Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž2 128/23 od 19.04.2023. godine, odbio kao neosnovanu žalbu tužene – protivtužilje i potvrdio presudu Osnovnog suda u Kraljevu P2 88/2021 od 16.01.2023. godine.

Protiv pravnosnažne presude u drugom stepenu tužena – protivtužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, br. 72/2011...18/2020, u daljem tekstu ZPP), u vezi člana 202. Porodičnog zakona, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužene – protivtužilje neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nisu učinjene ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. i 2. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničom stanju, AA i BB, zaključili su brak u ... dana ...2014. godine, upisan u MK venčanih pod tekućim brojem .. za 2014. godinu za matično područje ..., a u braku je rođeno dvoje maloletne dece, sin GG dana ...2014. godine i ćerka VV, dana ...2015. godine. Parnične stranke su živele u porodičnoj kući tužiočevih roditelja u ... do ...2020. godine, kada je tužena – protivtužilja napustila zajednicu života.

Za vreme trajanja zajednice života parničnih stranaka tužena – protivtužilja je svake godine odlazila u inostranstvo i to najpre kod rođene sestre u ..., a potom na rad u ..., i tamo bi ostajala od mesec dana do tri meseca. Tokom boravka tužene u inostranstvu o deci se starao tužilac – protivtuženi sa svojom majkom i sestrama, te je povremeno decu odvodio kod majke tužene koja živi u ... u okolini ..., a tužena je svakodnevno sa decom održavala kontakt telefonom. Nakon prestanka zajednice života parničih stranaka mal. deca su ostala sa tužiocem u ..., dok se tužena preselila u ..., gde se zaposlila i iznajmila stan. Po prestanku zajednice života o mal. deci se stara tužilac u čemu mu pomažu članovi njegove porodice.

Tužilac je zaposlen i posle posla provodi vreme sa decom. Mal. deca slobodno vreme provode sa drugovima i drugaricama iz susedstva, igraju se u prostranom dvorištu koje je prilagođeno njihovim potrebama. Između tužene i mal. dece nije bilo prekida u održavanju kontakata, a tužilac te kontake podržava i odvodi decu kod majke uglavnom vikendom, nekada i radnim danom, ili majka preuzima decu na adresi oca i deca noće kod nje.

Centar za socijalni rad u Vrnjačkoj Banji je ocenio da se može prihvatiti predlog majke da se mal. deca povere njoj na samostalno vršenje roditeljskog prava, jer prepoznaje potrebe dece i ima roditeljske kapacitete. Centar za socijalni rad u Kraljevu je ocenio da je u najboljem interesu mal. dece da se samostalno vršenje roditeljskog prava poveri ocu koji može obezbediti deci predvidljivu životnu organizaciju i psihološku stabilnost u sredini u kojoj deca aktuelno žive, te je on procenjen kao roditelj koji je visoko motivisan i sposoban da na odgovarajući način zadovolji kako bazične tako i razvojne potrebe dece. Prema usaglašenim nalazima ova dva centra, procenjeno je da je u najboljem interesu dece da roditelji zajednički vrše roditeljsko pravo, međutim, roditelji nisu mogli da se dogovore o prebivalištu mal. dece. Procena stručnih timova centara za socijalni rad u Vrnjačkoj Banji i Kraljevu je da su oba roditelja sličnih roditeljskih kapaciteta i da su motivisani da preuzmu brigu o mal. deci. Zatim je Centar za socijalni rad u Kraljevu predložio da majka samostalno vrši roditeljsko pravo, ocenivši da je u interesu mal. dece da žive u porodici majke te da će se adptirati na nove uslove života. Potom su se Centri za socijalni rad u Kraljevu i Vrnjačkoj Banji usaglasili da je potrebno zatražiti nalaz i mišljenje Instituta za mentalno zdravlje u Beogradu.

U nalazu i mišljenju stručnog tima Instituta za mentalno zdravlje u Beogradu je navedeno da su tužilac i tužena procenjeni kao osobe adekvatno razvijenih adaptivnih kapaciteta za roditeljsku ulogu, radnu i socijalnu sredinu, da oboje raspolažu dobrim roditeljskim kapacitetima i uspešno zadovoljavaju bazične, razvojne i emocionalne potrebe dece. Ćerka VV se izjasnila da joj odgovara koliko vremena sada provodi kod majke, da za vreme školske godine ima manje vremena i da joj odgovara da majku viđa vikendom. Sin GG se izjasnio da bi voleo da živi u ..., a da vreme provodi malo kod tate, a malo kod mame. Iz nalaza proizlazi da su oba deteta izjavila da ništa ne bi menjala što se tiče njihovog boravka i kontakta sa mamom i tatom i da im odgovara sadašnja situacija.

Nižestepni sudovi su procenili potrebe mal. dece u pogledu izdržavanja uzevši u obzir njihov uzrast, potrebe u pogledu ishrane, održavanja higijene, odeće, obuće, socijalne i zdravstvene potrebe i potrebe za obrazovanjem, te je ocenjeno da njihove potrebe u pogledu izdržavanja iznose po 12.000,00 dinara mesečno. Procenjene su i mogućnosti roditelja da izdržavanje pružaju, te su pribavljeni podaci o visini zarade koju tužilac ostvaruje kao šef magacina, u firmi „DD“ d.o.o. u ... u iznosu od 37.000 do 39.000,00 dinara mesečno, uzeti su u obzir i njegovi prihodi od obrade poljoprivrednog imanja njegovih roditelja koji se bave stočarstvom, kao i zarada tužene – protivtužilje u privrednom društvu „ĐĐ“ d.o.o. iz ..., u iznosu od 40.000,00 dinara mesečno, okolnost da je tužena zakupila jednosoban stan u ... za koji plaća 100 evra mesečno i komunalije od 50 do 70 evra mesečno, te da je materijalno pomažu i sestra koja živi i radi u ... i sestra koja živi u ... .

Cenjen je i najbolji interes dece prilikom određivanja modela viđanja sa majkom, te je održavanje ličnih odnosa uređeno na način predložen u mišljenju Centra za socijalni rad u Kraljevu, jer je ocenjeno da je taj model u najboljem interesu dece, s obzirom da se uklapa kako sa njihovim obavezama u školi, tako i sa radnim vremenom tužene.

Na ovako pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo iz odredbi Porodičnog zakona, citiranih u obrazloženju prvostepene i drugostepene presude i odlučili da se nakon razvoda braka parničnih stranaka maloletna deca povere ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, da se lični odnosi majke sa decom urede po modelu koji je predložio Centar za socijalani rad Kraljevo i da se majka obaveže da doprinosi izdržavanju dece u visini od po 6.000,00 dinara mesečno.

Neosnovano se navodima revizije osporava pravilna primena materijalnog prava. Najbolji interes deteta je pravni standard koji se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja, a elementi za najbolju procenu interesa deteta, između ostalog, su uzrast i pol deteta, želje i osećanja deteta s obzirom na uzrast i zrelost, potrebe deteta i to vaspitne i emocionalne, potrebe stanovanja, ishrane i odevanja, brige o zdravlju i sposobnost roditelja da zadovolje utvrđene potrebe. U konkretnom slučaju, nižestepeni sudovi su pravilno ocenili citirane elemente procene najboljeg interesa mal. dece i odluku o vršenju roditeljskog prava doneli na osnovu prihvaćenog mišljenja stručnog tima Instituta za mentalno zdravlje o roditeljskom kapacitetima za oba roditelja i analize celokupne porodične situacije, prema kome je, iako oba roditelja zadovoljavaju roditeljske kapacitete i motivisana su da odgovore potrebama dece, u najboljem interesu mal. dece da budu poverena ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, jer u sadašnjim okolonostima može deci da obezbedi predvidljiviju životnu organizaciju i psihološku stabilnost, koju deca u porodici oca sada imaju. Pravilno su ocenili nižestepeni sudovi da ostanak mal. dece u porodici oca za razliku od njihovog življenja kod majke, ne bi doveo do promene životne dinamike dece, te da se od 2020. godine tužilac uspešno stara o deci i da je sarađivao sa tuženom u pogledu održavanja ličnih odnosa sa decom.

Cenjeni su navodi revizije da su nižestepeni sudovi svoju odluku o vršenju roditeljskog prava doneli isključivo na osnovu mišljenja mal. dece, koja su mlađa od 10 godina, pa je njihovo pravo na mišljenje shodno odredbama Porodičnog zakona uslovljeno određenim ograničenjima, te je trebalo utvrditi da li su deca sposobna da samostalno formiraju mišljenje, što se moglo rešiti samo uz pomoć stručnjaka, a što u ovom slučaju nije urađeno, ali ovi navodi nisu osnovani. Naime, mal. deca su svoje mišljenje o tome kod koga bi od roditelja želela da žive dala tokom razgovora sa psihologom koja je bila član komisije veštaka Instituta za mentalno zdravlje, dakle pred stručnjakom koji ima potrebna znanja da proceni da li su deca sposobna da samostalno formiraju svoje mišljenje u pogledu vršenja roditeljskog prava, te je procenjeno da ona takvu sposobnost imaju, zbog čega, shodno odredbi člana 65. stav 1. PZ, njihovo mišljenje mora biti uzeto u obzir. Komisija veštaka Instituta za mentalno zdarvlje cenila je izraženu želju dece u pogledu vršenja roditeljskog prava, ali je cenila i njihov najbolji interes, koji se ne mora nužno podudarati sa njihovom željom, pa je procenjeno da je u sadašnjoj situaciji najbolji interes dece da ostanu da žive kod oca.

Pravilna je i ocena nižestepenih sudova u pogledu visine obaveze tužene – protivtužilje da doprinosi izdržavanju mal. dece jer su cenjene sve okolnosti na strani mal. dece kao poverilaca izdržavanja i okolnosti na strani oba roditelja kao dužnika izdržavanja koja su od značaja za ocenu njihovih mogućnosti da doprinose izdržavanju. Iznosi od po 6.000,00 po detetu na koje je tužena – protivtužilja obavezna su adekvatni da doprinesu zadovoljenju potreba mal. dece, da im omoguće nivo životnog standarda kakav uživa tužena kao dužnik izdržavanja, a da pritom ne dovedu u pitanju njenu egzistenciju. Ovo imajući u vidu utvrđene mesečne potrebe mal. dece, visinu prihoda i rashoda stranaka kao dužnika izdržavanja, kao i činjenicu da otac doprinosi izdržavanju dece ne samo na taj način što zadovoljava njihove finansijske potrebe već i tako što se svakodnevno brine o njima i vaspitava ih.

Pravilna je i odluka nižestepenih sudova u pogledu načina održavanja ličnih kontakata tužene – protivtužilje sa decom jer su tom prilikom cenjene kako potrebe da deca sa majkom održavaju stalne i česte odnose, tako i obaveze dece u školi kao i majke na poslu i određen je model viđanja koji će omogućiti način održavanja ličnih odnosa koji odgovara i deci i majci.

Imajući u vidu sve navedeno, ocenjeno je da je pobijana odluka doneta pravilnom primenom materijalnog prava, da su za nju dati dovoljni i jasni razlozi koje u svemu kao pravilne prihvata i ovaj sud, a u reviziji tužene – protivtužilje ponavljaju se navodi isticani i u žalbi, koje je drugostepeni sud već ocenio.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić