Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Milan Karać, advokat iz ..., protiv tužene Opštine Žabalj, koju zastupa Pravobranilaštvo Opštine Žabalj, radi utvrđenja prava svojine, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1837/22 od 17.11.2022. godine, u sednici održanoj 24.04.2025. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1837/22 od 17.11.2022. godine i predmet VRAĆA drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tužene.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 23451/2020 od 06.04.2022. godine tužbeni zahtev tužioca je usvojen, pa je utvrđeno da je tužilac AA iz ... vlasnik u celosti nekretnina upisanih u list nepokretnosti ... KO ..., parcela broj ... njiva 2. klase od 02 ara 09m2 i parcela broj ... njiva 2. klase od 02 ara 37m2, što je tužena Opština Žabalj dužna priznati i trpeti da se tužilac upiše kao vlasnik navedenih parcela u evidenciji RGZ SKN Žabalj a na osnovu ove presude nakon pravnosnažnosti iste i obavezana je tužena da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 85.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1837/22 od 17.11.2022. godine preinačena je prvostepena presuda tako što je utvrđeno da je tužilac stekao pravo korišćenja na nekretnini bliže opisanoj u izreci presude, te je obavezana tužena da trpi da se ovo pravo upiše u korist tužioca na osnovu ove presude u RGZ SKN Žabalj, dok je preko dosuđenog prava korišćenja do traženog utvrđenja da je u odnosu na navedenu nepokretnost tužilac stekao pravo vlasništva, što je tužena dužna trpeti, tužbeni zahtev odbijen i u preostalom prvostepena presuda potvrđena; odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući presudu iz svih zakonskih razloga zbog kojih se revizija može izjaviti.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/11...10/23), pa je ocenio da je izjavljena revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene bilo koje odredbe Zakona o parničnom postupku, pa nema ni bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se u reviziji paušalno ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, roditelji tužioca su, kao kupci, dana 26.01.1963. godine zaključili i overili kupoprodajni ugovor sa BB i VV, kao prodavcima, na osnovu kog su postali suvlasnici nekretnine upisane u to vreme u ZKUL br. ... i ... KO ..., parcela broj ..., ... i ..., sa površinama bliže označenim u obrazloženju pobijane presude. Pravni prethodnici tužioca su stupili u državinu navedenih parcela odmah naknon zaključenja kupoprodajnih ugovora i obrađivali su bašte – parcele broj ... i ..., ali usled bolesti oca tužioca ove parcele nisu upisali na svoje ime.

Na teritorji Opštine Žabalj za KO ... sprovedena je komasacija u periodu od 1968. do 1972. godine i u tom postupku rešenjem Dn. 418/71 od 13.05.1971. godine sporne parcele su upisane kao društvena svojina sa pravom korišćenja tužene. Tokom 1980. godine tužilac je ogradio navedene parcele i nastavio je dalje da ih koristi, kao njegovi roditelji ranije, a nakon smrti tužiočevog oca, u ostavinskom postupku, ove parcele i kuću je nasledila majka tužioca, a ona je ugovorom o doživotnom izdržavanju od 20.03.1990. godine svu svoju imovinu ostavila u vlasništvo tužiocu. Tužena je 04.05.2017. godine podnela zahtev za konverziju, odnosno upis prava javne svojine na spornim parcelama, pa su parcele ... i ... upisane kao javna svojina Opštine Žabalj sa udelom 1/1, a parcela broj ... upisana je kao privatna svojina tužioca. Pravni prethodnici tužioca i tužilac su u nesmetanoj državini predmetnih parcela od 1963. godine i nikada ih niko nije ometao u toj državini.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje prvostepeni sud je primenom člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa usvojio tužbeni zahtev, smatrajući da je tužilac protekom vremena potrebnog za održaj stekao pravo svojine na spornim parcelama.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu tako što je utvrdio da je tužilac stekao pravo korišćenja na spornim parcelama, s obzirom da su sporne parcele 1971. godine upisane kao društvena svojina sa pravom korišćenja tužene, pa je tužilac mogao da stekne samo pravo korišćenja, koje je uže pravo u odnosu na pravo svojine.

Vrhovni sud smatra da je stanovište drugostepenog suda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega nisu razmotrene bitne činjenice i pitanja od uticaja na odluku o tužbenom zahtevu u ovoj pravnoj stvari.

Tužilac je tužbom tražio da se utvrdi da je stekao pravo svojine po osnovu održaja, označavajući da je rok za održaj počeo da teče od stupanja u državinu navedenih nepokretnosti od strane njegovih roditelja, kao pravnih prethodnika, 1963. godine, kada je i zaključen ugovor o kupoprodaji spornih parcela.

Zakon o osnovama svojinsko pravnih odnosa („Službeni list SFRJ br. 6/80 i 36/90 „Službeni list SRJ“ broj 29/96 i „Službeni glasnik RS“ broj 115/05), stupio je na snagu 01.09.1980. godine. Kada je početak vremena potrebnog za održaj počeo da teče pre stupanja na snagu Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa, u odnosu na taj period primenjuju se pravna pravila građanskog prava (paragraf 929 Srpskog građanskog zakonika iz 1844. godine), na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donesenih pre 06.04.1941. godine („Službeni list FNRJ“ broj 86/46). Paragrafom 929 Srpskog građanskog zakonika bilo je propisano da za nepokretna dobra, kao baštine, kuće, njive, livade, voćnjake, vinograde ili miljkove, iziskuje se 24 godine za zastarelost, ako je pritežanje bez tapije, ako li je sa tapijom i u baštanske javne knjige uvedeno, dosta je deset godina. To bi značilo da je vremenski period koji je relevantan u pogledu uslova za sticanje prava svojine održajem period od stupanja u državinu nepokretnosti pravnih prethodnika tužilaca i protek vremena neprekidne savesne državine, prema pravnim pravilima građanskog prava.

U postupku je utvrđeno da su roditelji tužioca zaključili ugovor o kupoprodaji spornih parcela 1963. godine, taj ugovor je overen, ali otac tužioca se nije upisao u javne knjige u kome se vodi evidencija nepokretnosti. Međutim, pravni prethodnici tužioca, a zatim i tužilac lično, su bili u nesmetanoj savesnoj državini počev od 1963. godine do 1980. godine, kada je tužilac, po sopstevnom iskazu, saznao da su sporne parcele upisane kao društvena svojina u javnim knjigama. Zato je bilo nužno razmotriti da li je rok potreban za održaj istekao pre nego što je na snagu stupio Zakon o osnovama svojnsko pravnih odnosa, odnosno pre nego što je nepokretnost upisana kao društvena svojina, kasnije javna svojina, pri čemu je trebalo utvrditi i da li su prodavci sporne parcele bili upisani u javnim knjigama kao vlasnici.

Međutim, apelacioni sud nije imao u vidu da se u okviru vremenskog perioda koji se u konkretnom slučaju računa u rok za održaj proteže i period kada Zakon o osnovama svojinsko pravnih odnosa nije bio na snazi, zbog čega je drugostepena presuda morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će imati u vidu primedbe iz ovog rešenja, utvrdiće da li su prodavci spornih parcela koje su prodale pravnim prethodnicima tužioca 1963. godine bili upisani kao vlasnici tih parcela, a zatim će utvrditi da li je do 1980. godine, kada je donet Zakon o osnovama svojinsko pravnih odnosa i do kada je tužilac bio u savesnoj državini spornih parcela, istekao rok iz člana 929. Srpskog građanskog zakonika. Nakon toga drugostepeni sud će ponovo odlučiti o žalbi tužene izjavljenoj protiv prvostepene presude.

S obzirom da odluka o troškovima postupka zavisi od konačnog ishoda spora, ukinuta je i odluka o troškovima postupka sadržana u stavu drugom izreke drugostepene presude.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci, na osnovu člana 416. stav 2. i člana 165. stav 3. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković