Ispitujući pobijanu presudu na osnovu čl. 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je tužiočeva revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je osnovana ujedinjenjem Saveza komunista Srbije i Socijalističkog saveza radnog naroda Srbije i upisana u Registar političkih organizacija 27.07.1990. godine. Savez komunista Vojvodine je 20.10.1990. godine doneo odluku da se imovina Saveza komunista Vojvodine prenosi na Socijalističku partiju Srbije, Pokrajinsku organizaciju SPS u Vojvodini sa 31.12.1990. godine. Statutom tužilje od 14.12.2014. godine utvrđeno je da ista ima status jedinstvenog pravnog lica, te da imovina Socijalističke partije Srbije jedna jedinstvena. Rešenjem Opštinskog suda u Bačkom Petrovcu od 18.05.1988. godine dozvoljena je uknjižba prava vlasništva na 891/18144 dela stambene zgrade, sagrađene na parceli broj ... upisane u zemljišno knjižni uložak broj ... KO ... pod telom 1, zajedno sa prenosom prava korišćenja na 891/18144 dela građevinskog zemljišta društvene svojine upisanog u istom zemljišno knjižnom ulošku broj ... KO ... pod parcelom broj ... neizgrađeno građevinsko zemljište od 3,56 ari, parcela broj ... od 2,48 ari i parcela broj ... kućište i dvorište od 3,88 ari sa imena AA rođene AA1 iz ..., BB iz ... i VV lišene poslovne sposobnosti iz ... koju zastupa majka AA, rođena AA1 po pravnom naslovu razvrgnuća imovinske zajednice i kupovine u korist društvene svojine uz istovremenu uknjižbu prva korišćenja u korist Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac. Između Skupštine opštine Bački Petrovac i Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac i Veća saveza sindikata opštine Bački Petrovac je 12.07.1988. godine zaključen ugovor o zameni nepokretnosti kojim je ugovoreno da ugovorne strane međusobno zamenjuju nekretnine tako što Skupština opština Bački Petrovac daje u zamenu svoje nekretnine upisane u zemljišno knjižni uložak broj .../... KO ... – poseban deo zgrade Skupštine opštine sagrađen na parceli .., koja se sastoji od jedne sale za sastanke, 11 kancelarija i hodnika u ukupnoj površini od 366,74 m2 u korist Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac i Veća saveza sindikata opštine Bački Petrovac, a Opštinski komitet Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac daje u zamenu svoje cele nekretnine upisane u zemljišno knjižnom ulošku broj ... KO ..., parcela broj ... neizgrađeno građevinsko zemljište od 3,56 ari, parcela broj ... od 2,48 ari i parcela broj ... od 3,88 ari na kojoj parceli se nalazi sagrađena kuća broj ... u korist Skupštine opštine Bački Petrovac, a Veća saveza sindikata opštine Bački Petrovac daje u zamenu cele svoje nekretnine upisane u zemljišno knjižni uložak broj ... KO Bački Petrovac parcelu ..., kuća broj ... sa dvorištem u selu od 5,65 ari u korist Skupštine opštine Bački Petrovac. Navedenim ugovorom Skupština opština Bački Petrovac dala je dozvolu da se na predmetnim nekretninama uknjiži pravo korišćenja u jednakim delovima u korist Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac i Veća saveza sindikata opštine Bački Petrovac. Ugovoreno je da Opštinski komitet Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac i Opštinsko veće sindikata Bački Petrovac stupiti u posed zamenjenih nekretnina 01.11.1988. godine. Rešenjem Opštinskog suda u Bačkom Petrovcu od 16.08.1988. godine dozvoljena je uknjižba prava korišćenja na celim nekretninama upisanih u zemljišno knjižni uložak broj .../... KO ... i to deo zgrade Skupštine opštine Bački Petrovac, sagrađene na parceli broj ... koja se sastoj od jedne sale za sastanke označene brojem ..., zatim 11 kancelarija označenih brojevima i dela hodnika u ukupnoj površini od 336,74 m2 u korist Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac i Veća saveza sindikata opštine Bački Petrovac. Opštinski komitet Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac kao pravni prethodnik Opštinskog odbora SPS Bački Petrovac i Veće saveza sindikata opštine Bački Petrovac sklopili su 29.01.1991. godine deobni ugovor kojim su se saglasili da se vrši deoba napred navedenih nekretnina tako što će svaki od njih ostati korisnik na sledećim nepokretnostima: sale za sastanak broj 1, prostoriji broj 2, 3, 16, 21 i 22 deobom je dobio Opštinski odbor SPS Bački Petrovac kao pravni sledbenik Opštinskog komiteta Saveza komunista Vojvodine Bački Petrovac, a druge prostorije je dobilo Veća saveza sindikata dok će hodnik ugovorne strane ubuduće koristiti zajedno, kao i prostoriju broj 1 – salu za sastanke. Na osnovu ovog deobnog ugovora Opštinski sud u Bačkom Petrovcu je rešenjem od 20.02.1991. godine dozvolio uknjižbu prava korišćenja na delu zgrade bivše Skupštine opštine Bački Petrovac sa označenim prostorijama i to sa imena sukorisnika Veća saveza sindikata Opštine Bački Petrovac po pravnom naslovu deobe u korist Socijalističke partije Srbije, Pokrajinska organizacija SPS u Vojvodini, Opštinska organizacija Bački Petrovac. Rešenjem Opštinskog suda u Novom Sadu, Odeljenja u Bačkom Petrovcu od 15.05.2002. godine na osnovu Zakona o finansiranju političkih stranaka dozvoljena je uknjižba prava vlasništva na celoj nekretnini upisanoj u zemljišno knjižni uložak broj .../... KO Bački Petrovac i to deo bivše zgrade Skupštine opštine Bački Petrovac sagrađene na parceli broj 20 koja se sastoji od jedne sale za sastanke označene brojem 1 i kancelarija – prostorija oznečene brojevima 2, 3, 16, 21 i 22 u ukupnoj površini od 108,99 m2 zajedno sa prenosom zajedničkog prava korišćenja građevinskog zemljišta u društvene svojine sa ostalim suvlasnicima pojedinih etažnih delova iste zgrade građevinskog zemljišta pod parcelom broj ... i kućište i dvorište od 10,93 ara sa Socijalističke partije Srbije, Pokrajinske organizacije SPS u Vojvodini, Opštinske organizacije Bački Petrovac u korist državne svojine vlasništvo SRJ. Katastarska parcela broj ... se nalazi u ulici ... broj ... na kojoj je izgrađen objekat sa kućnim brojem ... Sala za sastanke nosi broj 1 i istu koriste tužilja i sindikat, do kancelarije 2, 16, 21 i 22 koristi tužilja za održavanje sednica Opštinskog odbora i za dežurstvo dva-tri puta nedeljno.

Tužilac u ovoj parnici, Socijalistička partija Srbije traži da se prema tuženoj Republici Srbiji utvrdi da je vlasnik dela bivše zgrade Skupštine opštine Bački Petrovac i suvlasnik zemljišta ispod bivše zgrade. Prvostepeni sud nalazi da je tako postavljen tužbeni zahtev neosnovan zbog nedostatka pasivne legitimacije na strani tužene Republike Srbije, odnosno po mišljenju tog suda tužbu je trebalo usmeriti prema vlasniku nepokretnosti, a to je Opština Bački Petrovac u čijem vlasništvu je predmetna parcela i izgrađena zgrada na parceli, pa s obzirom da tužbom nije obuhvaćen vlasnik nepokretnosti zahtev je odbijen. Međutim, drugostepeni sud smatra da nije pravilan stav prvostepenog suda o nepostojanju pasivne legitimacije na strani tužene Republike Srbije, s obzirom da je predmet potraživanja pravo svojine na objektu na kome je kao vlasnik bila upisana SRJ čiji je pravni sledbenik tužena Republika Srbija, a što se tiče zahteva u odnosu na zemljište isto zbog pravila uspostavljanja jedinstva nepokretnosti koje je propisano Zakonom o planiranju i izgradnji po kome objekat i zemljište na kome je sagrađen predstavljaju jedinstven predmet prava svojine, tužena Republika Srbija je pasivno legitimisana. Međutim, po mišljenju drugostepenog suda tužbeni zahtev tužioca je ipak neosnovan, jer je Zakonom o finansiranju političkih stranaka propisano da imovina koja je bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Saveza komunista Jugoslavije, Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, a koju su činili objekti, poslovni prostor, oprema, kancelarijski nameštaj i slično, svojina je Savezne Republike Jugoslavije. Pri tome, drugostepeni sud konstatuje da u vreme sticanja predmetnih nekretnina Savez komunista Srbije čiji je deo bio i pravni prethodnih tužioca Savez komunista Vojvodine, je kao društveno-politička organizacija mogao da stiče sredstva iz doprinosa svojih članova i drugih izvora na osnovu samoupravnog sporazuma ugovora i drugog pravnog posla, u skladu sa tada važećim Zakonom o društvenim organizacijama i udruženjima građana, te je u skladu sa tim Zakonom, kao društvenim, mogao raspolagati tim sredstvima u skladu sa zakonom i statutom. Međutim, tužilac u toku trajanja postupka nije pružio niti predložio dokaze na okolnosti da je imovina koja je predmet spora stečena sredstvima pravnog prethodnika tužioca, odnosno da je isplata vrednosti suvlasničkih delova vršena od članarine, a ne i iz drugih sredstava koja su kao društveni sticaoci mogli sticati na osnovu samoupravnih sporazuma i na drugi način. Drugostepeni sud nalazi da nisu ispunjeni ni zakonski uslovi za sticanje svojine na spornim nepokretnostima putem održaja.

Ovakav zaključak drugostepenog suda se za sad ne može prihvatiti kao pravilan, jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepravilno i nepotpuno utvrđeno. Pre svega, pravilan je stav drugostepenog suda o pasivnoj legitimaciji Republike Srbije u ovom sporu, a razloge koje u tom pravcu naveo drugostepeni sud u svemu prihvata i ovaj sud. Međutim, ne može se prihvatiti stav drugostepenog suda da se na konkretan slučaj primenjuju odredbe Zakona o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“, br. 73/2000) odnosno odredba člana 13. stav 1. tog zakona, po kojoj imovina koja je bila na upravljanju korišćenju i raspolaganju Saveza komunista Jugoslavije, Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, a koju su činili objekti, poslovni prostor, oprema, kancelarijski nameštaj i slično, svojina je Savezne Republike Jugoslavije. Naime, sporna imovina u konkretnom slučaju nikada nije bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Savezu komunista Jugoslavije. Prema opštim aktima Savez komunista Jugoslavije – Statutu nekadašnji Opštinski komitet Saveza komunista je bio samostalna organizacija, a o čemu se ovaj sud već izjasnio kroz svoju presudu Rev 14/10 od 17.02.2010. godine. Otuda pomenuti Zakon o finansiranju političkih stranaka nije mogao da bude osnov za uknjiženje sporne imovine, kao vlasništvo Savezne Republike Jugoslavije, a kako je to urađeno u konkretnom slučaju. Polazeći od utvrđenih činjenica po kojima je pravni prethodnik tužioca sporne nepokretnosti stekao pravnim poslom i to teretnim putem, te da je uknjižen na osnovu valjanog pravnog osnova kao titular prava, to znači da je po članu 33. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa pravni prethodnik tužioca postao i vlasnik spornih nepokretnosti. Uz to, spornu nepokretnost pravni prethodnik odnosno tužilac stekao je ugovorom o zameni, a ne kupoprodajom, pa se u tom smislu i pitanje iz kojih sredstava je nepokretnost kupljena ne može postaviti na način kako je to činio drugostepeni sud. S obzirom da je pravni prethodnik tužioca u vreme sticanja imovine koja je kasnije služila za zamenu sa opštinom kao osnovni izvor prihoda imao doprinos svojih članova – članarinu, a da su se za sredstva mogli koristiti i drugi izvori na osnovu samoupravnog sporazuma, ugovora ili drugog pravnog posla, nije teret dokazivanja da je imovina stečena upravo iz drugih sredstava na tužiocu, već na onome ko tako nešto tvrdi, te je u tom smislu drugostepeni sud pogrešno primenio i pravilo o teretu dokazivanja, pri čemu se tim pitanjima bavio bez održane rasprave. Sve navedeno su razlozi zbog kojih su nižestepene odluke morale biti ukinute na osnovu člana 416. stav 2. ZPP.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će imati u vidu sve što je napred navedeno, pa će uz pravilnu primenu materijalnog prava oceniti izvedene dokaze i nakon toga doneti na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća – sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić