade izmakle koristi za mesec januar, februar i mart 2013. godine sa kamatom, kao i iznos od po 100 evra za svaki mesec počev od aprila 2014. godine do aprila 2016. godine u dinarskoj protivvrednosti sa kamatom.

Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tužene zaključio, da je prvostepeni sud pravilno utvrdio činjenično stanje ali je pogrešnom primenom materijalnog prava usvojio tužbeni zahtev, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio, nalazeći da kada je neko dobio stan rešenjem iz 1962. godine u vreme kada se na osnovu rešenja o dodeli stana sticalo stanarsko pravo i kada niko do 2012. godine nije tražio iseljenje tog lica, taj stan je faktički izgubio status službenog stana i tužena AA se može iseliti samo pod uslovima predviđenim Zakonom o stanovanju važećim u vreme prvostepenog presuđenja. Pored toga dugovanje po osnovu neplaćene zakupnine može biti razlog za podnošenje tužbe za isplatu zakupnine ili za otkaz ugovora o korišćenju stana.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tužioca ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 394. stav 1. tačka 1. ZPP, učinjenu u postupku pred drugostepenim sudom.

Tuženoj AA je predmetni stan ustupljen na korišćenje kao ... stan u školskoj zgradi, rešenjem od 28.09.1962.godine, s tim da korišćenje stana prestaje danom prestanka službe u školi, jer je stan namenski. U konkretnom slučaju prvostepeni sud je izvedene dokaze ocenio i ocenu izvedenih dokaza obrazložio, utvrdivši da je pravo korišćenja predmetnog stana, kao nastojničkog stana, tuženoj AA prestalo odlaskom u penziju, kao i da ona od 2012. godine ne plaća stanarinu za predmetni stan već samo naknadu za utrošenu vodu i struju, pa je faktički ugovor o podzakupu predmetnog stana raskinut zaključenjem ugovora o zakupu 30.12.2012. godine između tužioca i tužene Visoke škole, time što je predmetni stan izričito izuzet iz zakupa. Drugostepeni sud se o izvršenoj oceni dokaza nije posebno izjašnjavao, nalazeći da je prvostepeni sud pravilno utvrdio činjenično stanje. Međutim, svoju odluku je zasnovao na činjeničnom zaključku da niko do 2012. godine nije tražio iseljenje tog lica iz stana, čime je predmetni stan faktički izgubio status službenog stana, što je suprotno onom činjeničnom stanju koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi. Time je drugostepeni sud učinio bitnu povredu odredaba parničnog postupka jer je bez otvaranja rasprave utvrdio drugačije činjenični stanje nego što je ono u prvostepenoj presudi (član 394. stav 1. tačka 1. ZPP).

Na stanu namenjenom za nastojnika prema članu 41. Zakona o stambenim odnosima („Službeni list FNRJ“ broj 17/62, 10/65, 57/65, „Službeni list SFRJ“ broj 11/66 (prečišćen tekst), 32/68) važećeg u vreme kada je ustupljen na korišćenje tuženoj, nije se moglo steći stanarsko pravo. Navedenom odredbom bilo je izričito propisano da se na lica koja koriste stan za nadstojnika zgrade ne primenjuju odredbe člana 18. stav 2. i 3. (o bračnim drugovima kao sunosiocima stanarskog prava), člana 19. (određivanje nosioca stanarskog prava nakon razvoda braka) i člana 20. stav 2. (o pravu člana porodičnog domaćinstva na korišćenje stana nakon smrti nosioca stanarskog prava ili kada on iz drugih razloga trajno prestane da koristi stan), kao i da je nastojnik kada mu prestane nastojnička dužnost dužan da se iseli iz tog stana sa licima koja zajedno sa njim stanuju (stav 4.). Status nastojničkih (službenih stanova) na kojima se ne može sticati stanarsko pravo nije izmenjen ni kasnije donetim i važećim propisima, pa je tako članom 7. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“ – osnovni tekst broj 29/73, prvi prečišćen tekst broj 8/81 i drugi prečišćen tekst broj 9/85 .... 11/88) bilo propisano da se odredbe tog zakona ne primenjuju na stanove za službene potrebe i na stanove u društvenoj svojini koji se na osnovu posebnih prpisa izdaju u zakup, te da lica koja koriste takve stanove stiču u korišćenju tih stanova samo prava utvrđena opštim aktom davaoca stana na korišćenje na tim stanovima i prava iz ugovora o zakupu. Zakonom o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“ broj 12/90 ...55/90 i „Službeni glasnik RS“ broj 3/90 i 7/90) bilo je predviđeno da se stanovima za službene potrebe smatraju se stanovi čije je korišćenje uslovljeno vršenjem određenog posla, odnosno službene dužnosti dok taj posao, odnosno dužnost traje (član 10). Prema članu 5. stav 1. Zakona o stanovanju („Službeni glasnik RS“ broj 50/92 sa kasnijim izmenama i dopunama), kao merodavnog propisa važećeg u vreme nastanka spornog odnosa, stanovi se koriste na osnovu prava svojine i po osnovu zakupa.

Drugostepeni sud nije imao u vidu navedeno materijalno pravo, niti je svoju odluku zasnovao na činjenicama koje je utvrdio prvostepeni sud, povodom odnosa parničnih stranaka u vezi faktičkog ugovora o podzakupu predmetnog stana i razlozima za njegov raskid, iako je to bio predmet tužbenog zahteva za utvrđenje.

Imajući u vidu izloženo, pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tužene.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka, jer zavisi od konačnog ishoda ovog spora.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će oceniti žalbene navode tužene, kojima se osporava ocena izvedenih dokaza i činjenično stanje, koje je takvom ocenom dokaza utvrđeno u prvostepenoj presudi, a zatim vodeći računa po službenoj dužnosti o pravilnosti primenjenog materijalnog prava odlučiti o osnovanosti izjavljene žalbe.

Shodno izloženom, na osnovu člana 415. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić