U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje na bitne povrede parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP je neosnovano jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak parničnih stranaka prestao je razvodom utvrđenim pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Negotinu, Sudska jedinica u Majdanpeku P2 112/13 od 17.10.2013. godine, kojom je ustanovljena i tužiočeva obaveza supružničkog izdržavanja u mesečnom iznosu od 30% od penzije koju on prima kod Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje. Sudskim poravnanjem zaključenim kod istog suda pod brojem P2 57/18 od 27.09.2018. godine obaveza tužiočevog izdržavanja smanjena je na iznos od 22,5% iznosa njegove penzije i ista je produžena na period od pet godina odnosno do 18.10.2023. godine. Tužilac je penzioner lošeg zdravstvenog stanja, koje se po navodima tužbe u međuvremenu pogoršalo, ali na te okolnosti nije dostavio dokaze, odnosno za predloženo medicinsko veštačenje shodno članu 268. stav 3. ZPP nije uplatio naloženi doprinos. Tužena je stara 70 godina, nema sredstava za izdržavanje, nezaposlena je i nije u mogućnosti da prema zakonom propisanim uslovima ostvari pravo na penziju.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je ocenio da od izmene odluke o visini izdržavanja sudskim poravnanjem zaključenim pred Osnovnim sudom u Majdanpeku dana 27.09.2018. godine nije došlo do znatnog pogoršanja tužiočevog zdravlja koje bi shodno članu 167. stav 2. Porodičnog zakona postojeću obavezu izdržavanja učinilo očigledno nepravičnim za njega, pa kod komulativne ispunjenosti i drugog uslova – da tužena kao poverilac izdržavanja nema dovoljno sredstava za život niti mogućnosti da ista stekne sopstvenim radom ili ostvarenjem prava na penziju, prvostepeni sud je tužbeni zahtev kao neosnovan odbio.

Prihvatajući izloženo činjenično stanje kao pravilno i potpuno utvrđeno, drugostepeni sud je ocenio da je žalbom pobijana odluka doneta uz pravilnu primenu materijalnog prava, te je istu potvrdio.

Razmatrajući izjavljenu reviziju tužioca Vrhovni kasacioni sud je ocenio da ista nije osnovana.

Članom 151. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da supružnik koji nema dovoljno sredstava za izdržavanje, a nesposoban je za rad ili nezaposlen, ima pravo na izdržavanje od drugog supružnika srazmerno njegovim mogućnostima. Stavom 3. istog člana propisano je da nema pravo na izdržavanje supružnik ako bi prihvatanje njegovog zahteva za izdržavanje predstavljalo očiglednu nepravdnu za drugog supružnika.

Članom 160. Porodičnog zakona propisani su kriterijumi za određivanje izdržavanja, koje zavisi od potrebe poverioca i mogućnosti dužnika izdržavanja, uz uvažavanje minimalne sume izdržavanja. Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja. Mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine i ličnih potreba, obaveze izdržavanja drugih lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja.

Članom 163. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da izdržavanje supružnika posle prestanka braka ne može trajati duže od pet godina, dok je stavom 3. istog člana propisano da izuzetno, izdržavanje supružnika po prestanku braka može biti produženo i nakon isteka perioda od pet godina ako naročito opravdani razlozi sprečavaju supružnika – poverioca izdržavanja, da radi.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi za prestanak supružničkog izdržavanja, jer protivno članu 228. ZPP u vezi sa članom 151. stav 1. Porodičnog zakona, tužilac nije dokazao da nisu ispunjeni kumulativno propisani uslovi propisani navedenom odredbom materijalnog prava.

Supružničko izdržavanje je vid zakonskog izdržavanja i realizuje se kroz redovno obezbeđivanje sredstava zadovoljenja osnovnih životnih i drugih potreba izdržavanog lica. Uzajamna obaveza izdržavanja, koja među supružnicima postoji tokom trajanja braka, može biti nastavljena i posle prestanka zajednice života, kao i posle razvoda braka ako se pravnosnažnom odlukom suda utvrdi ispunjenost zakonskih uslova za uspostavljanje tog oblika izdržavanja. Primenom odredbi Porodičnog zakona obaveza jednog supružnika da izdržava drugog supružnika može biti ustanovljena ako poverilac izdržavanja uopšte nema sredstava za život ili su ona nedovoljna, kao i kada on usled trajnije ili privremene, potpune ili delimične nesposobnosti za rad, nije u mogućnosti da usled bolesti ili starosti sam privređuje. Pored postojanja navedenih uslova na strani poverioca izdržavanja, neophodno je da prihodi, imovina, postojeće zakonske obaveze izdržavanja drugih lica i lične potrebe dužniku izdržavanja omogućavaju davanje izdržavanja bivšem supružniku.

U konkretnom slučaju navedeni uslovi na strani tužioca, kao dužnika izdržavanja i na strani tužene, kao poverioca izdržavanja, razmatrani su i kao bitne činjenice utvrđene su pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Negotinu – Sudska jedinica u Majdanpeku P2 112/13 od 17.10.2013. godine, te sudskim poravnanjem zaključenim kod istog suda pod brojem P2 57/18 od 27.09.2018. godine, a u ovoj parnici traženo je ukidanje tužiočeve obaveze jer se tužiočevo zdravstveno stanje u međuvremenu znatno pogoršalo, a tužilja svojim pasivnim držanjem propušta da ostavari pravo na penziju.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja i citiranih odredbi materijalnog prava nižestepeni sudovi su pravilno ocenili da u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi za prestanak tužiočeve obaveze izdržavanja, kao što nisu osnovani ni revizijski navodi tužioca da tužena ima mogućnost da ostvari pravo na penziju, jer shodno članu 19. stav 1. tačka 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“ broj 34/08...138/22), ista ne ispunjava zakonski uslov o 15 godina dugom minimalno određenom stažu penzijskog osiguranja. Ostalim navodima revizije ponavljaju se žalbeni navodi, koji su pravilno cenjeni od strane drugostepenog suda, a osporavanje ocene izvedenih dokaza shodno članu 407. stav 2. ZPP nije razlog zbog koga se vanredni pravni lek može podneti, tako da shodno članu 414. stav 2. ZPP isti neće biti detaljnije razmatrani.

Kako se ostalim revizijskim navodima pravilnost i zakonitost pobijane presude ne dovode u sumnju, to je shodno članu 414. stav 1. ZPP odlučeno kao u izreci ove presude.

Predsednik veća-sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić